Ubój rytualny: z ogłuszeniem czy bez? Stan prawny w krajach Europy

Ubój rytualny: jaki stan prawny obowiązuje w krajach EuropyShutterstock

Jeśli nowelizacja ustawy o ochronie zwierząt zostanie przyjęta, Polska dołączy do trzech państw w Europie, w których ubój rytualny jest dozwolony tylko na potrzeby krajowych wspólnot wyznaniowych. W wielu państwach obowiązują natomiast przepisy mające na względzie dobrostan zwierząt podczas uboju rytualnego.

Pokazujemy, co jest prawdą, a co fałszem
Weryfikujemy fake newsy, sprawdzamy dane, analizujemy informacje z sieci

Nie damy zniszczyć swojej pracy"; "Chcemy rozwijać polską wieś"; "Nie zabijajcie polskiej wsi" - pod takimi m.in. hasłami protestowali w Warszawie 30 września rolnicy. Idąc z placu Trzech Krzyży w stronę Sejmu, nieśli trumnę z napisem: "Hodowle polskie idą do piachu". Był to protest przeciwko nowelizacji ustawy o ochronie zwierząt, którą 18 września przyjął Sejm. 24 września rozpatrywanie ustawy rozpoczęła senacka Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Powodem sprzeciwu (przeciwko nowelizacji głosowała nawet część posłów PiS) jest tzw. piątka Kaczyńskiego zapisana w ustawie, która zakłada m.in. zakaz hodowli zwierząt na futra i ograniczenie uboju rytualnego tylko do potrzeb polskich gmin wyznaniowych. To drugie oznacza zakaz eksportu takiego mięsa - co uderzy we właścicieli hodowli.

Protest rolników w Warszawie. "Pogrzeb polskiej wsi"
Protest rolników w Warszawie. "Pogrzeb polskiej wsi"tvn24

W proteście rolników w Warszawie uczestniczył m. in. Krzysztof Bosak. "Przeciwstawiamy się haniebnej i antypolskiej ustawie PiS, mającej zlikwidować polskie hodowle i polski eksport mięsny" - napisał na Twitterze poseł Konfederacji.

Poprawka proponująca ograniczenie uboju rytualnego budzi już dyskusje w Senacie. 2 października senator PSL Jan Filip Libicki w "Porannej rozmowie" w radiu RMF FM podkreślił, że ubój rytualny "to jest 8-10 miliardów polskiego eksportu".

Za i przeciw ubojowi rytualnemu

Temat zakazu uboju rytualnego w Polsce wraca co jakiś czas - i zawsze wywołuje dyskusję. Po przyjęciu przez Sejm nowelizacji ustawy Fundacja Viva! triumfowała na Twitterze: "To historyczny moment w walce o prawa zwierząt!". Z kolei Poseł SLD Andrzej Rozenek napisał: "Ubój rytualny był CAŁKOWICIE zakazany w latach 2013-2014 (przyłożyłem do tego rękę). Eksport mięsa w tym czasie wzrósł! Lobby zarabiające na cierpieniu zwierząt manipuluje rolnikami".

Z kolei przywrócenia uboju na cele religijne domaga się PSL. Jeden z internautów tłumaczył na Twitterze, że partii tej "chodzi o ubój rytualny, którego takie ograniczenie praktycznie zlikwiduje W CAŁOŚCI hodowlę bydła i kurcząt w Polsce i fermy to mały problem, rodzinne gospodarstwa upadną".

Zwolennicy zakazu też są aktywni w mediach społecznościowych. "Ubój rytualny powinien być zakazany, tak jak dyskryminacja LGBT przez Kościół katolicki. Religia nie usprawiedliwia barbarzyństwa"; "Niestety ubój rytualny to jest pastwienie się nad zwierzęciem i to powinno być zakazane w Polsce"; "Ubój rytualny, fermy futrzarskie, zwierzęta w cyrku, chów klatkowy i patologia myśliwska: należy z tym wszystkim skończyć raz na zawsze" - brzmiały komentarze m.in. na Twitterze.

Obowiązująca w Polsce teraz ustawa o ochronie zwierząt zezwala na ubój rytualny zwierząt i na eksport pozyskanego w ten sposób mięsa. W 2013 roku parlament przegłosował całkowity zakaz uboju rytualnego w kraju (art. 34 ust. 1) - lecz zakaz ten został uchylony w grudniu 2014 roku wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt K 52/13). Uznał on zakaz uboju rytualnego za sprzeczny z konstytucją, naruszając wolność wyznania.

Kosiniak-Kamysz o uboju rytualnym: nie moją rolą jest naprawianie Tory czy Koranu
Kosiniak-Kamysz o uboju rytualnym: nie moją rolą jest naprawianie Tory czy Koranutvn24

Ubój rytualny w Europie

Sprawdziliśmy, czy i na jakich zasadach ubój rytualny jest dozwolony w krajach Europy. Biblioteka Kongresu w Waszyngtonie (Library of Congress) przygotowała w marcu 2018 roku raport omawiający ograniczenia prawne dotyczące uboju religijnego w Europie. Przedstawiał sytuację w 21 krajach. Został zaktualizowany - obecna wersja podaje stan na wrzesień 2019 roku. Na potrzeby tego tekstu zweryfikowaliśmy aktualność tych informacji.

Ubój rytualny w Europie (główne zasady, niektóre państwa dopuszczają wyjątki) 2020-09-30 Library of Congress | loc.gov

Jak wynika z mapy przygotowanej przez autorów raportu, w większości państw Europy ubój rytualny jest dozwolony. Powalają na niego 33 państwa, m. in. Czechy, Litwa, Francja, Wielka Brytania i Hiszpania.

W innych krajach wprowadzono warunki takiego uboju - ale niekiedy i od tego są wyjątki, o czym piszemy niżej. Bywa, że po uzyskaniu specjalnej zgody stosownych władz można dokonać uboju halal czy koszernego zgodnie z zasadami religijnymi.

Dania, Islandia, Norwegia, Szwecja i Słowenia bez wyjątku wymagają wcześniejszego ogłuszenia zwierzęcia przed jego ubojem. Prawo w Grecji, Austrii, Łowie i Estonii wymaga ogłuszenia po wykonaniu cięcia. Finlandia jako jedyny kraj w Europie wymaga jednoczesnej sedacji (znieczulenia) podczas uboju.

Spór w polskim Sejmie o ustawę uderzającą w rolników
Spór w polskim Sejmie o ustawę uderzającą w rolnikówtvn24

Jeżeli chodzi o kwestię eksportu takiego mięsa: W Niemczech, Holandii i Estonii ubój rytualny jest dozwolony, ale tylko na potrzeby krajowych wspólnot wyznaniowych. Gdy procedowana nowelizacja ustawy zostanie w Polsce przyjęta, dołączymy do tych państw.

Poniżej przedstawiamy bardziej szczegółowe informacje dotyczące wybranych krajów.

Austria

Austria generalnie zabrania uśmiercania zwierząt bez uprzedniego ich ogłuszenia, ale wyjątkiem jest właśnie ubój rytualny. Musi się odbywać w rzeźniach specjalnie do tego celu utworzonych i posiadających zezwolenie władz. By je otrzymać, proces uśmiercania zwierzęcia musi spełniać szereg warunków.

W lipcu 2018 roku w Austrii toczyła się debata nad zaostrzeniem kontroli uboju rytualnego. Gottfried Waldhäusl, minister środowiska ze skrajnie prawicowej Partii Wolności (FPÖ) w Dolnej Austrii, proponował rejestrację kupujących mięso pochodzące z takiego uboju, co spotkało się z krytyką żydowskich społeczności w Austrii - informował "Irish Times".

Belgia

Ubój rytualny nie jest zakazany na szczeblu ogólnokrajowym, lecz dwa z trzech regionów Belgii - Walonia i Flamandia - przyjęły w 2017 roku przepisy zakazujące uboju bez uprzedniego ogłuszania. Te weszły w życie dwa lata później. Oba dekrety zostały zakwestionowane przed belgijskim Trybunałem Konstytucyjnym jako możliwe naruszenia wolności religijnej. Sprawa trafiła do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W regionie stołecznym Brukseli ubój rytualny pozostaje dozwolony.

10 września 2020 roku rzecznik generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Gerard Hogan wydał opinię, w której stwierdza niezgodność z prawem przepisów zakazujących uboju bez wcześniejszego ogłuszenia, które obowiązują w Walonii i Flamandii. Jak zaznaczył Hogan, mimo ogólnego poszanowania dobrostanu zwierząt wolność religijna nie może być ograniczana. Sędziowie Trybunału zazwyczaj kierują się opiniami rzeczników generalnych, chociaż nie są do tego zobowiązani - podaje Reuters.

Cypr

Na Cyprze wymagane jest zazwyczaj ogłuszanie zwierząt przed ubojem, ale dopuszcza się wyjątki w przypadku religijnych metod uboju. Jednak dana wspólnota religijna musi się zwrócić o wydanie specjalnego zwolnienia na odstępstwo od prawnego wymogu. Wniosek rozpatrywany jest przez odpowiednie służby weterynaryjne.

Dania

Zwierzęta muszą być poddawane ubojowi tak szybko i bezboleśnie, jak to możliwe - stanowi obowiązująca w Danii ustawa z 2014 roku o ochronie zwierząt. W 2014 roku władze Danii wydały rozporządzenie, które zakazuje uboju bez poddania zwierzęcia wcześniejszej sedacji.

Estonia

Ubój zwierząt w celach religijnych reguluje w Estonii ustawa o ochronie zwierząt wprowadzona w 2001 roku. Wymagała ogłuszenia zwierzęcia po dokonaniu uśmiercającego nacięcia. Ubój rytualny należało zgłosić władzom najpóźniej 10 dni przed. Zgodnie z wprowadzonymi w 2012 roku zmianami do ustawy o ochronie zwierząt - mającymi na celu spełnienie wymogów rozporządzenia Rady Europejskiej z 2009 roku - termin zgłoszenia planowanego uboju religijnego został wydłużony z 10 do 20 dni. Ubój w Estonii może zostać przeprowadzony tylko w obecności inspektora ds. dobrostanu zwierząt.

Władze zastrzegają sobie prawo do odrzucenia wniosku wspólnoty wyznaniowej o ubój zwierzęcia, jeśli liczba zwierząt zgłoszonych do uboju jest nieproporcjonalnie wysoka, biorąc pod uwagę potrzeby członków wspólnoty wyznaniowej oraz jeśli ubój nie jest uzasadniony potrzebami wnioskującej wspólnoty wyznaniowej. Rozporządzenie estońskiego ministerstwa rolnictwa z 2013 roku zezwala na ubój religijny bez uprzedniego oszołomienia, ale tylko pod warunkiem spełnienia procedur zawartych w tym rozporządzeniu.

Finlandia

Zgodnie z ustawą w Finlandii przed ubojem zwierzęta muszą być poddane sedacji, czyli zwierzę należy znieczulić na ból. Z tym że w przypadku uboju religijnego dopuszczany jest wyjątek - dopiero wraz z rozpoczęciem upuszczania krwi zwierzę jest jednocześnie poddawane sedacji (za pomocą pistoletu bolcowego lub elektryczności). Ubój rytualny może być przeprowadzany wyłącznie w rzeźniach w obecności lekarza weterynarii.

W praktyce w Finlandii wykonywany jest ubój rytualny halal i wykonywany jest tylko po uprzedniej sedacji, zaznaczają autorzy raportu LOC. Nie wykonuje się uboju koszernego, ponieważ ten nie może być wykonywany w sposób wymagany w Finlandii.

Francja

Francja wymaga ogłuszania zwierząt przed ich ubojem, ale przewiduje wyjątek dla uboju zgodnego z praktykami religijnymi, wskazuje raport LOC. Rząd wydaje specjalne zezwolenie rzeźniom zamierzającym prowadzić ubój rytualny. Te muszą wykazać, że mają wymagane wyposażenie i spełniają warunki sanitarne.

Grecja

Grecja zezwala na pewne formy uboju religijnego, ale przepisy z 2017 roku wymagają ogłuszenia (w przypadku zwierząt innych niż drób) natychmiast po śmiertelnym nacięciu. Prawo zakazuje krępowania przeżuwaczy przez przewrócenie lub inną nietypową pozycję podczas uboju rytualnego. Ten rodzaj uboju musi się odbywać w rzeźni, wymagane jest m. in. użycie noża o odpowiednim rozmiarze i stopniu ostrości.

Hiszpania

Hiszpania pod pewnymi warunkami zezwala na ubój rytualny bez wcześniejszego ogłuszenia zwierzęcia. Taki ubój musi nastąpić w zatwierdzonych rzeźniach, a proces uśmiercania zwierząt nie może naruszać chronionych ustawą praw podstawowych, bezpieczeństwa publicznego, zdrowia i moralności. Wspólnota wyznaniowa lub rzeźnia musi powiadomić o uboju właściwy organ lub zwrócić się o stosowne zezwolenie. W Hiszpanii ubój o charakterze religijnym musi być przeprowadzony pod nadzorem i według wskazówek urzędowego lekarza weterynarii.

Holandia

Holenderskie prawo przewiduje wyjątek od zakazu uśmiercania zwierząt bez ogłuszania - właśnie w celu uboju rytualnego. Do 2017 roku zezwalało również na eksport mięsa z takiego uboju. W lipcu 2017 roku rząd, przedstawiciele rzeźni oraz liderzy społeczności żydowskiej i muzułmańskiej zgodzili się, by ubój rytualny był dozwolony jedynie w zakresie "niezbędnym do zaspokojenia rzeczywistych potrzeb lokalnej wspólnoty religijnej w kraju" - tym samym zakazując wywozu takiego mięsa poza granice kraju. Zaostrzone przepisy zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2018 roku.

Islandia

Ubój zwierząt w Islandii reguluje ustawa o dobrostanie zwierząt. Stanowi, że przed ubojem zwierzęta muszą być ogłuszone i nie przewiduje pod tym względem żadnych wyjątków. Proces uboju jest dodatkowo regulowany rozporządzeniem o ochronie zwierząt podczas uboju.

W Islandii przeprowadzany jest ubój halal przez muzułmanów, którzy dopuszczają możliwość ogłuszenia przed ubojem. Prawo zezwala na sprowadzanie do Islandii zarówno mięsa halal, jak i koszernego, które zostało poddane ubojowi bez uprzedniej sedacji - podaje raport LOC.

Liechtenstein

Liechtenstein zakazuje uśmiercania kręgowców bez oszołomienia. Ale rytualny ubój drobiu może być przeprowadzany bez ogłuszenia.

Litwa

W 2014 roku litewski rząd zmienił ustawę o dobrostanie i ochronie zwierząt, by zalegalizować rytualny ubój zwierząt. Ten stał się możliwy na Liwie od 1 stycznia 2015 roku. Zmiana przepisów była podyktowana m.in. rosyjskim embargiem na produkty spożywcze, w tym mięso, nałożonym w sierpniu 2014 roku m.in. na kraje UE w odwecie za sankcje nałożone przez Zachód za poparcie przez Moskwę separatystów na Ukrainie. Litwa szukała więc nowych rynków zbytu dla litewskiej wołowiny, zwłaszcza w krajach arabskich. Według ustawy ubój rytualny mogą przeprowadzać jedynie przedsiębiorstwa z państwowym zezwoleniem i tylko w rzeźni.

Luksemburg

Luksemburg co najmniej od 1995 roku wymagał ogłuszania zwierząt przed ubojem, bez wyjątków religijnych. Lecz wraz z implementacją rozporządzenia Unii Europejskiej z 2009 roku w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania w 2013 roku wprowadzono wyjątek dla uboju zgodnego z praktykami religijnymi. Zgoda władz na ubój rytualny jest wystawiana na pisemny wniosek władz danej wspólnoty religijnej.

Łotwa

Łotwa zalegalizowała ubój rytualny w 2009 roku. Wymagane jest jednak ogłuszanie zwierzęcia po wykonaniu cięcia - wskazuje sprawozdanie końcowe Komisji Europejskiej z 2014 roku dotyczące audytu oceny kontroli dobrostanu zwierząt w miejscu uboju w Łotwie. Ubój taki musi być przeprowadzany w rzeźni zgodnie z tradycyjnymi metodami produkcji mięsa stosowanymi przez wspólnoty religijne i z przepisami dotyczącymi wymogów w zakresie dobrostanu zwierząt.

Niemcy

Prawo niemieckie zakazuje uśmiercania zwierząt ciepłokrwistych bez oszołomienia. Możliwe jest wydanie zezwolenia na odstępstwo od tej zasady, jeśli zostaną spełnione dwa warunki: ubiegający się o zezwolenie jest członkiem wspólnoty religijnej, której zasady nakazują ubój bez ogłuszenia lub zakazują spożywania mięsa zwierząt niepoddanych ubojowi w ten sposób, oraz gdy taki rodzaj uboju jest niezbędny do zaspokojenia potrzeb członków tej lokalnej wspólnoty wyznaniowej. Wnioskodawca musi wykazać, że posiada niezbędne kompetencje w zakresie uboju zwierząt. W Niemczech eksport mięsa zwierząt, które zostały zabite bez ogłuszania, jest zabroniony.

Norwegia

Obowiązująca w Norwegii ustawa o dobrostanie zwierząt przewiduje, że przed ubojem zwierzęta muszą być poddane sedacji, także w wypadku uboju rytualnego. W Norwegii odbywa się ubój halal dokonywany przez muzułmanów, którzy przed ubojem dopuszczają sedację zwierzęca. Ustawodawstwo zezwala na przywóz mięsa koszernego i halal, które zostało poddane ubojowi bez wcześniejszej sedacji.

Słowenia

W 2012 roku nowelizacja ustawy o ochronie zwierząt wprowadziła w Słowenii całkowity zakaz uboju bez ogłuszenia zwierząt. W kwietniu 2018 roku Trybunał Konstytucyjny Słowenii stwierdził zgodność tej poprawki z konstytucją.

Szwecja

Ustawa o ochronie zwierząt wymaga, by przed ubojem zwierzęta gospodarskie były poddane sedacji. Nie ma tu wyjątku dla uboju przeprowadzanego w celach religijnych. W Szwecji odbywa się ubój halal - przeprowadzają go muzułmańskie rzeźnie, którzy przed ubojem zezwalają na sedację. Takie mięso, jeśli postało zgodnie ze szwedzkim prawem, może być eksportowane.

Szwajcaria

Szwajcaria zabrania uśmiercania kręgowców bez zastosowania ogłuszenia. Wyjątkiem jest ubój drobiu, który może odbywać się bez ogłuszenia zwierzęcia.

Ubój halal - ubój zgodny z zasadami szariatu, prawa normującego życie wyznawców islamu. Na jego mocy niektóre gminy odrzucają wszelkie formy ogłuszania zwierzęcia przed ubojem, podczas gdy inne akceptują niektóre rodzaje uprzedniego ogłuszania.

Ubój koszerny - ubój zgodny ze zwyczajami i zasadami judaizmu. Według tych uprzednie oszołomienie zwierzęcia jest niedopuszczalne.

Autor: Gabriela Sieczkowska / Źródło: Konkret24, Library of Congress; zdjęcie: Shutterstock

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Wybory do Sejmu i Senatu w 2023 roku były najdroższe ze wszystkich wyborów powszechnych od 2005 roku i dwa razy droższe niż wybory cztery lata wcześniej. Referendum, które wtedy równocześnie przeprowadzono, było kilka razy droższe, niż zapowiadali politycy Zjednoczonej Prawicy.

Najdroższe wybory od lat. W tym 11 milionów złotych na referendum

Najdroższe wybory od lat. W tym 11 milionów złotych na referendum

Źródło:
Konkret24

Zdaniem Przemysława Czarnka winą opozycji z czasów rządów Zjednoczonej Prawicy jest, że środki unijne w ramach Krajowego Planu Odbudowy zostały odblokowane tak późno. I dlatego - jego zdaniem - 60 procent z nich zostało już utracone. Obie tezy posła PiS są fałszywe.

Czarnek: "60 procent z KPO już straciliście". Nieprawda

Czarnek: "60 procent z KPO już straciliście". Nieprawda

Źródło:
Konkret24

Dokument pokazujący, że w procesie rekrutacji premiowane są kobiety i - tak samo - osoby z niepełnosprawnością w stopniu znacznym, wywołał dyskusję internautów na temat dyskryminacji. Część jednak nie wierzyła, że pismo jest autentyczne. Jak sprawdziliśmy, chodzi o projekt sprzed kilku lat. Wyjaśniamy, gdzie i kogo rekrutowano.

Pięć punktów więcej dla kobiet i osób z niepełnosprawnościami. Kogo rekrutowano?

Pięć punktów więcej dla kobiet i osób z niepełnosprawnościami. Kogo rekrutowano?

Źródło:
Konkret24

Bus z rzekomo ukraińskimi numerami rejestracyjnymi, deepfake z ukraińskim politykiem, rzekome portrety zamachowców - po zamachu na centrum handlowe pod Moskwą w sieci szybko publikowano fake newsy i zmanipulowane materiały. Wiele z nich rozsyłały konta regularnie kolportujące rosyjską dezinformację.

Atak terrorystyczny w Moskwie: jak działa prorosyjska dezinformacja

Atak terrorystyczny w Moskwie: jak działa prorosyjska dezinformacja

Źródło:
Konkret24

Do 27 marca siedmiu osobom zamieszanym w aferę wokół Funduszu Sprawiedliwości prokuratura postawiła zarzuty, a wobec trzech będzie wnioskowała o areszt tymczasowy. W sprawę są zamieszani ważni politycy, którzy do niedawna nadzorowali fundusz, a który rozdawał wielomilionowe dotacje.

Pięć rzeczy, które trzeba wiedzieć o Funduszu Sprawiedliwości

Pięć rzeczy, które trzeba wiedzieć o Funduszu Sprawiedliwości

Źródło:
Konkret24

Siedem osób usłyszało zarzuty, a wobec trzech będzie wniosek o areszt - to dotychczasowy efekt działań służb w aferze Funduszu Sprawiedliwości. Prokuratura nie wyklucza wniosków o uchylenie immunitetów posłom. Przybliżamy sylwetki najważniejszych osób związanych z aferą i wyjaśniamy, za co były odpowiedzialne w Funduszu Sprawiedliwości lub jak z niego korzystały.

Afera Funduszu Sprawiedliwości. Najważniejsze osoby - kto jest kim?

Afera Funduszu Sprawiedliwości. Najważniejsze osoby - kto jest kim?

Źródło:
Konkret24

Posłanka Polski 2050 Szymona Hołowni Aleksandra Leo wątpi w to, że ustawa liberalizująca prawo kobiet do legalnej aborcji zostanie szybko uchwalona. Bo - jej zdaniem - od 1993 roku żaden z projektów nie przeszedł w Sejmie do drugiego czytania, czyli szybko był odrzucany. Nie ona jedna tak sądzi. Sprawdziliśmy: nie jest to prawdą.

Wszystkie projekty ustaw o aborcji były "wyrzucane do kosza w pierwszym czytaniu"? Sprawdzamy

Wszystkie projekty ustaw o aborcji były "wyrzucane do kosza w pierwszym czytaniu"? Sprawdzamy

Źródło:
Konkret24

Sprzyjanie powstawaniu mechanizmów korupcjogennych, niecelowe wydawanie środków publicznych oraz miliony dla organizacji powiązanych z władzą, szczególnie z politykami Suwerennej Polski - to niektóre z pojawiających się od lat zarzutów dotyczących zarządzania Funduszem Sprawiedliwości. Przypominamy.

Pięć głównych zarzutów dotyczących Funduszu Sprawiedliwości

Pięć głównych zarzutów dotyczących Funduszu Sprawiedliwości

Źródło:
Konkret24

Ma 33 lata i zdążył już zrobić imponującą karierę w polityce. Był wiceministrem sprawiedliwości i pełnomocnikiem ministra odpowiedzialnym za Fundusz Sprawiedliwości, wcześniej był też ministrem środowiska. Teraz w prokuraturze, z polecenia prokuratora generalnego Adama Bodnara, działa zespół badający nieprawidłowości wokół funduszu. 26 marca dokonano w tej sprawie pierwszych zatrzymań, a agenci ABW przeszukali dom Wosia.

Michał Woś i Fundusz Sprawiedliwości. Kim jest poseł Suwerennej Polski

Michał Woś i Fundusz Sprawiedliwości. Kim jest poseł Suwerennej Polski

Źródło:
Konkret24, TVN24.pl, PAP

Zaufany współpracownik Zbigniewa Ziobry, w Ministerstwie Sprawiedliwości najpierw jego asystent, później zastępca. Tam nadzorował Fundusz Sprawiedliwości. Marcin Romanowski to jedna z czterech osób, której nazwisko pojawiło się dziś w sprawie prokuratorskiego przeszukania skupionego wokół funduszu. Co wiemy o polityku Suwerennej Polski?

To on nadzorował Fundusz Sprawiedliwości. Co wiemy o Marcinie Romanowskim

To on nadzorował Fundusz Sprawiedliwości. Co wiemy o Marcinie Romanowskim

Źródło:
Konkret24

Polityka klimatyczna Unii Europejskiej i Europejski Zielony Ład znalazły się na celowniku twórców antyunijnej dezinformacji. Straszą Polaków, że nie będzie można naprawiać własnych aut, uprawiać własnych warzyw, a rolnik zapłaci za emisję gazów przez krowę i świnię. Tego typu manipulacje rozpowszechniają również niektórzy polscy politycy. Prezentujemy top 10 fake newsów o Zielonym Ładzie i polityce klimatycznej UE.

Zakażą własnych ogródków i pomp ciepła, a nakażą fotowoltaikę? Unia, klimat i fake newsy

Zakażą własnych ogródków i pomp ciepła, a nakażą fotowoltaikę? Unia, klimat i fake newsy

Źródło:
Konkret24

Prezes PiS Jarosław Kaczyński powtarza tezę, że "wprowadzenie euro (...) oznacza gwałtowny wzrost cen". Ponownie podaje przykład Chorwacji, która wspólną walutę ma od ponad roku. Ale analizy ekonomiczne pokazują, że to nieprawda, a obecnie Chorwacja ma najniższą inflację od listopada 2021.

Kaczyński: przyjęcie euro to gwałtowny wzrost cen, jak w Chorwacji. Dane nie potwierdzają

Kaczyński: przyjęcie euro to gwałtowny wzrost cen, jak w Chorwacji. Dane nie potwierdzają

Źródło:
Konkret24

Alarmujące posty o tym, że strategiczne zapasy gazu ziemnego "są wyprzedawane i nieuzupełniane", wzbudzają niepokój internautów i rodzą ich pytania o bezpieczeństwo Polski. Ten pełen emocji przekaz jest manipulacją. To, że magazyny są napełnione obecnie w połowie, nie powinno niepokoić. Wyjaśniamy.

"Tusk wyprzedaje zapasy gazu"? To manipulacyjny przekaz

"Tusk wyprzedaje zapasy gazu"? To manipulacyjny przekaz

Źródło:
Konkret24

"Nie będzie takich zmian", "tego podatku nie będzie" - twierdzą politycy Polski 2050, odżegnując się od planów wprowadzenia podatku od posiadania samochodów spalinowych. Mówią, jakby to już było pewne. Jednak taki podatek wciąż jest wpisany w polskim Krajowym Planie Odbudowy. A decyzję o zmianie musi podjąć Komisja Europejska.

"Tego podatku nie będzie"? Hołownia oświadcza, ale nie on decyduje

"Tego podatku nie będzie"? Hołownia oświadcza, ale nie on decyduje

Źródło:
Konkret24

"Uszy zatkaj!" - krzyczy mężczyzna, gdy na horyzoncie nad rolnikami blokującymi drogę pojawia się wojskowy samolot. Nagranie tej sceny ma setki wyświetleń w mediach społecznościowych. Także rosyjskojęzycznych. Jedni internauci pytają, o co chodziło - inni piszą, że "polski pilot dziękował protestującym rolnikom za walkę w obronie kraju". Sprawdziliśmy, gdzie i co się wydarzyło.

Wojsko "postraszyło" rolników? To "lot treningowy na wysokości lotu koszącego"

Wojsko "postraszyło" rolników? To "lot treningowy na wysokości lotu koszącego"

Źródło:
Konkret24

W Kanadzie rzekomo ma grozić kara dożywocia za "własne zdanie, które jest sprzeczne z rządową narracją" - przekonuje jeden z internautów. Proponowane zmiany w prawie dotyczą jednak czego innego. Wyjaśniamy.

Dożywocie za "własne zdanie, sprzeczne z rządową narracją"? O co chodzi z prawem w Kanadzie

Dożywocie za "własne zdanie, sprzeczne z rządową narracją"? O co chodzi z prawem w Kanadzie

Źródło:
Konkret24

Były minister obrony Mariusz Błaszczak próbował odrzucić zarzuty o zaniedbania w uzyskaniu unijnego wsparcia dla polskich zakładów zbrojeniowych i porównał kwotę dofinansowania dla tych firm z pakietem unijnej pomocy dla Egiptu. To manipulacja, polegająca na zestawianiu rzeczy nieporównywalnych.

Tylko pół miliarda euro na amunicję, aż siedem miliardów dla Egiptu? Manipulacje Mariusza Błaszczaka

Tylko pół miliarda euro na amunicję, aż siedem miliardów dla Egiptu? Manipulacje Mariusza Błaszczaka

Źródło:
Konkret24

Widowiskowe nagranie przedstawiające dużą miejską arterię zablokowaną przez ciągniki zdobywa popularność w mediach społecznościowych - jest opisywane jako rzekomo nakręcone 20 marca w Polsce. Ale opisy i komentarze internautów do tego filmu wprowadzają w błąd.

Strajk rolników w środę? Nie w środę, nie w Polsce

Strajk rolników w środę? Nie w środę, nie w Polsce

Źródło:
Konkret24

Dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej budynków, którą niedawno przegłosował Parlament Europejski, stała się źródłem przekłamań i fałszywych tez rozpowszechnianych w sieci. Jedna z nich dotyczy obowiązku montowania paneli fotowoltaicznych na "wszystkich budynkach".

"Obowiązkowa fotowoltaika"? Nie na każdym domu. Wyjaśniamy

"Obowiązkowa fotowoltaika"? Nie na każdym domu. Wyjaśniamy

Źródło:
Konkret24

Politycy obecnej opozycji zarzucają rządowi nieudolność, ponieważ z ponad pół miliarda euro unijnych funduszy na produkcję amunicji dofinansowanie dostała tylko jedna polska firma i jedynie na 2,1 miliona euro. Lecz przedstawiciele rządu Donalda Tuska wskazują, że to poprzednicy są winni, bo nie przypilnowali składania wniosków. Porządkujemy fakty w tej sprawie.

Afera o pieniądze na amunicję. Kalendarium wydarzeń 

Afera o pieniądze na amunicję. Kalendarium wydarzeń 

Źródło:
Konkret24

W ramach Europejskiego Zielonego Ładu "zakazana ma być hodowla żywności na własne potrzeby" - głosi artykuł, w który uwierzyło wielu internautów. Komisja Europejska zaprzecza tym twierdzeniom. Wprowadzający w błąd przekaz promowali m.in. posłowie Konfederacji. Sprawdziliśmy, jak szeroko rozprzestrzeniał się w sieci.

Zielony Ład zakaże uprawy własnych warzyw i owoców? KE: "całkowicie bezpodstawne" twierdzenie

Zielony Ład zakaże uprawy własnych warzyw i owoców? KE: "całkowicie bezpodstawne" twierdzenie

Źródło:
Konkret24

Hodowanie nawet jednej kury w przydomowym kurniku jest równoznaczne z prowadzeniem zakładu drobiu i wymaga rejestracji pod groźbą wysokiej kary finansowej - napisał w serwisie X znany przedsiębiorca. Sprawdziliśmy, czy ma rację.

200 tys. zł kary za brak rejestracji kury w przydomowej hodowli? To nieprawda

200 tys. zł kary za brak rejestracji kury w przydomowej hodowli? To nieprawda

Źródło:
Konkret24

Komenda Stołeczna Policji zaprzeczyła informacjom przekazywanym przez byłego policyjnego negocjatora, który pisał o żądaniu ujawnienia tożsamości 28 policjantów. Wśród funkcjonariuszy rzekomo ma być ojciec dziecka policyjnej praktykantki.

Doniesienia o 28 funkcjonariuszach i praktykantce w ciąży. Komenda Stołeczna Policji dementuje

Doniesienia o 28 funkcjonariuszach i praktykantce w ciąży. Komenda Stołeczna Policji dementuje

Źródło:
Konkret24

Politycy Konfederacji straszą Polaków, że obecny rząd i Unia Europejska planują "wycofać gotówkę" czy "zakazać płacenia gotówką". Nie jest to nowa narracja w politycznym dyskursie - i nie jest prawdziwa.

Konfederacja: "nadchodzi zakaz płacenia gotówką". Nie nadchodzi

Konfederacja: "nadchodzi zakaz płacenia gotówką". Nie nadchodzi

Źródło:
Konkret24

"Prowokacja w biały dzień", "przygotowywane były kupki kostki brukowej" - w ten sposób politycy PiS i Kukiz'15 tłumaczą, jak doszło do walk protestujących rolników z policją w Warszawie. Zdaniem opozycji kostkę brukową luzem przygotowano celowo, by "rzucać nią w protestujących". Sprawdziliśmy nagrania z kamer, zapisy z monitoringu, relacje reporterskie - nie znaleźliśmy potwierdza tej tezy.

Czarnek o protestach: przygotowano "kupki kostki brukowej, żeby ktoś rzucał". Brak potwierdzenia

Czarnek o protestach: przygotowano "kupki kostki brukowej, żeby ktoś rzucał". Brak potwierdzenia

Źródło:
Konkret24