Tyszka czy Olko? Kto ma rację w sprawie pieniędzy na mieszkania w KPO

Szefowa Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen na konferencji prasowej 23 lutego 2024 roku po rozmowach z premierem Donaldem Tuskiem poinformowała, że pod koniec lutego zapadną decyzje w sprawie funduszy europejskich dla Polski. Uwolnią one do 137 mld euro z Funduszu Spójności i Funduszu Odbudowy. Wiceminister funduszy i polityki regionalnej Jan Szyszko zapowiedział z kolei, że pierwsze 6,3 mld euro z KPO miałoby trafić do Polski w ciągu dwóch miesięcy. Polska ma otrzymać z KPO 59,8 mld euro (268 mld zł), w tym 25,27 mld euro (113,28 mld zł) w postaci dotacji i 34,54 mld euro (154,81 mld zł) w formie preferencyjnych pożyczek. W ramach Polityki Spójności na lata 2021-2027 Polska otrzyma ponad 76 mld euro (340 mld zł).

O tym, na co zostaną wykorzystane te pieniądze, dyskutowali 24 lutego uczestnicy "Śniadania w Trójce" w Polskim Radiu. Posłanka Lewicy Dorota Olko mówiła, że "potrzebujemy ich (środków z KPO – red.) na szpitale, potrzebujemy ich na budowę mieszkań". Oponował szef klubu Konfederacji Stanisław Tyszka: "nie pójdą" , a potem dodał, że środki z KPO "nie są na budowę mieszkań". Wówczas wtrąciła się prowadząca rozmowę Beata Michniewicz: "No, ale jest plan pewien. Budowa mieszkań [w nim] jest, nie?". Posłanka Olko potwierdziła. Poseł Tyszka chciał jeszcze o tym rozmawiać, lecz Michniewicz zwróciła uwagę na brak czasu. Posłanka Olko kontynuowała jednak: "Mamy zapisane w KPO środki na budowę mieszkań na wynajem". Poseł Tyszka zapytał: "Ile tych mieszkań?" - i sam sobie odpowiedział: "Trzy miliony". Było to prawdopodobnie ironiczne nawiązanie do jednego z programów Prawa i Sprawiedliwości, czyli Mieszkania Plus: na początku swoich rządów PiS obiecywał wybudowanie do 2030 roku trzech milionów mieszkań.

W sporze między Tyszką a Olko to posłanka Lewicy ma rację: w KPO są pieniądze na budowę mieszkań, ale kwotę dofinansowania obniżono.

W najnowszej wersji Krajowego Planu Odbudowy zatwierdzonej przez Komisję Europejską 24 listopada 2023 roku (a więc jeszcze w trakcie rządów Zjednoczonej Prawicy) kwestie budownictwa mieszkaniowego zawarto w załączniku do decyzji KE, gdzie są określone tzw. kamienie milowe - czyli zestaw wymagań, od których realizacji są uzależnione wypłaty zaliczek na realizację celów KPO.

W części B: "Zielona energia i zmniejszenie energochłonności" są opisane inwestycje, które mają na celu rozwój technologii niskoemisyjnych. A wśród nich – jako wskaźnik (wartość docelowa) B3.5.1 – są inwestycje w energooszczędne mieszkania dla gospodarstw domowych o niskich i średnich dochodach. "Celem inwestycji jest zwiększenie podaży energooszczędnych mieszkań dla gospodarstw domowych o niskich i średnich dochodach" – czytamy w KPO. Chodzi o np. gminne mieszkania komunalne, mieszkania chronione, schroniska dla bezdomnych, także mieszkania na wynajem dla osób o niskich dochodach.

Finansowo wspierane będą inwestycje "polegające na budowie niskoemisyjnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych z wykorzystaniem instalacji opartych na OZE (w tym w szczególności paneli fotowoltaicznych, kolektorów słonecznych) oraz innych 'zielonych' rozwiązań zwiększających efektywność energetyczną budynków". Harmonogram realizacji tego zadania przewiduje, że do końca 2024 roku do dofinansowania zostanie zakwalifikowana budowa 7820 mieszkań, które mają być oddane do użytku do końca 2026 roku.

Od 1 lutego trwa drugi nabór wniosków samorządów na dofinansowanie budowy energooszczędnych mieszkań dla gospodarstw domowych o niskich i średnich dochodach. Jak poinformowało Ministerstwo Rozwoju i Technologii (MRiT), dofinansowane zostanie tworzenie mieszkań wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy (mieszkania komunalne), mieszkań chronionych oraz mieszkań na wynajem tworzonych z udziałem gminy albo związku międzygminnego. Na przedsięwzięcia te przewidziano ponad 672,3 mln zł.

Ze środków KPO zostanie pokryte: - 15 proc. kosztów budowy, remontu lub przebudowy budynku niemieszkalnego, w wyniku których powstaną lub zostaną zmodernizowane lokale mieszkalne, stanowiące mieszkaniowy zasób gminy albo mieszkania treningowe lub wspomagane realizowane przez społeczną inicjatywę mieszkaniową lub spółkę gminną; - 25 proc. kosztów: budowy, remontu lub przebudowy budynku lub jego części z lokalami mieszkalnymi na wynajem o ograniczonym czynszu, które zostaną utworzone lub zmodernizowane w wyniku realizacji inwestycji przez innego niż gmina inwestora.

Dofinansowanie budowy tanich, energooszczędnych mieszkań od samego początku było zapisane w polskim KPO. Tyle że w trakcie kolejnych negocjacji z Komisją Europejską liczba mieszkań, które miały zostać dofinansowane, zmieniała się. Rząd Mateusza Morawieckiego zatwierdził KPO 30 kwietnia 2021 roku, a 3 maja 2021 roku wysłał do akceptacji przez KE. W dokumencie znalazł się zapis: "Można oszacować, że w latach 2022-2026 zostanie zabezpieczone sfinansowanie utworzenia ok. 71,7 tys. mieszkań".

Komisja Europejska zatwierdziła nasz KPO 1 czerwca 2022 roku. Z tabel z harmonogramem monitorowania i realizacji poszczególnych celów KPO wynikało, że do końca drugiego kwartału 2026 roku miało powstać 12 355 mieszkań na wynajem dla osób o niskich dochodach. Wsparcie finansowe miało wynieść 755 mln euro. Jak pisaliśmy w Konkret24, w czasie negocjacji rządu Morawieckiego z Komisją Europejską ta zgodziła się tylko na finansowanie mieszkań o najwyższych standardach energetycznych (wyższych o 20 proc. od standardów obowiązujących w polskich przepisach), które dodatkowo muszą spełnić surowe zasady energetyczne i środowiskowe.

W kolejnej rewizji polskiego KPO, z listopada 2023 roku - jak wynika z informacji zamieszczonych przez MRiT - kwotę dofinansowania budowy tanich, energooszczędnych 7280 mieszkań na wynajem obniżono z 775 do 582 mln euro.