Kaleta o nowelizacji Kodeksu karnego: "lewacka cenzura". Wyjaśniamy, jak manipuluje

Na stronach Rządowego Centrum Legislacji 27 marca pojawił się projekt zmian w Kodeksie karnym przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Zmiany polegają one na tym, że do czterech artykułów kodeksu dotyczących: - okoliczności dodatkowo obciążających sprawcę (art. 53 par. 2a pkt 6); - stosowania gróźb lub przemocy (art. 119 par. 1);  - nawoływania do nienawiści (art. 256 par. 1); - napaści motywowanej nienawiścią (art. 257) dopisano dodatkowe tzw. przesłanki dyskryminacyjne: ze względu na niepełnosprawność, wiek, płeć, orientację seksualną lub tożsamość płciową.

Teraz do kategorii przestępstw motywowanych uprzedzeniami należą te popełnione ze względu na przynależność narodową, etniczną, rasową, wyznaniową bądź bezwyznaniowość. Autorzy nowelizacji uznają, że "w obecnym stanie prawnym przepisy nie gwarantują wystarczającej ochrony wszystkim grupom mniejszościowym szczególnie narażonym na dyskryminację, uprzedzenia i przemoc". Dlatego - jak czytamy w uzasadnieniu projektu - proponują "poszerzenie katalogu cech chronionych o dalsze cechy o szczególnym charakterze takie jak niepełnosprawność, wiek, płeć, orientacja seksualna i tożsamość płciowa". Jednocześnie pozostawiono bez zmian wysokość kary za te przestępstwa – do trzech lat pozbawienia wolności.

W obszernym wpisie na platformie X ów ministerialny projekt skomentował były wiceminister sprawiedliwości, poseł PiS i członek Suwerennej Polski Sebastian Kaleta. "Idzie 'uśmiechnięta cenzura'. Do przepisu o zwalczaniu faszyzmu dodano kilka nowych przesłanek, które razem skutkują tym, że po prostu w rękach prokuratorów będą potężne narzędzia cenzorskie" – napisał. Według niego jeśli: - "Uważasz, że są tylko 2 płcie? Jesteś motywowany nienawiścią z powodu tożsamości płciowej" - "Sprzeciwiasz się tęczowym piątkom w szkole Twojego dziecka? Jesteś motywowany z powodu orientacji seksualnej" - "Podkreślasz naturalne różnice pomiędzy płciami jako wyznacznik wysokości wynagrodzenia lub możliwości osiągania sukcesu w danym zawodzie? Jesteś motywowany nienawiścią z powodu płci" (pisownia oryginalna).

Dalej poseł Kaleta skomentował: "W każdej z tego typu spraw, jeśli publicznie wyrazisz swoje zdanie o takiej treści zgodnie z projektem #koalicja13grudnia może się Tobą z urzędu zająć prokurator. Lewacka cenzura w imię walki z dyskryminacją przed nami".

Z tego typu opiniami Sebastiana Kalety polemizował na platformie X prawnik Krzysztof Izdebski: "Przecież te przepisy w ogóle nie są o tym co Pan pisze. Po co wprowadzać w błąd? Równie dobrze można powiedzieć, że za krytykę episkopatu idzie się do więzienia...".

Lecz do kwestii nowelizacji Kodeksu karnego nawiązał prezes PiS Jarosław Kaczyński podczas konwencji partii w Stalowej Woli 13 kwietnia, mówiąc o wyborach do Parlamentu Europejskiego. Kandydaci PiS - jak zapowiedział Kaczyński - mają być przeciwni jakimkolwiek zmianom traktatów europejskich oraz ograniczeniom wolności. "Żadnych proszę państwa ograniczeń wolności; od tych, które wynikają z penalizacji tego wszystkiego, co wynika z tak zwanej poprawności politycznej. Taka penalizacja jest też przecież dzisiaj w Polsce proponowana: mowa nienawiści" - przekonywał prezes PiS. I dodał: "No ktoś powie, że są kobiety i mężczyźni - i to jest mowa nienawiści. No bo przecież są jeszcze ci inni".

Poseł Kaleta napisał, że nowe przesłanki dopisano do przepisów o "zwalczaniu faszyzmu" - co sugeruje niejaką przypadkowość wprowadzanych zmian. Tak by wynikało z początkowej treści art. 256 par. 1 kk: "Kto publicznie propaguje nazistowski, komunistyczny, faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa... (…)". Ale ten paragraf dalej zawiera opis kolejnego typu przestępstwa: "...lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość".

W jednym paragrafie ujęto więc przestępstwo propagowania faszyzmu (komunizmu czy totalitaryzmu) oraz przestępstwo nazywane potocznie mową nienawiści. Ten przepis art. 256 par. 1 kk obowiązuje od wejścia w życie nowego Kodeksu karnego w 1997 roku. Przeczy to słowom Jarosława Kaczyńskiego, że penalizacja mowy nienawiści "jest dzisiaj w Polsce proponowana".

W wyroku z 2019 roku Sąd Najwyższy tak zdefiniował pojęcie mowy nienawiści: "Pod tym pojęciem powszechnie rozumie się wypowiedzi i wizerunki lżące, wyszydzające i poniżające grupy i jednostki z powodów całkowicie lub po części od nich niezależnych, a także przynależności do innych naturalnych grup społecznych, przy czym grupy naturalne to takie których się nie wybiera, udział w jednych determinowany jest biologicznie (płeć, kolor skóry), w innych społecznie, jak przynależność etniczna, religijna, język". Zdaniem sędziów SN, to są "tego typu wypowiedzi, które wzbudzają uczucia silnej niechęci, złości, braku akceptacji, wręcz wrogości do poszczególnych osób lub całych grup społecznych czy wyznaniowych, bądź też z uwagi na formę wypowiedzi podtrzymują i nasilają takie negatywne nastawienia i podkreślają tym samym uprzywilejowanie, wyższość określonego narodu, grupy etnicznej, rasy lub wyznania".

Ministerialny projekt nowelizacji Kodeksu karnego nie zmienia samej treści przestępstwa mowy nienawiści – "kto nawołuje do nienawiści" - rozszerza jedynie kategorię osób, wobec których mowa nienawiści będzie karana o osoby pokrzywdzone z powodu bezwyznaniowości, niepełnosprawności, wieku, płci, orientacji seksualnej, tożsamości płciowej.

Poseł Kaleta twierdzi, że nowe przepisy to "nowe narzędzie cenzorskie", a za samo mówienie, że "są tylko 2 płcie" czy za "sprzeciwianie się tęczowym piątkom w szkole" będzie można się narazić na prokuratorskie zarzuty.

Jak napisaliśmy wyżej, przepis o karaniu za sianie nienawiści obowiązuje od 1997 roku; 25 lutego 2014 roku Trybunał Konstytucyjny orzekł, że jest on zgodny z art. 54 Konstytucji RP, który gwarantuje każdemu wolność słowa – a więc nie narusza tej wolności.

Trzymając się jednak retoryki posła Kalety, w której uznaje on przepis o karaniu za mowę nienawiści za "narzędzie cenzorskie", to on sam przyczynił się do jego zaostrzenia. Bo w 2022 roku głosował (razem z 220 innymi posłami PiS) za podwyższeniem kar za propagowanie faszyzmu i sianie mowy nienawiści z dwóch do trzech lat więzienia oraz za wprowadzeniem tego jako dodatkowej okoliczności obciążającej sprawcę.

Doktor habilitowany Mikołaj Małecki z Katedry Prawa Karnego Uniwersytetu Jagiellońskiego uważa, że obecnie projektowane nowe przepisy, które przewidują karę za nawoływanie do nienawiści, znieważania innych ludzi, a także popełnienia przestępstwa motywowanego nienawiścią do innych osób np. z powodu płci, orientacji seksualnej czy tożsamości płciowej "nie zakazują wyrażania opinii, choćby były one kontrowersyjne i niezgodne z obowiązującą wiedzą". W analizie dla Konkret24 dr Małecki stwierdza: "Zatem jeśli ktoś uważa, że są dwie płcie, to samo w sobie nie jest przestępstwem, a więc absurdalne jest twierdzenie, że taką osobą kieruje nienawiść do drugiego człowieka".

Za taką wypowiedź nie możemy trafić do więzienia. "Natomiast jeśli ktoś ze względu na płeć innej osoby znieważy ją lub pobije, jest to motywacja obciążająca, która powinna zaostrzać karę" – tłumaczy dr Małecki. Jego zdaniem "seksizm, rasizm, dyskryminowanie ludzi z powodów cech biologicznych to właśnie te klasyczne motywacje obciążające sprawcę przestępstwa i projektowana nowelizacja w gruncie rzeczy wpisuje do Kodeksu karnego to, co już dziś powinno mieć znaczenie przy wymierzaniu kary".

"Wypowiedzi o charakterze nienawistnym nie podlegają ochronie w ramach wolności słowa, co podkreślał m.in. Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu w sprawach dotyczących m.in. homofobicznej mowy nienawiści" - stwierdza z kolei adwokat Jarosław Jagura z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. W komentarzu dla Konkret24 pisze: "Nie jest też tak, że projektowana zmiana Kodeksu karnego zakaże prowadzenia jakiejkolwiek debaty w sprawach dotyczących np. praw osób LGBT, równouprawnienia płci, osób z niepełnosprawnościami". Chodzi - jak podkreśla mec. Jagura - "o zakazanie publicznego 'nawoływania do nienawiści' czy 'znieważania', czyli o wypowiedzi, które mają wzbudzić silną niechęć, wrogość i mają jednocześnie nakłaniać, podburzać do jakichś zachowań, a także wypowiedzi, które mają obrażać". "Nowelizacja ma szansę zagwarantować ochronę przed mową nienawiści dla osób, które do tej pory były jej pozbawione, a o wprowadzenie tych zmian apelowały różne ciała międzynarodowe, jak choćby Komitet Praw Człowieka ONZ czy Europejska Komisja przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji" - wyjaśnia.