Jakie jest pana zdaniem największe globalne zagrożenie XXI wieku? - tak brzmiało pierwsze pytanie w wywiadzie Polskiej Agencji Prasowej z wicepremierem i ministrem nauki i szkolnictwa wyższego Jarosławem Gowinem.

- Wędrówka ludów - odpowiedział wicepremier. - Fakt, że setki milionów mieszkańców Afryki i częściowo Azji nie widzą dla siebie - i swoich dzieci - szans na wyrwanie się z wegetacji - dodał, wyjaśniając że możliwe jest, że w przyszłości mogą nasilić się zjawiska migracyjne, które "dotkliwie dały się odczuć" w zachodniej Europie w poprzednich latach.

Polska ogranicza emisje CO2?

W kolejnym pytaniu dziennikarka PAP przytoczyła opinię zakładającą, że największym globalnym zagrożeniem są obecnie zmiany klimatu. - To, że znaleźliśmy się w fazie globalnego ocieplenia, widać gołym okiem - odparł Jarosław Gowin. - Natomiast kontrowersje, także w środowisku naukowców, dotyczą roli człowieka w globalnym ociepleniu - dodał. - Tu zdania, także wśród naukowców, są bardziej podzielone - stwierdził wicepremier.

W wywiadzie Gowin podkreślił działania rządu na rzecz zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w miksie energetycznym. Wyraził również opinię, że dekarbonizacja Polski i Unii Europejskiej nie ma dużego znaczenia w obliczu olbrzymich emisji dwutlenku węgla z gospodarek Stanów Zjednoczonych, Rosji, Chin czy Indii.

- Ważne jest, by w swoich działaniach opierać się na chłodnych racjach naukowych, nie ulegać ideologiom - powiedział PAP wicepremier. Pod koniec rozmowy podkreślił również, że Polska aktywnie ogranicza emisje dwutlenku węgla. - Polska nie tylko w ciągu ostatnich czterech lat, ale przez ostatnie 30 lat, ograniczyła emisje CO2 w stopniu zdecydowanie największym ze wszystkich krajów unijnych - podkreślił.

Ostatnie cztery lata

W ostatnich latach polska emisja dwutlenku węgla do atmosfery ze spalania paliw kopalnych nie zmniejszała się, tylko zwiększała. Dane Eurostatu, dotyczące prognozy zmiany pomiędzy 2017 a 2018 r. wskazują, że Polska była jednym z ośmiu unijnych krajów, w których zanotowano wzrosty emisji CO2.

Z danych opublikowanych przez Eurostat wynika, że emisje całej Unii Europejskiej obniżyły się w 2018 r. o 2,5 proc. w porównaniu do poprzedniego roku. Największe spadki emisji zanotowano w Portugalii (-9.0 proc.), w Bułgarii (-8.1 proc.), Irlandii (-6.8 proc.), Niemczech (-5.4 proc.), Holandii (-4.6 proc.) i w Chorwacji (-4.3 proc.).

Zwiększone emisje notowano w ośmiu krajach członkowskich - na Łotwie (+8.5 proc.), na Malcie (+6.7 proc.), w Estonii (+4.5 proc.), Luksemburgu (+3.7 proc.), Polsce (+3.5 proc.), na Słowacji (+2.4 proc.), w Finlandii (+1.9 proc.) oraz na Litwie (+0.6 proc.)

Eurostat udostępnia pełne dane o emisjach dwutlenku węgla poszczególnych krajów do 2017 r. Wskazują one na konsekwentne wzrosty emisji z Polski w latach 2014-2017. Od poziomu emisji ok. 270 mln ton CO2 w 2014 r., w 2017 r. zanotowano wzrost o blisko 20 mln ton. W poprzedzających ten okres latach 2011-2014 notowano systematyczne spadki emisji. Warto również zauważyć, że wartości emisji w roku 2008 i 2017 były zbliżone.

Twierdzenie wicepremiera Jarosława Gowina, jakoby w ostatnich czterech latach w Polsce ograniczono emisje CO2, należy uznać za fałszywe.

Ostatnie 30 lat

Opublikowany w ubiegłym roku raport Komisji Europejskiej "Fossil CO2 emissions of all world countries" zawiera dane o emisji dwutlenku węgla ze spalania paliw kopalnych do atmosfery przez wszystkie kraje świata.

Z danych dotyczących Polski wynika znaczący spadek emisji CO2 w ostatnim 30-leciu. Według opracowania, w 1990 r. w Polsce emitowano rocznie 371 milionów ton dwutlenku węgla. W 2005 wartość ta spadła do 316 mln ton. W 2017 r. emitowano nieco więcej - 319 mln ton. W okresie 1990-2017 można mówić o 14-procentowym spadku emisji CO2 w Polsce.

Największe ograniczenie emisji w latach 1990-2017 stwierdzono w sektorze energetycznym (-29 proc.). Znacząco zwiększyły się za to emisje wynikające z transportu - o 144 proc.

Zmniejszenie emisji zanotowano również w statystyce "per capita", czyli na mieszkańca. Dla Polski w 2017 roku ten wskaźnik wyniósł 8,36 t. W 1990 r. było to 9,78 ton.

Dynamika spadku w porównaniu z Europą

Czy wicepremier Jarosław Gowin miał rację mówiąc, że w ostatnich 30 latach Polska ograniczyła emisje CO2 w stopniu zdecydowanie największym ze wszystkich krajów unijnych?

W raporcie Komisji Europejskiej można odnaleźć wartości emisji dla wszystkich krajów współcześnie należących do Unii Europejskiej. Polska ze spadkiem rzędu 14 proc. w latach 1990-2017 lokuje się w środku europejskiej stawki.

Największe ograniczenie emisji CO2 zanotowano na Łotwie (-60 proc.) oraz na Litwie (-57 proc.) oraz w Rumunii (również -57 proc.). Większe ograniczenia emisji zanotowano również w Estonii, Bułgarii, Danii, Słowacji, Wielkiej Brytanii, Czechach, Chorwacji, na Węgrzech, w Niemczech, na Malcie, w Luksemburgu, w Finlandii i we Włoszech.

Jeśli weźmiemy pod uwagę zmianę emisji CO2 w przeliczeniu na osobę w ciągu roku, Polska w ostatnich 30 latach zredukowała emisje o 15 proc. Większe procentowo ograniczenia emisji zarejestrowano w dwudziestu krajach współcześnie należących do Unii Europejskiej.

Twierdzenie wicepremiera Jarosława Gowina jakoby Polska była europejskim liderem ostatnich trzydziestu lat w zakresie ograniczania emisji CO2 należy uznać za fałszywe.

Naukowcy o ociepleniu klimatu - "przytłaczający konsensus"

W wywiadzie Jarosław Gowin mówił o kontrowersjach w środowisku naukowców dotyczących roli człowieka w globalnym ociepleniu. Sceptyczną postawę w tej kwestii zajmuje jednak marginalna część uczonych. O konsensusie ludzi nauki w kwestii wpływu człowieka na zmiany klimatu pisaliśmy już w Konkret24.

"Ponad 97 proc. prac naukowych dotyczących zmiany klimatu podaje, że to człowiek odpowiada za globalne ocieplenie", napisali eksperci Fundacji im. Heinricha Boella w opracowaniu przygotowanym na COP24 w Katowicach. Zwrócili także uwagę, że żadna licząca się na świecie instytucja naukowa ani krajowa, ani międzynarodowa nie zaprzecza temu faktowi. Wszystkie uznają wnioski Międzynarodowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) - organizacji zainicjowanej w 1988 r. przez Światową Organizację Meteorologiczną (WMO) i Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP). "Konsensus jest przytłaczający", podsumowują naukowcy prowadzący bloga Nauka o klimacie.

Pismo "Theoretical and Applied Climatology" opublikowało w 2016 r. analizę przeprowadzoną przez badaczy z całego świata, w której odniesiono się do 3 proc. prac, których autorzy mają zdanie odmienne i uważają, że zmiany klimatyczne nie są związane z działalnością człowieka. Wyniki opublikowanej analizy i badań pokazały, że czołowe prace należące do tych 3 procent zawierają szereg błędów oraz m.in. dostosowywanie danych do z góry założonych tez.

W rozpowszechnionym przez PAP na początku września stanowisku Polskiej Akademii Nauk podkreślono zgodę środowiska naukowego w kwestii odpowiedzialności człowieka za wywołanie kryzysu klimatycznego. Naukowcy w komunikacie przesłanym PAP zauważyli, że najefektywniejszym rozwiązaniem byłoby ograniczenie emisji dwutlenku węgla do atmosfery.