Dezinformacja na Twitterze o szczepionce AstraZeneca. Głównym medialnym źródłem rosyjski portal


Dyskusja na Twitterze o szczepionce firmy AstraZeneca była pełna dezinformacji, którą rozpowszechniali nie tylko antyszczepionkowcy, ale też media wspierane przez farmy botów – wynika z analizy ponad 50 tys. anglojęzycznych wpisów. Badający je eksperci twierdzą, że był to element kampanii mającej zdyskredytować tę szczepionkę, a na czele medialnych źródeł negatywnie o niej informujących był rosyjski portal.

Pokazujemy, co jest prawdą, a co fałszem
Weryfikujemy fake newsy, sprawdzamy dane, analizujemy informacje z sieci

Szczepionkę AstraZeneca opracował zespół naukowców z Uniwersytetu Oksfordzkiego we współpracy z brytyjsko-szwedzkim koncernem farmaceutycznym AstraZeneca. O związanych z nią wątpliwościach informowały media w różnych państwach Europy, dyskutowano w internecie, w mediach społecznościowych. W efekcie kilka krajów - m.in. Niemcy, Francja, Kanada - ograniczyło stosowanie tej szczepionki. A Dania i Norwegia zawiesiły jej podawanie w ramach środków ostrożności.

Dyskusja o skutkach ubocznych szczepionki AstraZeneca trwa, odkąd na początku lutego pojawiły się informacje o jej niskiej skuteczności dla osób powyżej 65. roku życia i doniesienia o poważnych reakcjach alergicznych po jej podaniu. 7 marca Austria zawiesiła stosowanie tego preparatu po śmierci kobiety zaszczepionej AstraZenecą, która zmarła w wyniku zakrzepicy.

Europejska Agencja Leków (EMA) stwierdziła wówczas, że ocena tej partii szczepionek, z której zaszczepiono zmarłą w Austrii kobietę, nie potwierdziła zagrożenia związanego z bezpieczeństwem tej serii; ponadto nic nie wskazywało, że to szczepienie spowodowało zakrzep.

7 kwietnia EMA poinformowała, że do 4 kwietnia zarejestrowała 169 przypadków zakrzepicy zatok żylnych mózgu spośród 34 mln dawek AstraZeneki, które zostały już podane w Europie. Szefowa EMA Emer Cooke powiedziała, że "ryzyko śmierci z powodu COVID-19 jest dużo wyższe niż ryzyko śmierci z powodu efektów ubocznych szczepionki" Dodała, że "ta szczepionka udowodniła swą wysoką efektywność, zapobiegając ciężkiemu przebiegowi choroby i ratując życie". Ponadto Emer Cooke podkreśliła, że korzyści ze stosowania szczepionki AstraZeneca w zapobieganiu COVID-19 przewyższają ryzyko działań niepożądanych.

Ale wtedy machina dezinformacyjna w mediach i internecie na temat tej szczepionki była już rozkręcona - jak wynika z poniżej prezentowanego badania.

"Głęboko niepokojący obraz"

Dwaj naukowcy z Akademii Leona Koźmińskiego - prof. Dariusz Jemielniak i mgr Yaroslav Krempovych (jest Ukraińcem, publikuje pod nazwiskiem zapisywanym w wersji anglojęzycznej) - wzięli na warsztat 221 922 tweetów z hasztagiem #AstraZeneca opublikowanych od 1 stycznia do 22 marca 2021 roku. Po selekcji skupili się na 50 080 wpisach w języku angielskim. Wyniki analizy opublikowali 16 kwietnia na portalu medRxiv, który prezentuje naukowe badania przed ich oficjalną publikacją w czasopismach naukowych.

Tekst Jemielniaka i Krempovychapt. "#AstraZeneca vaccine disinformation on Twitter" ukazał się jako preprint – czyli wstępna wersji artykułu naukowego, która nie została jeszcze zrecenzowana i zweryfikowana. Takie teksty mogą zawierać błędy, podawać informacje jeszcze nie zaakceptowane przez społeczność naukową.

Naukowcy z Akademii Leona Koźmińskiego stwierdzili w swojej analizie, że "obraz, jaki się wyłania, jest głęboko niepokojący. Dyskusja na Twitterze na temat AstraZeneca obfituje w dezinformację, a reprezentacja renomowanych źródeł wiadomości medialnych jest w najlepszym wypadku na równi z tymi dezinformacyjnymi, a w najgorszym - znacznie mniejsza".

Najczęstszym źródłem informacji negatywnych - rosyjski portal

Jemielniak i Krempovych przeanalizowali tweety z hashtagiem #AstraZeneca które opublikowano przed i po 7 marca 2021 roku, kiedy to władze Austrii zawiesiły stosowanie tej szczepionki, gdy jedna osoba zmarła w wyniku zakrzepicy.

Przed 7 marca (jak pamiętamy, wtedy Austria zawiesiła stosowanie szczepionki AstraZeneca) w pierwszej dziesiątce podlinkowanych źródeł w tweetach podawanych więcej niż 10 razy były linki do stron m.in. francuskiej agencji Agence France-Presse, portalu Politco.eu, brytyjskich gazet "The Telegraph" i "The Guardian".

Natomiast po 7 marca już nie do tych mediów linkowano najczęściej jako do źródeł informacji o szczepionce - w pierwszej dziesiątce znalazły się m.in. portal The Cable z Nigerii, strona internetowa "Jerusalem Report", indyjski portal Greatgameindia.com znany z dezinformacji i fake newsów oraz portal chińskiej telewizji z Nowego Jorku NTD TV - NTD.com.

Dr Tomasz Imiela tłumaczy dyskusję o skutkach ubocznych szczepionki AstraZeneca
Dr Tomasz Imiela tłumaczy dyskusję o skutkach ubocznych szczepionki AstraZenecatvn24

Jednak w obu analizowanych przedziałach czasowych – przed i po 7 marca – na pierwszym miejscu znalazł się portal RT.com. To do niego użytkownicy Twittera posługujący się we wpisach hasztagiem #AstraZeneca linkowali najczęściej (przy czym autorzy analizy nie podają dokładnej liczby, ile linków prowadziło do tego portalu; opublikowany w tekście wykres nie podaje konkretnych liczb).

RT, wcześniej znana jako Russia Today, to angielskojęzyczna, założona przez rosyjski rząd organizacja medialna (oprócz portalu, ma też kanał telewizyjny), znana - jak piszą Jemielniak i Krempovych - "z dezinformacji i wspierania rosyjskich celów dyplomatycznych jako narzędzie wojny informacyjnej". I tłumaczą, że nawet jeśli linki do RT nie znalazły się w pierwszej setce najczęściej retweetowanych wpisów, były one wystarczająco często podawane w tweetach, by wywindować portal RT na czołową pozycję wśród mediów, które były źródłem informacji o AstraZenece na Twitterze. "Uważamy, że może to sugerować nieorganiczną propagację wiadomości przez zaaranżowaną grupę profesjonalistów" - uważają autorzy badania.

"Analiza jakościowa linków RT pokazuje, że duża część z informacji tam w sposób negatywny opisuje szczepionkę firmy AstraZeneca" – podkreślają. "Biorąc pod uwagę fakt, że Rosja jest bardzo zainteresowana promowaniem własnej szczepionki Sputnik-V, zarówno z powodów ekonomicznych, jak i politycznych aktywność RT w zamieszczaniu często negatywnych informacji o AstraZeneca może być postrzegana jako część większej kampanii, potencjalnie mającej na celu zdyskredytowanie szczepionki" - uważają.

Szczepionkowa dyplomacja w obronie AstraZeneki: w Bangladeszu i Europie

Analizując rozprzestrzenianie się tweetów z hasztagiem #AstraZeneca, autorzy opracowania wyróżnili 10 728 przypadków skoordynowanego działania, w które zaangażowanych było 1137 unikalnych użytkowników Twittera. Z tego 616 kont było powiązanych z automatycznymi botami.

Okazało się, że największa sieć powiązań i skoordynowanego rozprzestrzeniania wpisów działała w Bangladeszu i była związana ze szczepieniami w tym kraju szczepionką AstraZeneca produkowaną na licencji w sąsiednich Indiach. W tekstach chwalono premiera kraju za akcję szczepień, posługując się hasztagiem #ThankYouPM (dziękujemy panie premierze). Ten sam hasztag jest używany w odniesieniu do premiera sąsiednich Indii, które są jednym z największych producentów szczepionek, a Bangladesz jest głównym ich odbiorcą.

Do powielania wpisów w Bangladeszu wykorzystano automatyczne konta. "Zautomatyzowane konta botów rozpowszechniają identyczne lub bardzo podobne teksty w celu wzmocnienia zasięgu przekazu politycznego, w tym przypadku - dyplomacji szczepionkowej" – stwierdzają Jemielniak i Krempovych.

Druga co do wielkości sieć skoordynowanego rozprzestrzeniania wpisów o AstraZenece istniała w Europie. W tej akcji podawano tweety powielające oficjalne stanowiska Komisji Oceny Ryzyka Farmakologicznego Europejskiej Agencji Leków o tym, że szczepionka AstraZeneca jest bezpieczna i skuteczna. Autorzy analizy doszli do wniosku, że była to sieć złożona z kont pracowników i wysokiego szczebla urzędników Komisji Europejskiej, z czego 35 proc. kont uznali za boty.

"Można śmiało założyć, że sieć ta prowadziła scentralizowaną kampanię komunikacyjną na rzecz zdrowia, koordynowaną przez pracowników Komisji Europejskiej w odpowiedzi na wzmożoną krytykę szczepionek firmy AstraZeneca" – piszą naukowcy z Akademii Leona Koźmińskiego.

Kennedy junior: w AstraZenecę zainwestował Bill Gates

Rozpowszechnianiem dezinformacji na temat szczepionki AstraZeneca zajmowały się też znane osoby. Autorzy opracowania za przykład podają Roberta Kennedy'ego juniora - znanego w USA antyszczepionkowca i guru antyszczepionkowców m.in. także w Polsce. (To syn Roberta Kennedy'ego i bratanek zamordowanego w 1963 roku prezydenta Johna F. Kennedy'ego). Najbardziej retweetowanym wpisem Kennedy'ego juniora dotyczącym szczepionki Astra Zeneca był ten, w którym dyskredytował ten produkt - informował, że szczepionka ta jest kontrowersyjna, że "mocno zainwestował w nią Bill Gates", że została "odrzucona z powodu powszechnych obaw". W ciągu jednego dnia (26 marca) został podany dalej 2656 razy.

Autor: Piotr Jaźwiński / Źródło: Konkret24; zdjęcie: Adam Warżawa / PAP

Pozostałe wiadomości

Wybory do Sejmu i Senatu w 2023 roku były najdroższe ze wszystkich wyborów powszechnych od 2005 roku i dwa razy droższe niż wybory cztery lata wcześniej. Referendum, które wtedy równocześnie przeprowadzono, było kilka razy droższe, niż zapowiadali politycy Zjednoczonej Prawicy.

Najdroższe wybory od lat. W tym 11 milionów na referendum

Najdroższe wybory od lat. W tym 11 milionów na referendum

Źródło:
Konkret24

Bus z rzekomo ukraińskimi numerami rejestracyjnymi, deepfake z ukraińskim politykiem, rzekome portrety zamachowców - po zamachu na centrum handlowe pod Moskwą w sieci szybko publikowano fake newsy i zmanipulowane materiały. Wiele z nich rozsyłały konta regularnie kolportujące rosyjską dezinformację.

Atak terrorystyczny w Moskwie: jak działa prorosyjska dezinformacja

Atak terrorystyczny w Moskwie: jak działa prorosyjska dezinformacja

Źródło:
Konkret24

Siedmiu osobom zamieszanym w aferę wokół Funduszu Sprawiedliwości prokuratura postawiła zarzuty, a wobec trzech będzie wnioskowała o areszt tymczasowy. W sprawę są zamieszani ważni politycy, którzy do niedawna nadzorowali fundusz, a który rozdawał wielomilionowe dotacje.

Pięć rzeczy, które trzeba wiedzieć o Funduszu Sprawiedliwości

Pięć rzeczy, które trzeba wiedzieć o Funduszu Sprawiedliwości

Źródło:
Konkret24

Siedem osób usłyszało zarzuty, a wobec trzech będzie wniosek o areszt - to dotychczasowy efekt działań służb w aferze Funduszu Sprawiedliwości. Prokuratura nie wyklucza wniosków o uchylenie immunitetów posłom. Przybliżamy sylwetki najważniejszych osób związanych z aferą i wyjaśniamy, za co były odpowiedzialne w Funduszu Sprawiedliwości lub jak z niego korzystały.

Afera Funduszu Sprawiedliwości. Najważniejsze osoby - kto jest kim?

Afera Funduszu Sprawiedliwości. Najważniejsze osoby - kto jest kim?

Źródło:
Konkret24

Posłanka Polski 2050 Szymona Hołowni Aleksandra Leo wątpi w to, że ustawa liberalizująca prawo kobiet do legalnej aborcji zostanie szybko uchwalona. Bo - jej zdaniem - od 1993 roku żaden z projektów nie przeszedł w Sejmie do drugiego czytania, czyli szybko był odrzucany. Nie ona jedna tak sądzi. Sprawdziliśmy: nie jest to prawdą.

Wszystkie projekty ustaw o aborcji były "wyrzucane do kosza w pierwszym czytaniu"? Sprawdzamy

Wszystkie projekty ustaw o aborcji były "wyrzucane do kosza w pierwszym czytaniu"? Sprawdzamy

Źródło:
Konkret24

Sprzyjanie powstawaniu mechanizmów korupcjogennych, niecelowe wydawanie środków publicznych oraz miliony dla organizacji powiązanych z władzą, szczególnie z politykami Suwerennej Polski - to niektóre z pojawiających się od lat zarzutów dotyczących zarządzania Funduszem Sprawiedliwości. Przypominamy.

Pięć głównych zarzutów dotyczących Funduszu Sprawiedliwości

Pięć głównych zarzutów dotyczących Funduszu Sprawiedliwości

Źródło:
Konkret24

Ma 33 lata i zdążył już zrobić imponującą karierę w polityce. Był wiceministrem sprawiedliwości i pełnomocnikiem ministra odpowiedzialnym za Fundusz Sprawiedliwości, wcześniej był też ministrem środowiska. Teraz w prokuraturze, z polecenia prokuratora generalnego Adama Bodnara, działa zespół badający nieprawidłowości wokół funduszu. 26 marca dokonano w tej sprawie pierwszych zatrzymań, a agenci ABW przeszukali dom Wosia.

Michał Woś i Fundusz Sprawiedliwości. Kim jest poseł Suwerennej Polski

Michał Woś i Fundusz Sprawiedliwości. Kim jest poseł Suwerennej Polski

Źródło:
Konkret24, TVN24.pl, PAP

Zaufany współpracownik Zbigniewa Ziobry, w Ministerstwie Sprawiedliwości najpierw jego asystent, później zastępca. Tam nadzorował Fundusz Sprawiedliwości. Marcin Romanowski to jedna z czterech osób, której nazwisko pojawiło się dziś w sprawie prokuratorskiego przeszukania skupionego wokół funduszu. Co wiemy o polityku Suwerennej Polski?

To on nadzorował Fundusz Sprawiedliwości. Co wiemy o Marcinie Romanowskim

To on nadzorował Fundusz Sprawiedliwości. Co wiemy o Marcinie Romanowskim

Źródło:
Konkret24

Polityka klimatyczna Unii Europejskiej i Europejski Zielony Ład znalazły się na celowniku twórców antyunijnej dezinformacji. Straszą Polaków, że nie będzie można naprawiać własnych aut, uprawiać własnych warzyw, a rolnik zapłaci za emisję gazów przez krowę i świnię. Tego typu manipulacje rozpowszechniają również niektórzy polscy politycy. Prezentujemy top 10 fake newsów o Zielonym Ładzie i polityce klimatycznej UE.

Zakażą własnych ogródków i pomp ciepła, a nakażą fotowoltaikę? Unia, klimat i fake newsy

Zakażą własnych ogródków i pomp ciepła, a nakażą fotowoltaikę? Unia, klimat i fake newsy

Źródło:
Konkret24

Prezes PiS Jarosław Kaczyński powtarza tezę, że "wprowadzenie euro (...) oznacza gwałtowny wzrost cen". Ponownie podaje przykład Chorwacji, która wspólną walutę ma od ponad roku. Ale analizy ekonomiczne pokazują, że to nieprawda, a obecnie Chorwacja ma najniższą inflację od listopada 2021.

Kaczyński: przyjęcie euro to gwałtowny wzrost cen, jak w Chorwacji. Dane nie potwierdzają

Kaczyński: przyjęcie euro to gwałtowny wzrost cen, jak w Chorwacji. Dane nie potwierdzają

Źródło:
Konkret24

Alarmujące posty o tym, że strategiczne zapasy gazu ziemnego "są wyprzedawane i nieuzupełniane", wzbudzają niepokój internautów i rodzą ich pytania o bezpieczeństwo Polski. Ten pełen emocji przekaz jest manipulacją. To, że magazyny są napełnione obecnie w połowie, nie powinno niepokoić. Wyjaśniamy.

"Tusk wyprzedaje zapasy gazu"? To manipulacyjny przekaz

"Tusk wyprzedaje zapasy gazu"? To manipulacyjny przekaz

Źródło:
Konkret24

"Nie będzie takich zmian", "tego podatku nie będzie" - twierdzą politycy Polski 2050, odżegnując się od planów wprowadzenia podatku od posiadania samochodów spalinowych. Mówią, jakby to już było pewne. Jednak taki podatek wciąż jest wpisany w polskim Krajowym Planie Odbudowy. A decyzję o zmianie musi podjąć Komisja Europejska.

"Tego podatku nie będzie"? Hołownia oświadcza, ale nie on decyduje

"Tego podatku nie będzie"? Hołownia oświadcza, ale nie on decyduje

Źródło:
Konkret24

"Uszy zatkaj!" - krzyczy mężczyzna, gdy na horyzoncie nad rolnikami blokującymi drogę pojawia się wojskowy samolot. Nagranie tej sceny ma setki wyświetleń w mediach społecznościowych. Także rosyjskojęzycznych. Jedni internauci pytają, o co chodziło - inni piszą, że "polski pilot dziękował protestującym rolnikom za walkę w obronie kraju". Sprawdziliśmy, gdzie i co się wydarzyło.

Wojsko "postraszyło" rolników? To "lot treningowy na wysokości lotu koszącego"

Wojsko "postraszyło" rolników? To "lot treningowy na wysokości lotu koszącego"

Źródło:
Konkret24

W Kanadzie rzekomo ma grozić kara dożywocia za "własne zdanie, które jest sprzeczne z rządową narracją" - przekonuje jeden z internautów. Proponowane zmiany w prawie dotyczą jednak czego innego. Wyjaśniamy.

Dożywocie za "własne zdanie, sprzeczne z rządową narracją"? O co chodzi z prawem w Kanadzie

Dożywocie za "własne zdanie, sprzeczne z rządową narracją"? O co chodzi z prawem w Kanadzie

Źródło:
Konkret24

Były minister obrony Mariusz Błaszczak próbował odrzucić zarzuty o zaniedbania w uzyskaniu unijnego wsparcia dla polskich zakładów zbrojeniowych i porównał kwotę dofinansowania dla tych firm z pakietem unijnej pomocy dla Egiptu. To manipulacja, polegająca na zestawianiu rzeczy nieporównywalnych.

Tylko pół miliarda euro na amunicję, aż siedem miliardów dla Egiptu? Manipulacje Mariusza Błaszczaka

Tylko pół miliarda euro na amunicję, aż siedem miliardów dla Egiptu? Manipulacje Mariusza Błaszczaka

Źródło:
Konkret24

Widowiskowe nagranie przedstawiające dużą miejską arterię zablokowaną przez ciągniki zdobywa popularność w mediach społecznościowych - jest opisywane jako rzekomo nakręcone 20 marca w Polsce. Ale opisy i komentarze internautów do tego filmu wprowadzają w błąd.

Strajk rolników w środę? Nie w środę, nie w Polsce

Strajk rolników w środę? Nie w środę, nie w Polsce

Źródło:
Konkret24

Dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej budynków, którą niedawno przegłosował Parlament Europejski, stała się źródłem przekłamań i fałszywych tez rozpowszechnianych w sieci. Jedna z nich dotyczy obowiązku montowania paneli fotowoltaicznych na "wszystkich budynkach".

"Obowiązkowa fotowoltaika"? Nie na każdym domu. Wyjaśniamy

"Obowiązkowa fotowoltaika"? Nie na każdym domu. Wyjaśniamy

Źródło:
Konkret24

Politycy obecnej opozycji zarzucają rządowi nieudolność, ponieważ z ponad pół miliarda euro unijnych funduszy na produkcję amunicji dofinansowanie dostała tylko jedna polska firma i jedynie na 2,1 miliona euro. Lecz przedstawiciele rządu Donalda Tuska wskazują, że to poprzednicy są winni, bo nie przypilnowali składania wniosków. Porządkujemy fakty w tej sprawie.

Afera o pieniądze na amunicję. Kalendarium wydarzeń 

Afera o pieniądze na amunicję. Kalendarium wydarzeń 

Źródło:
Konkret24

W ramach Europejskiego Zielonego Ładu "zakazana ma być hodowla żywności na własne potrzeby" - głosi artykuł, w który uwierzyło wielu internautów. Komisja Europejska zaprzecza tym twierdzeniom. Wprowadzający w błąd przekaz promowali m.in. posłowie Konfederacji. Sprawdziliśmy, jak szeroko rozprzestrzeniał się w sieci.

Zielony Ład zakaże uprawy własnych warzyw i owoców? KE: "całkowicie bezpodstawne" twierdzenie

Zielony Ład zakaże uprawy własnych warzyw i owoców? KE: "całkowicie bezpodstawne" twierdzenie

Źródło:
Konkret24

Hodowanie nawet jednej kury w przydomowym kurniku jest równoznaczne z prowadzeniem zakładu drobiu i wymaga rejestracji pod groźbą wysokiej kary finansowej - napisał w serwisie X znany przedsiębiorca. Sprawdziliśmy, czy ma rację.

200 tys. zł kary za brak rejestracji kury w przydomowej hodowli? To nieprawda

200 tys. zł kary za brak rejestracji kury w przydomowej hodowli? To nieprawda

Źródło:
Konkret24

Komenda Stołeczna Policji zaprzeczyła informacjom przekazywanym przez byłego policyjnego negocjatora, który pisał o żądaniu ujawnienia tożsamości 28 policjantów. Wśród funkcjonariuszy rzekomo ma być ojciec dziecka policyjnej praktykantki.

Doniesienia o 28 funkcjonariuszach i praktykantce w ciąży. Komenda Stołeczna Policji dementuje

Doniesienia o 28 funkcjonariuszach i praktykantce w ciąży. Komenda Stołeczna Policji dementuje

Źródło:
Konkret24

Politycy Konfederacji straszą Polaków, że obecny rząd i Unia Europejska planują "wycofać gotówkę" czy "zakazać płacenia gotówką". Nie jest to nowa narracja w politycznym dyskursie - i nie jest prawdziwa.

Konfederacja: "nadchodzi zakaz płacenia gotówką". Nie nadchodzi

Konfederacja: "nadchodzi zakaz płacenia gotówką". Nie nadchodzi

Źródło:
Konkret24

"Prowokacja w biały dzień", "przygotowywane były kupki kostki brukowej" - w ten sposób politycy PiS i Kukiz'15 tłumaczą, jak doszło do walk protestujących rolników z policją w Warszawie. Zdaniem opozycji kostkę brukową luzem przygotowano celowo, by "rzucać nią w protestujących". Sprawdziliśmy nagrania z kamer, zapisy z monitoringu, relacje reporterskie - nie znaleźliśmy potwierdza tej tezy.

Czarnek o protestach: przygotowano "kupki kostki brukowej, żeby ktoś rzucał". Brak potwierdzenia

Czarnek o protestach: przygotowano "kupki kostki brukowej, żeby ktoś rzucał". Brak potwierdzenia

Źródło:
Konkret24