"Pakistańczyk rozwalił krzyż"? Co wiemy o tej sprawie

Zdjęcie wapiennego krzyża będącego częścią zabytkowego pomnika z XIV wieku w Portugalii, który leży zniszczony na ziemi, obiegło w ostatnich tygodniach media społecznościowe. Rozsyłano go z przekazem, kto jest rzekomo winny uszkodzenia zabytku. "Pakistańczyk rozwalił w Portugalii krzyż stojący od 1386 roku. Odesłać ich wszystkich do domu natychmiast" - napisał w serwisie X 8 lutego publicysta Tomasz Sommer (pisownia postów oryginalna). W ten sposób skomentował anglojęzyczny post (miał niemal 2 mln wyświetleń), w którym opublikowano fotografię. Inny komentarz na polskojęzycznym profilu, gdzie również pokazano zdjęcie, brzmiał: "Krzyż Sao Lazaro w Portugalii został zbudowany w 1386 roku i stał przez wieki. Dopóki nie został zniszczony przez pakistańskich imigrantów! Czy popieracie masowe deportacje imigrantów? Tak czy nie?".

W komentarzach internauci obwiniali migrantów za zniszczenie krzyża, nie przebierając w słowach: "Natychmiastowa deportacja, nie ma zgody na utrzymywanie nierobów i przestępców"; "Ten najgorszy element odeślą ale do Polski"; "Nawpuszczali dzicz i dziwią się że buszuje"; "Było myśleć ponad 30 lat temu, a teraz Europejczyk będzie usunięty z własnego kontynentu".

Nie po raz pierwszy to zdjęcie przewróconego krzyża zyskuje popularność w mediach społecznościowych. Zaczęło w nich krążyć na przełomie lipca i sierpnia 2024 roku. "Zbudowany w 1386 roku krzyż świętego Łazarza w Portugalii został wczoraj zniszczony przez pakistańskich imigrantów" - napisano na jednym z anglojęzycznych kont (tłum. red.). Ten wpis ma teraz ponad 7 mln odsłon. Już wtedy o zdarzeniu pisano na polskich kontach w serwisie X.

31 lipca 2024 roku fotografia zniszczonego krzyża pojawiła się na facebookowym profilu parafii (to najniższa jednostka podziału administracyjnego w Portugalii, można ją porównać do sołectwa w Polsce - red.) Creixomil, znajdującej się w Guimarães w północnej Portugalii. To tam prawdopodobnie w XIV wieku wzniesiono pomnik św. Łazarza, by uczcić zwycięstwo wojsk portugalskich pod wodzą króla Jana I nad armią Jana I Kastylijskiego 14 sierpnia 1385 roku w pobliżu miejscowości Aljubarrota. Od 1910 roku pomnik jest wpisany do rejestru zabytków.

Wapienny pomnik zbudowano w stylu gotyckim. To krzyż, zwany także krzyżem św. Łazarza (Sao Lazaro), pod daszkiem wspartym na czterech filarach. Przedstawiał ukrzyżowanego Jezusa Chrystusa po jednej stronie i Matkę Boską Miłosierdzia po drugiej.

"Dziedzictwo kulturowe Guimarães w parafii Creixomil stało się uboższe. We wtorek (30 lipca 2024 roku - red.) o 22 zabytkowy pomnik św. Łazarza (...) uległ zniszczeniu lub został zniszczony przez wandali (...). Straż miejska była już na miejscu, pomnik odgrodzono. (...) Rada parafii oczekuje na zajęcie się sprawą przez policję" - napisano wówczas na Facebooku, Pod wpisem natychmiast pojawiła się fala hejtu wobec imigrantów. Rada parafialna w kolejnym wpisie zaapelowała więc o spokój i nieferowanie wyroków bez zbadania sprawy. Jak podały miejscowe media, portugalskie ministerstwo kultury w wydanym wtedy oświadczeniu wyraziło ubolewanie i zapowiedziało oszacowanie strat.

Ani w informacjach od miejscowego samorządu, ani w relacjach lokalnych mediów nie znaleźliśmy potwierdzenia tego, że pomnik zniszczyli wandale - a tym bardziej, by zniszczyli go migranci z Pakistanu. Jeden z portali, powołując się na anonimowe źródła w policji, podał, że po prostu krzyż mógł się przewrócić z powodu zaniedbania i złego stanu, w jakim już był.

Na początku sierpnia 2024 roku António Gonçalves, przewodniczący rady parafii Creixomil, w rozmowie z portugalskim portalem Observador ocenił, że teorie o sprawcach, które krążą w sieciach społecznościowych, nie mają sensu: "To wszystko spekulacje. Byłem tam na miejscu i słyszałem relacje z pierwszej ręki. Ci, którzy usłyszeli hałas [upadającego krzyża] i wyszli [z domów] na zewnątrz, nikogo nie widzieli".

Pod koniec września 2024 roku rzecznik prokuratury z Bragi, której podlega Creixomil poinformował redakcję Reuters Fact Check, że nie ma żadnego dowodu sugerującego, że pomnik został zniszczony przez migranta lub migrantów. Dodał, że są wątpliwości co do tego, jak doszło do zniszczenia "z uwagi na delikatną konstrukcję" [zabytku]. Natomiast rzecznik policji z Bragi przekazał, że śledztwo trwa i nie ma żadnego związku z imigrantami, a przyczyna zniszczenia pomnika pozostaje nieznana.

Zapytaliśmy komendę główną portugalskiej policji, czy dochodzenie w sprawie zniszczonego krzyża zostało zakończone, czy ustalono potencjalnych sprawców i czy byli to obywatele Pakistanu. W odpowiedzi przesłanej Konkret24 19 lutego 2025 roku czytamy, że "dochodzenie jest wciąż prowadzone i jak dotąd nie ustalono żadnego podejrzanego".