FAŁSZ

W Ottawie protesty. W sieci fejki i manipulacje


Stare materiały, wymyślone słowa premiera Kanady i Simpsonowie, którzy znowu mieli przewidzieć przyszłość - przyglądamy się fejkom i manipulacjom, które pojawiły się w mediach społecznościowych podczas protestów przeciw restrykcjom pandemicznym w Ottawie.

Pokazujemy, co jest prawdą, a co fałszem
Weryfikujemy fake newsy, sprawdzamy dane, analizujemy informacje z sieci

Kierowcy cieżarówek w tzw. "Konwoju Wolności 2022" ściągnęli do stolicy Kanady - Ottawy na prawdopodobnie jeden z największych protestów w historii kraju. Początkowo akcja była wymierzona tylko w obowiązkowe szczepienia przeciwko COVID-19 dla kierowców ciężarówek. Teraz dołączyli do niej inni, także indianie i farmerzy. Protestują przeciwko restrykcjom pandemicznym. W niedzielę centrum stolicy Kanady blokowały tysiące ludzi i setki ciężarówek.

Kierowcy tirów zapewniają, że nie ruszą się z Ottawy, dopóki premier Justin Trudeau nie zniesie zakazów pandemicznych. Protestujący twierdzą, że jego decyzje doprowadziły do bankructwa ich rodzin i są pogwałceniem Karty Praw i Wolności Człowieka.

Zainteresowanie "Konwojem Wolności 2022" w sieci jest ogromne. Internauci publikują mnóstwo zdjęć i materiałów wideo, które mają pokazywać to, co się obecnie dzieje w Ottawie. Jednak wiele bardzo popularnych postów wprowadza użytkowników mediów społecznościowych w błąd.

Amiszowie jadą do Ottawy?

W mediach społecznościowych (także w Polsce) pojawiło się zdjęcie kilkunastu, charakterystycznych dorożek prowadzonych przez osoby wyglądające na Amiszów. Wokół widać jakieś zabudowania i śnieg. Fotografia jest publikowana z przekazem, że Amisze/Mennonici jadą do stolicy Kanady, by wesprzeć protestujących tam kierowców ciężarówek.

"Nawet Amiszowie jadą do Ottawy, aby wesprzeć konwoje truckerów bardzo wzruszające zdjęcie !!!"; "Amisze dołączają do Konwoju Wolności do Ottawy"; "Niech Was Bóg błogosławi, wspaniali ludzie!"; "To jest niesamowite", "Mennonici wspierają Konwój Wolności" (pisownia wszystkich wpisów oryginalna) - piszą intenauci w sieci.

Zdjęcie jednak z protestami nie ma nic wspólnego. Jak informuje Associated Press jego autorką jest Michelle Graham, kanadyjska fotografka specjalizująca się w fotografii sportowej. Jak przekazała AP zrobiła je 16 stycznia 2022 roku w St. Jacobs w Ontario. Tam znajduje się największa populacja Mennonitów w Kanadzie. Ottawa, gdzie trwają protesty jest oddalona od niej o pół tysiąca kilometrów.

Graham dwa dni później zdjęcie opublikowała na swoim Instagramie. Na dole widać oznaczenie, że to ona jest autorką. Krążące w mediach zostało odpowiednio przycięte. Tę fotografię i inne zrobione temu orszakowi Mennonitów Graham umieściła też na swojej stronie ze zdjęciami.

"Tego ranka zrobiłam całą serię zdjęć , co można zobaczyć na mojej stronie i różnych profilach w mediach społecznościowych. Nie mają one żadnego związku z politycznym protestem, czy ruchem. Oni po prostu jadą do kościoła" - przekazała Graham w mailu do AP.

Do kradzieży swojego zdjęcia odniosła się również na Twitterze 25 stycznia. Poinformowała, że to ona jest jego autorką i jakie były okoliczności jego powstania.

30 lutego przedstawiciele Kanadyjskiego Kościoła Mennonitów wydali oświadczenie, w którym napisali m.in.: "Jednoznacznie potępiamy symbole, słowa i czyny białego nacjonalizmu wyrażane w Ottawie i w całym kraju na 'Konwojach Wolności'".

Kanada - 2022? Nie. Niemcy - 2019

Internauci wśród wielu materiałów foto i wideo publikowali też efektowne nagranie z drona, na którym widać jak w nocy kierowcy tirów blokują drogi z zamontonymi na swoich samochodach błyskającymi pomarańczowymi światłami.

fałsz

"Kanada. Ottawa. Truckersi do spółki z rolnikami, wspierani przez mnóstwo zwykłych ludzi, niosą każdą możliwą pomoc, także finansową, w zasadzie zablokowali stolicę kraju. To już masowe, pospolite ruszenie..."; "Dobrze to wygląda"; "Fantastycznie! Całym sercem jestem z tymi ludźmi!"; "Fajny widok"; "Świateł po horyzont jak palących się zniczy na cmentarzach 1.11." - oceniają internauci w sieci przekonani, że wideo pokazuje to, co aktualnie dzieje się w Kanadzie.

Jednak to nagranie pojawiło się w sieci już wcześniej - pod koniec 2019 roku. Pokazuje protest ale ok. 10 tys. rolników, którzy demonstrowali przeciw polityce rządu w listopadzie 2019 roku przed berlińską Bramą Brandenburską.

To samo nagranie krążyło w mediach społecznościowych miesiąc temu jako przedstawiające trwający wówczas protest niemieckich rolników.

Zmyślone słowa kanadyjskiego premiera

Internauci cytowali również jeden z portali, który donosił o tym jakoby kanadyjski premier Justin Trudeau miał powiedzieć o uczestnikach protestów: "Nienawidzą mnie tylko dlatego, że jestem czarny!" i oskarżyć ich o rasizm. Wcześniej miał zapewniać, że nie tylko metaforycznie jest blisko czarnej społeczności. "Spójrzcie na moją skórę. Jest czarna jak noc".

"I tak skończyło się tego Pana urzędowanie. Niech odejdzie w niepamięć"; "To jakiś fejk czy ten (wyrażenie obraźliwe - red.) na serio tak prawi???"; "Nie potrafię w twarzy Trudeau odnaleźć ani krzty mądrości" (pisownia wszystkich wpisów oryginalna) - komentowali internauci w mediach społecznościowych wierząc w to, że cytowane słowa z ust Trudeau padły.

fałsz

Nie padły. A portal, który poinformował niby o wypowiedzi kanadyjskiego premiera ma charakter satyryczny zawierający tylko wymyślone wiadomości.

Wielokrotnie opisywaliśmy, jak internauci na całym świecie nabierali się na umieszczane tam teksty. Portal w zakładce "o nas" określa się "jako najlepsza strona satyryczna na świecie, całkowicie bezbłędna we wszystkich przedstawianych informacjach". "Strona The Babylon Bee została stworzona w ósmym dniu tygodnia stworzenia, dokładnie 6000 lat temu. Jesteśmy najważniejszym źródłem wiadomości o każdym ważnym wydarzeniu światowym, od wieży Babel i exodusu do reformacji i wojny z 1812 roku. Jeśli chcesz narzekać na coś na naszej stronie, skontaktuj się z Bogiem" - piszą autorzy portalu.

Simpsonowie przewidzieli "Konwój wolności 2022"? Nie

Internauci publikują także w mediach społecznościowych krótkie wideo z popularnego filmu animowanego "Simpsonowie", które ma opowiadać o tym, co się właśnie dzieje w Kanadzie. Widać jak Homer Simpson z synem podróżuje cieżarówką i w pewnym momencie mówi: "Zobacz, jeden z najpiękniejszych widoków w przyrodzie - konwój". I w tym momencie widać jadące za nimi inne ciężarówki. Następnie widzimy animowaną postać premiera Kanady, który przez okno ucieka ze swojej siedziby niby właśnie przed tym konwojem ciężarówek.

"Czy to prawda? Bo trochę to przerażające"; "Jak to jest możliwe?"; "Simpsonowie znów to zrobili. Przewidzieli 'Konwój wolności 2022'; "Reżyser jest z przyszłości. Przekonajcie mnie, że jest inaczej"; "Simpsonowie to prorocza seria" - to komentarze z mediów społecznościowych.

Jak jednak sprawdził amerykański portal fact-checkingowy Snopes, ktoś połączył w jedno wideo dwa niezwiązane ze sobą odcinki, fragment z ciężarówkami, które w oryginale gonią Homera pochodzi z 17. odcinka 10. sezonu "Maximum Homerdrive". A ujęcia z animowanym premierem Kanady to 21. odcinek 30. sezonu.

Autor: Jan Kunert / Źródło: Konkret24; zdjęcie: Frank Gunn/CP/ABACA/PAP

Pozostałe wiadomości

Temat bykowego, czyli podatku dla osób bezdzietnych, wrócił w publicznej debacie za sprawą petycji, która trafiła do Sejmu. Ten pomysł forsuje również kandydujący na prezydenta Marek Jakubiak. Jako wzór wskazuje Niemcy. Porównanie jest niewłaściwe, a ekspert tłumaczy, dlaczego bykowe kłóci się z kontytucją.

Bykowe: Jakubiak nawołuje, petycja w Sejmie. Czy to w ogóle możliwe?

Bykowe: Jakubiak nawołuje, petycja w Sejmie. Czy to w ogóle możliwe?

Źródło:
TVN24+

"Niesamowite, Polska się budzi!" - ogłosił europoseł PiS Waldemar Buda, publikując zdjęcie dwóch plakatów na jakimś ogrodzeniu. Wynika z niego, że na jednym banerze ktoś "przeprasza za baner" obok z wizerunkiem Rafała Trzaskowskiego. Śmieszne? Przede wszystkim nieprawdziwe. Bazowe dla tej przeróbki zdjęcie istnieje i już wcześniej intrygowało internautów.

"Przepraszam za baner". Wyborcza wojna na plakaty i... fejki

"Przepraszam za baner". Wyborcza wojna na plakaty i... fejki

Źródło:
Konkret24

Sławomir Mentzen twierdzi, że Ukraińcy przebywający w Polsce w świadczeniach socjalnych dostają więcej, niż wpłacają do budżetu państwa w podatkach. Dostępne opracowania pokazują jednak coś odwrotnego.

Mentzen o tym, ile wydajemy na Ukraińców, a ile zyskujemy. Nie ma racji

Mentzen o tym, ile wydajemy na Ukraińców, a ile zyskujemy. Nie ma racji

Źródło:
Konkret24

W debacie "Super Expressu" kandydaci na prezydenta przepytywali siebie nawzajem. Odpierając zarzuty rywali, nieraz minęli się jednak z prawdą albo przeinaczali fakty. Oto wypowiedzi, które wprowadziły w błąd opinię publiczną.

Debata prezydencka. Fałsze i manipulacje kandydatów

Debata prezydencka. Fałsze i manipulacje kandydatów

Źródło:
Konkret24

W sieci rozchodzi się informacja, jakoby Polska była "rekordzistą" pod względem złożonych wniosków azylowych w tym roku. Przekaz ten podają dalej między innymi działacze Konfederacji i PiS. Jednak autor posta, który stał się źródłem tych doniesień, manipulacyjnie dobrał dane. I o czymś nie wspomniał.

Rekord wniosków o azyl w Polsce? Podwójna manipulacja

Rekord wniosków o azyl w Polsce? Podwójna manipulacja

Źródło:
Konkret24

Prezydent Andrzej Duda wykorzystał zaproszenie na konwencję Karola Nawrockiego w Łodzi, żeby chwalić osiągnięcia rządów Zjednoczonej Prawicy i skrytykować działania gabinetu Donalda Tuska. W niektórych kwestiach mijał się jednak z prawdą, wprowadzając opinię publiczną w błąd.

Duda na konwencji Nawrockiego. Cztery nieprawdy

Duda na konwencji Nawrockiego. Cztery nieprawdy

Źródło:
Konkret24

Poseł Konfederacji Michał Wawer straszy "polskimi emeryturami dla Hindusów", czyli że ZUS będzie hojnie dopłacał do "skromnych indyjskich emerytur". Mechanizm tej manipulacji jest podobny, jak w fałszywej narracji o uprawnieniach emerytalnych dla Ukraińców. Chodzi o umowy o zabezpieczeniu społecznym, które Polska standardowo zawiera z wieloma krajami.

"Polskie emerytury dla Hindusów"? Co zakłada ta umowa

"Polskie emerytury dla Hindusów"? Co zakłada ta umowa

Źródło:
Konkret24

Wojna prezydenta Donalda Trumpa z Uniwersytetem Harvarda trwa. Według rozsyłanego w sieci przekazu w odwecie za zabranie uczelni funduszy jej władze odrzuciły aplikację najmłodszego syna Trumpa - Barrona. Jednak żadnych dowodów na tę teorię nie ma.

Harvard nie przyjął na studia syna Trumpa? Skąd taka plotka

Harvard nie przyjął na studia syna Trumpa? Skąd taka plotka

Źródło:
Konkret24

"Jakaś masakra", "ekologia to fikcja" - komentują internauci film, który notuje miliony wyświetleń w sieci. Ma przedstawiać cmentarz elektrycznych skuterów. Co o nim wiemy?

"Cmentarz elektrycznych skuterów"? Niezupełnie

"Cmentarz elektrycznych skuterów"? Niezupełnie

Źródło:
Konkret24

Posłowie i senatorowie PiS mieli wpłacać na partię minimum tysiąc złotych miesięcznie, europosłowie PiS - minimum pięć tysięcy. Tak zarządził Jarosław Kaczyński, gdy PiS nie dostał części subwencji. Konkret24 pozyskał rejestr wszystkich wpłat dla tej partii za 2024 rok. Oto kto wpłacił najwięcej, a kto w ogóle.

Mieli "wspierać partię finansowo". Kto ile wpłacił? Mamy rejestry PiS

Mieli "wspierać partię finansowo". Kto ile wpłacił? Mamy rejestry PiS

Źródło:
TVN24+

Po śmierci papieża Franciszka i ogłoszeniu żałoby narodowej internauci przekonują, jakoby po 1945 roku tylko raz "po śmierci obcokrajowca" władze naszego państwa tak zdecydowały. Ale to nie jest prawda.

Żałoby narodowe w Polsce. Nie tylko dla uczczenia Polaków

Żałoby narodowe w Polsce. Nie tylko dla uczczenia Polaków

Źródło:
Konkret24

Czy Grzegorz Braun ma szansę na poparcie zapewniające mu wejście do drugiej tury wyborów prezydenckich? Taki scenariusz sugeruje sondaż, który miał zostać wykonany przez znany ośrodek badania opinii publicznej. Lecz ta sondażownia nigdy czegoś takiego nie opublikowała.

Braun notuje "olbrzymi wzrost poparcia"? To nie ten CBOS

Braun notuje "olbrzymi wzrost poparcia"? To nie ten CBOS

Źródło:
Konkret24

Miliony wyświetleń notuje w sieci nagranie przedstawiające grupę osób idących nocą z walizkami przez miasto. Zostało opublikowane, by zwrócić uwagę na pewien problem mieszkańców - tymczasem internauci wykorzystują je do hejtu na cudzoziemców i migrantów. Przestrzegamy przed jego rozpowszechnianiem.

"Nocą, żeby ludzie nie widzieli"? Ten film miał inny cel

"Nocą, żeby ludzie nie widzieli"? Ten film miał inny cel

Źródło:
Konkret24

Do szpitala w Oleśnicy europoseł i poseł przybyli z "interwencją poselską" w celu "obywatelskiego zatrzymania" lekarki. Tak przynajmniej tłumaczyli się Grzegorz Braun i Roman Fritz. Jednak politycy powołali się na przepisy, które ich zachowania nie dotyczą. Wyjaśniamy, dlaczego przekroczyli uprawnienia.

Braun w szpitalu w Oleśnicy. Co jest interwencją poselską, a co nie

Braun w szpitalu w Oleśnicy. Co jest interwencją poselską, a co nie

Źródło:
Konkret24

Według popularnego w sieci przekazu dopiero po zmianie prezydenta USA - czyli po powrocie na to stanowisko Donalda Trumpa - w Nowym Jorku mogła się odbyć procesja wielkanocna. Dowodem ma być opublikowane wideo. Tylko że nie ma ono nic wspólnego z Wielkanocą.

Procesja w Nowym Jorku możliwa dopiero za Trumpa? Co to za nagranie

Procesja w Nowym Jorku możliwa dopiero za Trumpa? Co to za nagranie

Źródło:
Konkret24

Czy marszałek Sejmu Szymon Hołownia spowodował wypadek samochodowy i wjechał w ogrodzenie? Na podstawie pewnego nagrania twierdzi tak wielu internautów, według części z nich - polityk musiał być pod wpływem alkoholu. Ale Hołownia w żadnym takim zdarzeniu nie brał udziału. Jego sztab wyborczy zaprzecza, a my wyjaśniamy ten przekaz.

Hołownia wjechał autem w płot? Jest odpowiedź sztabu

Hołownia wjechał autem w płot? Jest odpowiedź sztabu

Źródło:
Konkret24

Teksty z trzynastu polskich serwisów informacyjnych wykorzystano w kolejnej fazie operacji wpływu prowadzonej przez rosyjski ośrodek dezinformacji. W specjalnie tworzonych postach linkowano do artykułów, które zawierały treści przydatne Kremlowi. A potem w ruch szły boty.

Operacja Doppelganger. Cel: polskie wybory

Operacja Doppelganger. Cel: polskie wybory

Źródło:
Konkret24

Internauci zachwycają się postawą pilota, który rzekomo złamał procedury, by ratować ludzkie życie. Chodzi o o popularne nagranie z momentu lądowania samolotu, które krąży w sieci - także polskiej. Historia jest fascynująca, lecz nieprawdziwa.

"Przewożę serce dawcy". "Łamiesz zasady, zmień kurs!". Co to za film

"Przewożę serce dawcy". "Łamiesz zasady, zmień kurs!". Co to za film

Źródło:
Konkret24

Donald Trump nie wysłał własnego samolotu po 200 żołnierzy, którzy utknęli na Florydzie. A publikowane nagrania z wypadku księżnej Diany nie zawsze pokazują to zdarzenie. Wytworzenie zbiorowej fałszywej pamięci - zwanej efektem Mandeli - to jeden z celów ośrodków dezinformacji. Fake newsy wspomagają ten mechanizm.

Efekt Mandeli - co to jest? Możesz być ofiarą

Efekt Mandeli - co to jest? Możesz być ofiarą

Źródło:
Konkret24

W obwodzie Kurskim w Rosji miały zostać odkryte tysiące ciał zagranicznych najemników walczących dla Ukrainy, w tym Polaków - wykres z taką informacją krąży ostatnio w sieci. Wystarczy spojrzeć, które strony i profile rozpowszechniają ten przekaz, by stwierdzić: to kolejna odsłona prokremlowskiej propagandy.

Ciała "polskich najemników" w Rosji? Uwaga na ten wykres

Ciała "polskich najemników" w Rosji? Uwaga na ten wykres

Źródło:
Konkret24

Politycy Prawa i Sprawiedliwości po raz kolejny forsują przekaz wymierzony w cudzoziemców przebywających w Polsce. Teraz wykorzystują do niego zdjęcie z Nadarzyna, publikując je z fałszywym komentarzem.

"Nadarzyn 2025"? Nie. To "wielkopostne chrześcijaństwo" posła Warchoła

"Nadarzyn 2025"? Nie. To "wielkopostne chrześcijaństwo" posła Warchoła

Źródło:
Konkret24

Komentując słowa Donalda Tuska o repolonizacji, poseł PiS Michał Wójcik stwierdził, że jej przykładem była fuzja Orlenu i Lotosu z czasów rządów Zjednoczonej Prawicy. Eksperci są jednak innego zdania.

Poseł Wójcik: fuzja Orlenu i Lotosu to repolonizacja. Wręcz przeciwnie

Poseł Wójcik: fuzja Orlenu i Lotosu to repolonizacja. Wręcz przeciwnie

Źródło:
Konkret24

Krytykując obecny rząd, opozycja opowiada o "narodowym programie rozbrajania" Polski, twierdząc, że nie są realizowane wcześniej zawarte kontrakty na uzbrojenie. Jarosław Kaczyński jako dowód wskazuje zakup wyrzutni Himars i Chunmoo. Nie ma racji.

Kaczyński o Himarsach i koreańskich wyrzutniach: "to zostało zatrzymane". Nie zostało

Kaczyński o Himarsach i koreańskich wyrzutniach: "to zostało zatrzymane". Nie zostało

Źródło:
Konkret24

Straszenie Ukraińcami i nastawianie Polaków negatywnie do uchodźców zza wschodniej granicy - to cel rozpowszechnianego przez działaczy Konfederacji i Ruchu Narodowego przekazu. Jest on fałszywy, a powstał na podstawie tekstu jednego z ukraińskich serwisów.

Ukraińcy "masowo sięgną po polskie obywatelstwo"? Skąd ta teza

Ukraińcy "masowo sięgną po polskie obywatelstwo"? Skąd ta teza

Źródło:
Konkret24

Wicemarszałek Sejmu Krzysztof Bosak, powołując się na dane niemieckiej policji, opowiada o "ludziach przywożonych z wewnątrz niemieckiego kraju" do Polski. Tylko że owe statystyki nie dotyczą takich przypadków. Polityk Konfederacji manipuluje.

Bosak o "wpychaniu migrantów" z Niemiec. Czego nie rozumie

Bosak o "wpychaniu migrantów" z Niemiec. Czego nie rozumie

Źródło:
Konkret24

Obchody 1000-lecia Królestwa Polskiego i 500-lecia hołdu pruskiego wywołały dyskusję na temat faktycznej daty koronacji pierwszego króla Polski i udziału w niej niemieckiego cesarza. Wyjaśniamy, skąd rozbieżność dat.

Koronowany przez niemieckiego cesarza? Jak to z Chrobrym było

Koronowany przez niemieckiego cesarza? Jak to z Chrobrym było

Źródło:
Konkret24

Konfederacja opowiada, że na podstawie wydawanych pozwoleń na pracę dla cudzoziemców można stwierdzić, że Donald Tusk "sprowadza rocznie do Polski 100 tysięcy islamskich imigrantów". To jednak manipulacja: pozwolenie na pracę nie znaczy "sprowadzenia" do Polski.

Tusk "sprowadza 100 tysięcy islamskich imigrantów"? Manipulacja

Tusk "sprowadza 100 tysięcy islamskich imigrantów"? Manipulacja

Źródło:
Konkret24

Niemcy "podrzucili", "przerzucili" do Polski "dziewięć tysięcy nielegalnych migrantów" - powtarzają od dłuższego czasu politycy Konfederacji i PiS. Choć ta liczba pochodzi z niemieckich statystyk, taki przekaz jest manipulacją i grą na emocjach mającą wzbudzać niepokój w społeczeństwie. Bo wcale nie chodzi głównie o przybyszy z Afryki czy Azji. Wyjaśniamy.

"Tysiące migrantów podrzuconych z Niemiec". Co się kryje za tą liczbą

"Tysiące migrantów podrzuconych z Niemiec". Co się kryje za tą liczbą

Źródło:
Konkret24