Zgony a szczepienia na Podkarpaciu. Tłumaczymy, dlaczego to "tworzenie fałszywej korelacji"


Spore emocje na Twitterze wywołał wpis lekarza, który zestawił niskie statystyki szczepień na COVID-19 na Podkarpaciu z niskimi statystykami zgonów w tym regionie. Jedni komentujący uznali to za przykład, że szczepienia nie są konieczne, inni nazwali "wciskaniem kitu". Tłumaczymy, dlaczego teza, że niski poziom śmiertelności ma związek z niskim poziomem zaszczepienia, jest manipulacją.

Pokazujemy, co jest prawdą, a co fałszem
Weryfikujemy fake newsy, sprawdzamy dane, analizujemy informacje z sieci

Statystyk dr Marek Sobolewski opublikował 5 lutego na Twitterze dane o zgonach w drugiej połowie 2021 roku w Polsce w podziale na województwa i grupy wiekowe. "Wbrew obiegowej opinii, w woj. podkarpackim poza grupą 85+ wskaźnik zgonów należy do najniższych w kraju" - skomentował (pisownia wszystkich postów oryginalna). Jego tweeta podał dalej lekarz Paweł Basiukiewicz - ale on w swoim komentarzu zestawił statystyki zgonów z województwa podkarpackiego z drugiej połowy 2021 roku ze statystykami szczepień przeciw COVID-19. Zamieścił też mapę poziomu zaszczepienia w poszczególnych rejonach kraju. "Województwo podkarpackie jest na ostatnim miejscu pod względem zaszczepienia (średnio 42,24 proc.) przy średniej krajowej 56,52 proc. Umieralność w populacji 0-85 lat (z ogółu przyczyn) w II połowie 2021 r. w województwie podkarpackim należy do najniższych w kraju (4. miejsce)" - napisał.

Post okazał się wodą na młyn przeciwników szczepień. Odebrali to jako potwierdzenie, że niski poziom szczepień na COVID-19 wcale nie powoduje zwiększonej umieralności, czyli że szczepienia nie są potrzebne. Zestawienie Basiukiewicza oburzyło natomiast ekspertów, którzy zarzucili mu manipulację.

Wpis dr Pawła Basiukiewicza z 5 lutego
Wpis dr Pawła Basiukiewicza z 5 lutegoWpis dr Pawła Basiukiewicza z 5 lutegoTwitter

Tweet Pawła Basiukiewicza miał ponad 250 polubień, ponad 50 razy podano go dalej, pojawiły się pod nim posty z innymi danymi, które miały podważyć sugestię Basiukiewicza. Ale sporo internautów podchwyciło jego przekaz. "A podobno mieszkańcy Podkarpacia mieli wymrzeć przed końcem 2021 roku. Bo się nie zaszczepili. Znowu fail prognoz lansowanych przez @MZ_GOV_PL" - skomentował jeden z twitterowiczów. "A foliarze proszczepionkowi zdychają i nie wiedzą dlaczego" - skwitował inny.

Rząd luzuje obostrzenia epidemiczne. Eksperci podnoszą alarm
Rząd luzuje obostrzenia epidemiczne. Eksperci podnoszą alarmFakty po południu TVN24

"Nadużycie i tworzenie fałszywej korelacji"; "szczyt wciskania kitu"

13 lutego na post Basiukiewicza zareagowali aktywni na Twitterze analitycy i eksperci zajmujący się epidemią COVID-19. "Panie @basiukiewiczpaw to co Pan robi nie jest manipulacją. To jest kłamstwo!" - napisał farmaceuta i analityk Łukasz Pietrzak. Załączył mapy Polski z danymi epidemicznymi z drugiej połowy 2021 roku. "Województwo podkarpackie miało trzeci z najwyższych wzrostów śmiertelności ogólnej. Najwyższy wskaźnik CFR i 4 miejsce w zgonach C19 przy najniższych zakażeniach" - zauważył Pietrzak.

Tweet Łukasza Pietrzaka z 13 lutego
Tweet Łukasza Pietrzaka z 13 lutegoTweet Łukasza Pietrzaka z 13 lutegoTwitter

Na nieuprawnione zestawianie danych o poziomie zaszczepienia i liczbie zgonów zwracał uwagę analityk Wiesław Seweryn i opublikował mapę Polski z danymi o zgonach z COVID-19. "W 2. połowie 2021 liczba zgonów na Podkarpaciu na 100 tys. mieszkańców jest na 4. miejscu OD GÓRY po lubelskim, podlaskim i opolskim co nie jest żadnym powodem do chwały. Wręcz przeciwnie. Łączenie tego z proc. wyszczepienia jest nadużyciem i tworzeniem fałszywej korelacji" - napisał 13 lutego na Twitterze.

"To jest klasyczna manipulacja. W podkarpackim zawsze umieralnosc ogolna jest nizsza niz w Polsce" - wyjaśniał z kolei epidemiolog Rafał Halik. Tłumaczył, że powodem są czynniki demograficzne i niskie wskaźniki zachorowań na choroby układu krążenia na Podkarpaciu. "Tutaj zas panowie wyciagaja wniosek, ze to z powodu braku szczepien. Szczyt wciskania kitu" - oburzał się Halik.

Pawła Basiukiewicza wziął w obronę lekarz Mikołaj Kamiński. W swoim wpisie podkreślił, że Basiukiewicz odnosił się do danych o liczbie zgonów z wszystkich przyczyn. Sam Basiukiewicz również zabrał głos. "Nikt z nas nie twierdzi, że szczepionki zabijają. Próbuje Pan atakować chochoła, klasyczna sztuczka erystyczna" - skomentował jeden z tweetów Rafała Halika. Ale wpisu sugerującego korelację między szczepieniami na COVID-19 a zgonami nie skasował.

Prześledziliśmy dostępne statystyki zgonów na Podkarpaciu - czy rzeczywiście było ich tam mniej niż w innych regionach i czy w czasie pandemii są korzystniejsze niż w innych województwach.

Umieralność na Podkarpaciu

Statystyki na stronie dane.gov.pl o zgonach w drugiej połowie 2021 roku potwierdzają, że na Podkarpaciu umieralność była niższa niż w pozostałych regionach. Od lipca do grudnia 2021 roku zmarło 608 osób na 100 tys. mieszkańców - i był to czwarty najniższy wynik w kraju. Najwyższe miały województwa: łódzkie (753), lubelskie (751) i podlaskie (732). To są jednak ogólne dane o śmiertelności, na które wpłynęła nie tylko pandemia, ale też inne czynniki - co tłumaczył Rafał Halik.

Analitycy odpowiadający Basiukiewiczowi zwracali uwagę na inne wskaźniki obrazujące dynamikę pandemii. Na poniższym wykresie pokazujemy procentowy przyrost zgonów w 2021 roku w stosunku do 2020 - największy był w województwach podlaskim - o 15,4 proc. i lubelskim - o 12,5 proc. (dane na wykresie według stanu na 12 stycznia).

Wzrost liczby zgonów w województwach w 2021 rokutvn24/KPRM

W województwie podkarpackim w 2021 roku było 9,6 proc. zgonów więcej niż w 2020 roku. W pierwszej połowie 2021 roku - aż 34,5 proc. zgonów więcej niż w pierwszej połowie 2020 roku. W drugiej połowie 2021 roku - o 8,1 proc. mniej. Tak więc pokazywanie samego drugiego półrocza nie jest miarodajne.

Tym bardziej nieuprawnione jest nakładanie danych o zgonach z półrocza na statystyki szczepień - bo można by było sugerować np., że ponieważ w pierwszym półroczu 2021 masowych szczepień nie było, śmiertelność była ponad 30 proc. wyższa; albo że ponieważ w 2021 roku były już masowe szczepienia na COVID-19, to zgonów w Podkarpackiem było ponad 9 proc. więcej... - itd. To pokazuje, jak bzdurne mogą się okazać tezy wyciągane z korelacji takich danych.

Tymczasem prawdę o skutkach pandemii na Podkarpaciu pokazują liczby o zgonach z powodu COVID-19 na 100 tys. mieszkańców. Dane na poniższej mapie potwierdzają to, o czym pisał na Twitterze Wiesław Seweryn: że w drugiej połowie 2021 roku województwo podkarpackie było na czwartym miejscu pod względem liczby zgonów z powodu COVID-19 na 100 tys. mieszkańców - czyli należało do regionów, gdzie pandemia przyniosła najwięcej ofiar. Zestawiając statystyki szczepień i zgonów, można byłoby więc sugerować, że to wysokie czwarte miejsce Podkarpacie "zawdzięcza" właśnie niskiemu poziomowi zaszczepiania, którzy teraz wynosi ok. 42 proc. - ale to też byłaby manipulacja, dlatego przed tym przestrzegamy.

Zgony z COVID-19 na 100 tys. mieszkańców w drugiej połowie 2021 roku
Zgony z COVID-19 na 100 tys. mieszkańców w drugiej połowie 2021 rokuZgony z COVID-19 na 100 tys. mieszkańców w drugiej połowie 2021 rokuKonkret24 | MZ/GUS

Najwięcej zgonów z COVID-19 w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców było w województwach: lubelskim (114), podlaskim (95) i opolskim (78). Najmniej w województwach: pomorskim (40), dolnośląskim (42) i wielkopolskim (46).

Wzrost liczby zgonów w województwach w 2021 roku

Prześledźmy dane o dynamice pandemii w poszczególnych regionach w 2021 roku - pod uwagę wzięliśmy te opublikowane w Konkret24 12 stycznia. Aż w 15 województwach zmarło co najmniej 1 tys. osób więcej niż w 2020 roku. Tylko w najmniej zaludnionym Opolskiem wzrost był niższy (584). Najwięcej osób zmarło w województwach: mazowieckim - 73,8 tys.; śląskim - 66,2 tys.; wielkopolskim - 43,4 tys. (z tym że są to najludniejsze regiony Polski).

Liczba zgonów w województwach w latach 2019-2021tvn24/KPRM

W województwie podkarpackim w 2021 roku zanotowano 26,3 tys. zgonów. W 2020 roku - 24 tys., a w 2019 roku - 20 tys.

Udział zgonów z COVID-19: Podkarpackie na niechlubnym podium

Zgony z COVID-19 stanowiły 13 proc. wszystkich zgonów w Polsce w 2021 roku (68,4 z 521 tys.). We wszystkich województwach stanowiły co najmniej 10 proc. wszystkich. Pod tym względem województwo podkarpackie miało trzeci niechlubny wynik w kraju: 15,7 proc. Większy odsetek miały województwa lubelskie (16,4 proc.) i kujawsko-pomorskie (16,1 proc.).

Odsetek zgonów na COVID-19 w całkowitej liczbie zgonów w 2021 rokutvn24/KPRM, Ministerstwo Zdrowia

Autor: Krzysztof Jabłonowski / Źródło: Konkret24; zdjęcie: Jacek Szydłowski/PAP

Pozostałe wiadomości

Komentując słowa Donalda Tuska o repolonizacji, poseł PiS Michał Wójcik stwierdził, że jej przykładem była fuzja Orlenu i Lotosu z czasów rządów Zjednoczonej Prawicy. Eksperci są jednak innego zdania.

Poseł Wójcik: fuzja Orlenu i Lotosu to repolonizacja. Wręcz przeciwnie

Poseł Wójcik: fuzja Orlenu i Lotosu to repolonizacja. Wręcz przeciwnie

Źródło:
Konkret24

W obwodzie Kurskim w Rosji miały zostać odkryte tysiące ciał zagranicznych najemników walczących dla Ukrainy, w tym Polaków - wykres z taką informacją krąży ostatnio w sieci. Wystarczy spojrzeć, które strony i profile rozpowszechniają ten przekaz, by stwierdzić: to kolejna odsłona prokremlowskiej propagandy.

Ciała "polskich najemników" w Rosji? Uwaga na ten wykres

Ciała "polskich najemników" w Rosji? Uwaga na ten wykres

Źródło:
Konkret24

Politycy Prawa i Sprawiedliwości po raz kolejny forsują przekaz wymierzony w cudzoziemców przebywających w Polsce. Teraz wykorzystują do niego zdjęcie z Nadarzyna, publikując je z fałszywym komentarzem.

"Nadarzyn 2025"? Nie. To "wielkopostne chrześcijaństwo" posła Warchoła

"Nadarzyn 2025"? Nie. To "wielkopostne chrześcijaństwo" posła Warchoła

Źródło:
Konkret24

Krytykując obecny rząd, opozycja opowiada o "narodowym programie rozbrajania" Polski, twierdząc, że nie są realizowane wcześniej zawarte kontrakty na uzbrojenie. Jarosław Kaczyński jako dowód wskazuje zakup wyrzutni Himars i Chunmoo. Nie ma racji.

Kaczyński o Himarsach i koreańskich wyrzutniach: "to zostało zatrzymane". Nie zostało

Kaczyński o Himarsach i koreańskich wyrzutniach: "to zostało zatrzymane". Nie zostało

Źródło:
Konkret24

Straszenie Ukraińcami i nastawianie Polaków negatywnie do uchodźców zza wschodniej granicy - to cel rozpowszechnianego przez działaczy Konfederacji i Ruchu Narodowego przekazu. Jest on fałszywy, a powstał na podstawie tekstu jednego z ukraińskich serwisów.

Ukraińcy "masowo sięgną po polskie obywatelstwo"? Skąd ta teza

Ukraińcy "masowo sięgną po polskie obywatelstwo"? Skąd ta teza

Źródło:
Konkret24

Wicemarszałek Sejmu Krzysztof Bosak, powołując się na dane niemieckiej policji, opowiada o "ludziach przywożonych z wewnątrz niemieckiego kraju" do Polski. Tylko że owe statystyki nie dotyczą takich przypadków. Polityk Konfederacji manipuluje.

Bosak o "wpychaniu migrantów" z Niemiec. Czego nie rozumie

Bosak o "wpychaniu migrantów" z Niemiec. Czego nie rozumie

Źródło:
Konkret24

Obchody 1000-lecia Królestwa Polskiego i 500-lecia hołdu pruskiego wywołały dyskusję na temat faktycznej daty koronacji pierwszego króla Polski i udziału w niej niemieckiego cesarza. Wyjaśniamy, skąd rozbieżność dat.

Koronowany przez niemieckiego cesarza? Jak to z Chrobrym było

Koronowany przez niemieckiego cesarza? Jak to z Chrobrym było

Źródło:
Konkret24

Konfederacja opowiada, że na podstawie wydawanych pozwoleń na pracę dla cudzoziemców można stwierdzić, że Donald Tusk "sprowadza rocznie do Polski 100 tysięcy islamskich imigrantów". To jednak manipulacja: pozwolenie na pracę nie znaczy "sprowadzenia" do Polski.

Tusk "sprowadza 100 tysięcy islamskich imigrantów"? Manipulacja

Tusk "sprowadza 100 tysięcy islamskich imigrantów"? Manipulacja

Źródło:
Konkret24

Karol Nawrocki ogłosił, że jako prezydent zrobi wszystko, by "to Polacy mieli pierwszeństwo w korzystaniu z polskiej służby zdrowia". Szef jego sztabu wyborczego przekonuje, że kandydat PiS podał już wcześniej szczegóły swojego kontrowersyjnego pomysłu - to nieprawda.

Nawrocki zapowiada "pierwszeństwo" Polaków w kolejkach do lekarzy. A szczegóły?

Nawrocki zapowiada "pierwszeństwo" Polaków w kolejkach do lekarzy. A szczegóły?

Źródło:
Konkret24

Niemcy "podrzucili", "przerzucili" do Polski "dziewięć tysięcy nielegalnych migrantów" - powtarzają od dłuższego czasu politycy Konfederacji i PiS. Choć ta liczba pochodzi z niemieckich statystyk, taki przekaz jest manipulacją i grą na emocjach mającą wzbudzać niepokój w społeczeństwie. Bo wcale nie chodzi głównie o przybyszy z Afryki czy Azji. Wyjaśniamy.

"Tysiące migrantów podrzuconych z Niemiec". Co się kryje za tą liczbą

"Tysiące migrantów podrzuconych z Niemiec". Co się kryje za tą liczbą

Źródło:
Konkret24

W kampanii prezydenckiej politycy PiS punktują kandydata PO Rafała Trzaskowskiego za to, że "nie jest szczery". Bo Warszawa przystąpiła do organizacji C40 Cities, a to - według nich - pociąga za sobą szereg limitów i zakazów, o których Trzaskowski w kampanii nie mówi. Jak jest naprawdę?

"Tego chce Trzaskowski". Opozycja straszy zakazem jedzenia mięsa i nabiału

"Tego chce Trzaskowski". Opozycja straszy zakazem jedzenia mięsa i nabiału

Źródło:
Konkret24

Internauci kpią, że Magdalena Biejat "z geografii nie jest dobra", ponieważ jako państwo wymieniła Frankfurt. Nagranie, które ma tego dowodzić, zostało jednak przycięte, a wypowiedź kandydatki na prezydenta wyrwana z kontekstu.

Biejat wymieniła Frankfurt jako "państwo na F"? Nagranie jest ucięte

Biejat wymieniła Frankfurt jako "państwo na F"? Nagranie jest ucięte

Źródło:
Konkret24

Jarosław Kaczyński spotyka się ostatnio z sympatykami PiS, zachęcając do głosowania na Karola Nawrockiego. Obiecuje, że będzie on najlepszym prezydentem na trudne czasy, bo obecny rząd już doprowadził do tego, "żeśmy się cofnęli" w rozwoju kraju. Na dowód przytacza statystyki - ale błędnie.

Kaczyński o rozwoju kraju: "żeśmy się cofnęli". Nieprawda

Kaczyński o rozwoju kraju: "żeśmy się cofnęli". Nieprawda

Źródło:
Konkret24

Czy ogórki mogą się stać tematem publicznej debaty w kampanii prezydenckiej? Owszem, jeśli dzięki temu można zarzucić konkurentowi hipokryzję. Po tym, jak Rafał Trzaskowski zachwalał na wiecu ogórki pewnego polskiego producenta, oponenci przekonują, że te ogórki "wyprodukowano w Niemczech". Firma, która stała się ofiarą politycznego sporu, wyjaśnia.

PiS: Trzaskowski promuje "niemieckie" ogórki. Mamy wyjaśnienie

PiS: Trzaskowski promuje "niemieckie" ogórki. Mamy wyjaśnienie

Źródło:
Konkret24

Miało być spełnienie obietnicy, wyszło rozwiązanie, którego skutki budzą wątpliwości. Choć niektórzy politycy koalicji przekonują, że zmiana składki zdrowotnej dla przedsiębiorców to realizacja jednego ze 100 konkretów czy punktu umowy koalicyjnej. Rzeczywistość wyraźnie rozmija się z deklaracjami.

Zmiana składki zdrowotnej: realizacja obietnic? Niezupełnie

Zmiana składki zdrowotnej: realizacja obietnic? Niezupełnie

Źródło:
Konkret24

"Warszawa, Ursynów" - z takim opisem krąży w polskiej sieci nagranie pokazujące tłum muzułmanów modlących się obok jakiegoś osiedla. To jednak inne miasto.

Muzułmanie na Ursynowie? To nie Warszawa

Muzułmanie na Ursynowie? To nie Warszawa

Źródło:
Konkret24

Nagłaśniany przez polityków prawicy przekaz, że rząd planuje otworzyć w Czerwonym Borze ośrodek dla "nielegalnych imigrantów", zamiast tworzyć tam planowaną jednostkę wojskową, jest nie tylko nieprawdziwy - to niebezpieczna gra na emocjach. To, do czego prowadzi, pokazały wydarzenia z niedzieli.

Czerwony Bór: ośrodek dla migrantów zamiast jednostki wojskowej? Manipulacja PiS

Czerwony Bór: ośrodek dla migrantów zamiast jednostki wojskowej? Manipulacja PiS

Źródło:
Konkret24

Po awanturze w Sejmie na 51 posłów PiS nałożono kary. Teraz Tomasz Sakiewicz i jego telewizja twierdzą, że w związku z tym poseł Edwarda Siarka trafił do szpitala. Parlamentarzysta jednak zaprzecza, a my wyjaśniamy, o co chodzi w tym fake newsie.

Poseł Siarka, udar i kara finansowa. Nic tu się nie zgadza

Poseł Siarka, udar i kara finansowa. Nic tu się nie zgadza

Źródło:
Konkret24

Kandydat Konfederacji na prezydenta porusza na wyborczych wiecach wiele różnych tematów, wygłaszając tezy, które nieraz są manipulacjami. Należą do nich na przykład twierdzenia o wyjeżdżaniu lekarzy z Polski czy o narzuconej przez Unię Europejską konieczności rejestracji wszystkich kur.

Mentzen o rejestrowaniu kur i wyjazdach lekarzy. Dwie nieprawdy

Mentzen o rejestrowaniu kur i wyjazdach lekarzy. Dwie nieprawdy

Źródło:
Konkret24

"Tak nas robią w ciula", "za to powinna być deportacja" - oburzają się internauci, komentując nagranie Ukrainki, która rzekomo pobiera 800 plus dzięki siedmiu ukraińskim paszportom. Wideo rozpowszechniane jest z antyukraińskim przekazem. Dotarliśmy do autorki nagrania. Miał być żart, wyszło inaczej. Oto jej historia.

Ukrainka i 800 plus "na siedem paszportów"? Znaleźliśmy autorkę filmu

Ukrainka i 800 plus "na siedem paszportów"? Znaleźliśmy autorkę filmu

Źródło:
Konkret24

Burmistrzowie kilku dużych angielskich miast to już muzułmanie, w kraju działa trzy tysiące meczetów, a każda szkoła ma obowiązek nauczać o islamie - to przekaz nagrania rozpowszechnianego w mediach społecznościowych. Ma ponad dwa miliony wyświetleń. Lecz przytaczane "dowody" na "muzułmańską" Wielką Brytanię to albo manipulacje, albo nieprawdy. A przekaz nagłaśniają prokremlowskie konta.

Burmistrzowie muzułmanie i lekcje o islamie. W Wielkiej Brytanii?

Burmistrzowie muzułmanie i lekcje o islamie. W Wielkiej Brytanii?

Źródło:
Konkret24

"Warszawa staje się coraz mniej bezpiecznym miastem" - przekonują politycy PiS w kolejnych nagraniach i publicznych wystąpieniach. Sprawdziliśmy więc policyjne statystyki.

PiS: "lawinowy wzrost przestępstw" w Warszawie. A co pokazują dane?

PiS: "lawinowy wzrost przestępstw" w Warszawie. A co pokazują dane?

Źródło:
Konkret24

Sprawa Ryszarda Cyby, skazanego za zabicie działacza PiS, to przykład, jak można robić politykę, budując wśród wyborców poczucie zagrożenia. Niekoniecznie w zgodzie z prawdą i faktami. A także czym skutkuje brak oficjalnych informacji i stosownych reakcji na fakty.

Ryszard Cyba. "Więzienie opuścił morderca". Kalendarium

Ryszard Cyba. "Więzienie opuścił morderca". Kalendarium

Źródło:
Konkret24

Anna Bryłka z Konfederacji twierdzi, że "cały czas zwiększa się liczba wydawanych zezwoleń na pracę" cudzoziemcom. Według polityków koalicji rządzącej jest odwrotnie. Kto ma rację? Sprawdziliśmy statystyki.

Zezwoleń na pracę dla cudzoziemców więcej czy mniej? Mamy dane

Zezwoleń na pracę dla cudzoziemców więcej czy mniej? Mamy dane

Źródło:
Konkret24