W dniu, gdy Władimir Putin ogłosił częściową mobilizację w Rosji, w internecie szeroko udostępniano nagranie mające pokazywać, że już tego dnia "na granicy z Finlandią kolejka samochodów liczyła 35 kilometrów". Nie był to aktualny film.
Rosjanie uciekają przed mobilizacją - informowali internauci w środę 21 września po południu w mediach społecznościowych. Tego dnia rano wyemitowano przemówienie Władimira Putina, w którym poinformował o "częściowej mobilizacji" w kraju, zaznaczając, że dekret w tej sprawie został już podpisany. Wkrótce potem minister obrony Rosji Siergiej Szojgu oświadczył, że powołanych zostanie 300 tys. rezerwistów.
W sieci szybko zaczęły się pojawiać zdjęcia i filmiki zrobione rzekomo na zatłoczonych przejściach granicznych z krajami graniczącymi z Rosją - jedno wideo stało się szczególnie popularne. Odnotowało aż 2,6 mln odsłon i niemal 25 tys. polubień. Podano je na ponad 10 tys. kont. Opublikował je 21 września po godzinie 14 mężczyzna podający się za greckiego dziennikarza freelancera. Jego komentarz do filmu brzmiał (był po angielsku): "Z ostatniej chwili: ogromny korek na granicy rosyjsko-fińskiej ma aż 35 kilometrów i powiększa się z godziny na godzinę. To jedyne przejście graniczne, które jest cały czas otwarte dla Rosjan z wizami Schengen po tym, jak Putin ogłosił, że wyśle 300 tys. rezerwistów na Ukrainę" (tłum. red.).
Nagranie przedostało się też do polskiej sieci, gdzie było szeroko komentowane i rozpowszechniane. Polscy internauci byli przekonani, że oglądają sceny z granicy rosyjsko-fińskiej po tym, jak Putin ogłosił mobilizację.
"Wg lokalnych info podstawowy skutek mobilizacji to już 35 km korek na granicy Rosji z Finlandią"; "Putin ogłosił częściową mobilizację, dziś na granicy z Finlandią kolejka samochodów licząca 35 km"; "Na granicy Rosji z Finlandią od rana nieskończony sznur samochodów z ruskimi uciekinierami"; "Gotowi do mobilizacji Rosjanie... a nie to kolejka na granicy z Finlandią"; "Kolejka na granicy Rosji z Finlandią jest obecnie zatrzymana i ma ponad 35 km, a ludzie czekają na pozwolenie na opuszczenie kraju terrorystycznego" - to komentarze z polskich mediów społecznościowych (pisownia postów oryginalna) - to tylko niektóre komentarze do filmu i informacji o 35-kilometrowym korku na granicy, które pojawiły się na polskim Twitterze 21 września.
Jednak to nagranie wcale nie pokazuje sytuacji na granicy rosyjsko-fińskiej po ogłoszeniu mobilizacji w Rosji - to stary film.
"Wszędzie mnóstwo ludzi". Tak, ale wcześniej
Wygląda na to, że film nagrała telefonem osoba stojącą obok sznura aut oczekujących przed budynkami wyglądającymi na przejście graniczne. Korek ciągnie się po horyzont. Kilka zniecierpliwionych osób stoi obok samochodów. Na nagraniu są anglojęzyczne napisy: "Granica rosyjsko-fińska"; "Wszędzie mnóstwo ludzi" (tłum. red.).
Przy pomocy odwróconego wyszukiwania obrazem Google znaleźliśmy ten sam film - ale opublikowany w sieci przez innego internautę. Wrzucił go na swojego TikToka w poniedziałek 19 września o godzinie 12.08 - to sprawdziliśmy za pomocą narzędzia stworzonego przez zespół dziennikarzy śledczych Bellingcat.
O tym, że popularny 21 września filmik nie ma nic wspólnego z decyzją o mobilizacji w Rosji, poinformował sam autor tiktokowego profilu po tym, jak zauważył, że umieszczone przez niego nagranie staje się tak popularne i jest komentowane jako aktualne. "To wideo zostało opublikowane przed ogłoszeniem [mobilizacji - red.]. Nie używajcie go proszę bez kontekstu" - napisał po angielsku 21 września (tłum. red.). W przesłanej Konkret24 wiadomości potwierdził, że to on jest autorem wideo i że powstało 29 sierpnia. Jako dowód pokazał zrzut ekranu z telefonu z datą. "Taka kolejka turystów do granicy jest właściwie normą" - dodał.
Fińskie władze dementują. Korek na... 250 metrów
Używając Google Maps sprawdziliśmy, że nagranie faktycznie powstało na rosyjsko-fińskim przejściu granicznym Vaalimaa - ale już po przekroczeniu granicy, przed fińską placówką graniczną.
21 września, kilka godzin po tym, jak wideo stało się już popularne w polskiej sieci - około godziny 16- sprawdziliśmy korki na przejściach granicznych między Rosją a Finlandią. Nie zauważyliśmy nic specjalnego, oprócz zwykłych zatorów. Na internetowej stronie fińskiej straży granicznej informowano, że na tym przejściu czas oczekiwania na przekroczenie granicy wynosi poniżej 30 minut. Obraz z umieszczonych tam kamer pokazywał standardowy ruch na tym przejściu.
Tego samego dnia na popularność omawianego wideo zareagowały fińskie władze. "Krążące informacje o długich kolejkach na granicy Rosji i Finlandii nie są prawdziwe. Sytuacja na granicy jest normalna. Filmy nie przedstawiają aktualnej sytuacji" - poinformował (po angielsku) o godzinie 16.23 na Twitterze Ville Cantell z fińskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Dodał hasztag #desinformation.
Nieco ponad godzinę później Matti Pitkaniitty, szef wydziału spraw międzynarodowych fińskiej straży granicznej, zatweetował (po angielsku): "Sytuacja na granicy fińsko-rosyjskiej jest normalna, zarówno na granicy zielonej, jak i w ruchu granicznym. Właśnie rozmawiałem z naszymi dowódcami. Mamy teraz normalną kolejkę aut. Nic nadzwyczajnego.
Reakcje pojawiły się też 21 września na twitterowym koncie fińskiej straży granicznej - Rajavartiolaitos. O godzinie 17.43 napisano: "Ruch samochodów na punktach granicznych w południowo-wschodniej Finlandii jest normalny. Obecnie korek z Rosji do fińskiego punktu kontroli ma około 250 metrów". A kwadrans później: "Sytuacja na granicach Finlandii nie zmieniła się wraz z zapowiedzią rosyjskiej mobilizacji. W mediach społecznościowych krążą filmy, z których przynajmniej niektóre zostały nakręcone wcześniej, a teraz są wyrwane z kontekstu. W obiegu są nieprawdziwe informacje".
Autor: Jan Kunert / Źródło: Konkret24; zdjęcie: Twitter
Źródło zdjęcia głównego: Twitter