W przekazie ministrów rządu i samego Orlenu większość zysków spółka osiąga z działalności poza Polską. W domyśle - nie zarabia nadmiernie na Polakach i drogim paliwie. Jednak eksperci, z którymi rozmawiał Konkret24, mówią, że przedstawienie danych o zyskach z podziałem na Polskę i zagranicę na podstawie dostępnych informacji nie jest możliwe.
W obliczu rekordowo wysokich cen paliw na stacjach benzynowych przedstawiciele rządu często są pytani o rosnące zyski osiągane przez kontrolowany przez państwo Orlen. W ich odpowiedziach stale przewija się, że większość zysków płockiego koncernu pochodzi z rynków zagranicznych. W domyśle - przy rosnących cenach paliw Orlen nie zarabia nadmiernie na Polakach.
Rzecznik rządu Piotr Muller pytany 8 czerwca w "Rozmowie Piaseckiego" w TVN24, dlaczego Orlen w pierwszym kwartale 2022 roku zarobił o miliard złotych więcej niż rok wcześniej, odpowiedział: "Ponieważ mamy zyski z innych krajów. Z Niemiec między innymi, gdzie mamy stacje, na Litwie, w Czechach i Słowacji. Przecież Orlen jest globalną firmą. Nie jest tak, że zarabia tylko na nich [niemieckich i litewskich konsumentach], ale większość zysków... Nie wiem, czy większość, ale duża część zysków Orlenu w tej chwili jest generowana na rynkach zagranicznych".
Już wcześniej tę samą tezę przedstawił inny członek rządu Jacek Sasin - wicepremier i minister aktywów państwowych nadzorujący Orlen. Po tym, jak 25 maja w Sejmie poseł Koalicji Obywatelskiej Adam Szłapka stwierdził, że zyski PGNiG i Orlenu to "żerowanie na Polakach", Jacek Sasin zapewnił z mównicy sejmowej: "Prawda jest taka, że Orlen uzyskuje dzisiaj zyski głównie z rynków zagranicznych".
Sprawdziliśmy więc, jakie dane na ten temat publikuje sama spółka.
Zysk tylko dla segmentu detalicznego
O strukturze zysków Orlenu, z podziałem na Polskę i rynki zagraniczne, informował w tym roku prezes Daniel Obajtek. 28 kwietnia opublikował na Twitterze wyniki segmentu detalicznego koncernu. W pierwszym kwartale 2022 roku, w tym zysk EBITDA (zysk przed odsetkami, opodatkowaniem i amortyzacją) w podziale na kraje. Z danych wynika, że 54 proc. zysku Orlen uzyskał za granicą, a 46 proc. w Polsce (segment detaliczny to głównie sprzedaż produktów na stacjach paliw oraz w punktach "Orlen w ruchu"). Na wynik z rynków zagranicznych złożyły się zyski z Niemiec (38 proc.), Czech i Słowacji (15 proc.) i Litwy (1 proc.).
Na tej podstawie nie można jednak stwierdzić, że większość zysków Orlenu jest generowana za granicą, ponieważ są to wyniki wyłącznie z segmentu detalicznego. Jak podkreśla doktor Sławomir Dudek, główny ekonomista Forum Obywatelskiego Rozwoju w analizie przesłanej Konkret24, "segment detaliczny w pierwszym kwartale 2022 to 0,59 mld zł, a cały zysk to 2,8 mld zł". Tak więc Orlen miał wyższe zyski z rynków zagranicznych w segmencie detalicznym przez pierwsze trzy miesiące 2022 roku, ale jednocześnie ten segment odpowiada jedynie za 21 proc. całości zysków koncernu. Najwięcej zysków Orlen osiąga w segmencie rafineryjnym i energetycznym, które odpowiadały łącznie za 68 proc. zysków w pierwszym kwartale.
Jakie są proporcje w pozostałych segmentach? Nie wiadomo. Takich całościowych danych z podziałem na kraj i zagranicę nie ma w ostatnim raporcie kwartalnym Orlenu. "Nawet biorąc pod uwagę sam segment detaliczny, to na podstawie proporcji 54 do 46 nie można stwierdzić,że zyski są głównie z rynków zagranicznych. Gdyby proporcje wynosiły 75 do 25, to byłoby można tak powiedzieć. Poza tym Orlen powinien podać wyniki i strukturę kraj/zagranica w innych segmentach razem" - napisał dr Dudek.
W przychodach więcej z Polski, ale przychód to nie zysk
Poprosiliśmy więc PKN Orlen o przesłanie danych o zyskach w pierwszym kwartale 2022 roku z podziałem na Polskę i rynki zagraniczne dla wszystkich segmentów. W odpowiedzi przekazano nam jedynie, że "przychód ze sprzedaży w Polsce wyniósł 24,4 mld zł", co stanowi większość, 53,7 proc. całego przychodu. "Pozostałe kraje wygenerowały przychód w wysokości 21 mld zł – w tym: Niemcy 5,4 mld zł (11,9 proc.), Czechy 5,6 mld zł (12,3 proc.), Litwa, Łotwa i Estonia 2,9 mln zł (6,3 proc.)" - dodano.
Dane o przychodach, a nie o zysku, z podziałem na Polskę i zagranicę są również dostępne dla całego 2021 roku. Jak informował pod koniec marca prezes Obajtek, rynek polski miał 54,5 proc. udziału w przychodach ze sprzedaży w 2021 roku, a rynki zagraniczne 45,5 proc.
Jak zauważa Dawid Czopek, ekspert rynku paliwowego, wciąż nie jest to jednak odpowiedź na pytanie o zyski Orlenu w Polsce i za granicą, ponieważ przychód to nie zysk. "W polskim prawie, w ustawie o rachunkowości, pojęcia przychodu i zysku są doskonale zdefiniowane i nie są to żadne potoczne nazwy - tylko jasne kategorie" - napisał Konkret24. Przychód to łączna wartość uzyskana ze sprzedaży, ale bez odjęcia od niej podatku i innych kosztów uzyskania przychodu. Dopiero po odjęciu tych kwot, otrzymujemy dane o dochodzie, czyli zysku przedsiębiorstwa. "Nawet biorąc pod uwagę przychód, Orlen nie uzyskuje ponad 50 proc. z zagranicy" - dodaje ekspert.
Zdaniem Dawida Czopka dane o przychodzie Orlenu z rynków zagranicznych to jedyne dostępne dane, ponieważ "nie ma dokładnej informacji, ile Grupa Orlen zarabia w Polsce, a ile za granicą. Nie da się tego dokładnie policzyć [na podstawie ogólnodostępnych danych]".
"To, co jest policzalne, to są wyniki spółek polskich (PKN Orlen oraz Energa) i zagranicznych (Unipetrol i Orlen Lietuva)" - podpowiada.
Wyniki spółek Orlenu
Rzeczywiście w raportach kwartalnych Orlenu publikowane są dane o zyskach poszczególnych spółek: dwóch polskich (PKN Orlen i Grupa Energa), czeskiej (Orlen Unipetrol) i litewskiej (Orlen Lietuva).
W najnowszym raporcie za pierwszy kwartał 2022 roku, biorąc pod uwagę wskaźnik EBITDA LIFO (zysk przed odsetkami, opodatkowaniem i amortyzacją, ale z wyceną zapasów), PKN Orlen zanotował stratę 590 mln zł, a pozostałe spółki wykazały zysk: Energa 1,11 mld zł, Orlen Lietuva 589 mln zł, a Orlen Unipetrol 209 mln zł.
Dawid Czopek zastrzega jednak, że dane za pierwszy kwartał 2022 roku są niereprezentatywne dla porównań między spółkami, ponieważ PKN Orlen stracił dużo na hedgingu i wycenie kontraktów na emisję dwutlenku węgla. "Hedging to zabezpieczenie pewnych pozycji na przyszłość. Orlen ponad rok temu kupił uprawnienia do emisji CO2 i ma je w bilansie. I akurat teraz, w pierwszym kwartale, ceny tych uprawnień spadły i Orlen na tym stracił. Dlatego ogólna wycena bilansowa PKN Orlen pokazuje stratę, bo uprawnienia księgowane są akurat dla tej polskiej spółki. Dodatkowo Orlen krótkoterminowo zabezpiecza sobie ceny ropy, dlatego kiedy cena ropy poszła do góry, to Orlen zanotował kolejne straty i wykazał ogólną stratę w pierwszym kwartale. Stąd tak teoretycznie słabe wyniki polskich spółek" - tłumaczy ekspert i doprecyzowuje, że na zabezpieczeniach (hedgingu) Orlen stracił 1,2 mld zł, a na wycenie kontraktów na CO2 ponad 1,7 mld zł w pierwszym kwartale. "Dlatego ten pierwszy kwartał nie jest specjalnie reprezentatywny i lepiej patrzeć na wyniki całego 2021 roku" - dodaje.
I tak: na podstawie czterech raportów kwartalnych za 2021 rok można wyliczyć, że PKN Orlen zarobił w 2021 roku 6,66 mld zł, Energa 2,86 mld zł, Unipetrol 1,16 mld zł, a Orlen Lietuva 0,31 mld zł. Podsumowując - w 2021 roku dwie polskie spółki zarobiły 9,52 mld zł, co stanowiło 87 proc. łącznego zysku, a dwie spółki zagraniczne 1,47 mld zł, co stanowiło pozostałe 13 proc. łącznego zysku.
Odnosząc się do danych o zyskach konkretnych spółek, Dawid Czopek przypomina jednak, że "wciąż nie są to pełne dane o zyskach Orlenu w Polsce i za granicą, bo takich danych nie da się przedstawić. Wyliczenie tego jest tak skomplikowane, dlatego nie ma takich informacji".
Interwencja poselska i Orlen o "przychodzie spoza Polski"
W piątek 27 maja interwencję poselską w siedzibie PKN Orlen chcieli przeprowadzić posłowie Lewicy: Magdalena Biejat i Adrian Zandberg. - Kiedy patrzymy na sytuację na światowych rynkach, widzimy wyraźnie, że ta cena [paliw] nie powinna rosnąć w Polsce w takim tempie, w jakim rośnie. Chcieliśmy więc się dowiedzieć, skąd ta różnica, jak wyglądają zyski Orlenu - a wiemy, że są duże. Skąd te zyski pochodzą i ile wynoszą dzisiaj marże narzucone przez pana Obajtka - mówiła Magdalena Biejat.
Posłowie nie otrzymali jednak do wglądu dokumentów finansowych, o które wnioskowali. Po ich wizycie Biuro Prasowe Orlenu opublikowało oświadczenie, w którym odniesiono się m.in. do wyników finansowych koncernu w I kwartale 2022 roku. Orlen przekazał m.in., że "sprzedaż detaliczna w Polsce odpowiada za zaledwie 10 procent zysku firmy, w co wlicza się nie tylko sprzedaż paliw, ale też produktów pozapaliwowych".
"Jednocześnie należy podkreślić, że dzięki rozwojowi działalności na rynkach zagranicznych już ok. 50 proc. przychodów Grupy Orlen pochodzi spoza Polski" - dodano w oświadczeniu. Przypomnijmy - jak pokazują ogólnodostępne dane Orlenu, przychody z Polski stanowiły więcej niż 50 proc. przychodów koncernu zarówno w pierwszym kwartale 2022 roku (53,7 proc.), jak i w całym 2021 roku (54,5 proc.). W oświadczeniu napisano jednak o przychodach, a nie o zysku, o którym dwa dni wcześniej mówił w Sejmie Jacek Sasin. Wciąż są to więc dane o przychodach bez uwzględnienia kosztów ich uzyskania.
O przesłanie pełnych danych o zyskach prosiliśmy Biuro Prasowy PKN Orlen 26 i 30 maja oraz 8 i 9 czerwca. Poza odpowiedzią zawierającą dane o przychodach zamiast zysków do momentu publikacji artykułu nie otrzymaliśmy informacji o pełnych zyskach z podziałem na rynek polski i rynki zagraniczne.
Autor: Michał Istel / Źródło: Konkret24, zdjęcie: Radek Pietruszka/PAP