Patkowski: wzrost płac od 2015 roku "wyraźnie dodatni". Eksperci: manipulacja statystyką

Wiceminister Piotr Patkowski komentował 21 grudnia w Radiu Plus sytuację ekonomiczną. "Panie ministrze, takiego zjawiska w III Rzeczpospolitej jeszcze nie było. Masowo ubożejemy. Te pieniądze, które zarabiają Polacy, z miesiąca na miesiąc znaczą coraz mniej" - zwrócił się do niego prowadzący rozmowę Jacek Prusinowski. "Mówi pan o wskaźnikach z ostatniego roku, półtorej, kiedy rzeczywiście ta podwyższona inflacja występuje..." - zaczął wiceminister. "Występuje podwyższona inflacja. Płace rosną dużo wolniej niż inflacja" - zauważył dziennikarz. Na to Patkowski odpowiedział: "Ale jeśli popatrzymy na wzrost płac od 2015 roku, to ten realny wzrost płac - uwzględniający inflację - jest dodatni i to wyraźnie dodatni. Jeśli popatrzymy na wzrost przeciętnego wynagrodzenia i do tego cały szereg reform rządowych, to ta teza o masowym ubożeniu nie wytrzymuje aż takiej konfrontacji z rzeczywistością".

Czy rzeczywiście? Sprawdziliśmy liczby i skonsultowaliśmy porównanie dokonane przez wiceministra z ekspertami od ekonomii.

Realny wzrost płac to - w dużym skrócie - różnica między średnim wynagrodzeniem a wskaźnikiem inflacji. Jeśli pensje są wyższe niż inflacja, wzrost jest dodatni, jeśli nie - ujemny, czyli realnie zarabiamy mniej. Główny Urząd Statyczny podaje dane o przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniu realnym brutto zarówno w gospodarce narodowej (ok. 10 mln pracujących), jak i w sektorze przedsiębiorstw (firmy zatrudniające powyżej dziewięciu osób - ok. 6,5 mln pracujących). Jak sprawdziliśmy - na co zwracali nam też uwagę ekonomiści - co roku dane dla obu tych grup są zbliżone.

Weźmy dane za lata 2015-2021, czyli od końca rządów koalicji PO-PSL i dojścia PiS do władzy. W 2015 roku realny wzrost płac zarówno w gospodarce narodowej, jak i w sektorze przedsiębiorstw wyniósł 4,5 proc. Sześć lat później - 3,3 proc. w gospodarce narodowej, a 3,4 proc. w sektorze przedsiębiorstw. Każdego roku rzeczywiście realne pensje rosły i to mógł mieć na myśli wiceminister Patkowski. W początkowym okresie rządów Zjednoczonej Prawicy wzrost był szybszy, od pandemii COVID-19 płace rosną wolniej. W listopadzie 2015 roku średnie wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw wynosiło 4,6 tys. zł., a siedem lat później - 6,9 tys. zł. Od 2015 do 2021 roku pensje wzrosły realnie o niemal 33 proc. - ale 2022 rok zupełnie zmienił sytuację.

Dużo gorzej wzrost płac wygląda, jeśli spojrzymy na dane miesięczne w 2022 roku. Po raz pierwszy od 20 lat przez cztery miesiące z rzędu (sierpień-listopad) następował spadek płac realnych w sektorze przedsiębiorstw. Gdyby nie lipiec z dodatnim wzrostem płac - co ekonomiści tłumaczą wypłatą dodatków inflacyjnych - byłoby aż siedem miesięcy trendu spadkowego ponieważ również maj i czerwiec 2022 roku były na minusie (odpowiednio: -3 proc. i -2,1 proc. rok do roku).

W październiku 2022 roku spadek płac realnych w sektorze przedsiębiorstw wyniósł rok do roku aż -3,8 proc. To największy spadek od roku 2005, czyli od kiedy mamy porównywalne dane. "Rekordowy spadek realnych płac. Inflacja pożera podwyżki" - informował wówczas portal Bankier.pl. W listopadzie było trochę lepiej: spadek wynosił -2,7 proc., ale ekonomiści tłumaczą to barbórką i wypłatą premii w górnictwie.

Dlatego eksperci nie patrzą w przyszłość z optymizmem. Analitycy Polskiego Instytutu Ekonomicznego w najnowszej prognozie napisali, że dopiero w ostatnim kwartale 2023 roku wynagrodzenia będą rosnąć w tempie zbliżonym do inflacji.

"Rok 2023 będzie czasem mocnych spadków realnych wynagrodzeń, momentami nawet o 10 proc. rok do roku" - napisali z kolei ekonomiści banku Pekao w komentarzu do danych GUS.

Eksperci, z którymi rozmawiał Konkret24, wyjaśniają, na czym polega manipulacyjne zestawienie dokonane przez wiceministra Patkowskiego w radiowej rozmowie.

- Bulwersujące porównanie, manipulacja statystyką. Wiceminister Patkowski porównuje nieporównywalne dane. Na takiej samej zasadzie można powiedzieć, że jak wyprowadzamy psa, to każdy z nas ma po trzy nogi - komentuje Joanna Gołębicka, ekonomistka z Centrum im. Adama Smitha. Podkreśla, że wiceminister porównał dane z lat, gdy inflacja była niska, do okresu obecnego, gdy jest rekordowa - a takie porównanie nie pokazuje rzeczywistej sytuacji, jeśli wzrostu wynagrodzeń nie skoryguje się o wysokość inflacji (co pokazał na wykresie Polski Instytut Ekonomiczny). - Po pierwsze, dane trzeba odpowiednio zestawiać. Po drugie, trzeba rozpatrywać, jak Polacy tracą pieniądze tu i teraz, czyli od momentu, gdy inflacja jest powyżej 2,5 procent i znacznie przekroczyła oczekiwania - wyjaśnia ekonomistka. - W tym momencie płace nie doganiają inflacji. Realny wzrost płac jest ujemny, a perspektywa nie jest optymistyczna - oświadcza.

Podobnie sytuację ocenia ekonomista Rafał Mundry. - Konsumentów nie interesuje, że mają więcej pieniędzy niż kilka lat temu, tylko "tu i teraz". A teraz mogą włożyć do portfela mniej niż rok czy dwa wcześniej - mówi w rozmowie z Konkret24. Jego zdaniem słowa wiceministra Patkowskiego były poniekąd przyznaniem, że wzrost płac w ostatnim czasie jest wolniejszy, ponieważ konsumuje je inflacja.

- Dawno nie było takiej sytuacji, by tak długo realny wzrost płac w sektorze przedsiębiorstw był ujemny - przyznaje także ekonomista Marek Zuber. Jego zdaniem dane dla całej gospodarki muszą być jeszcze gorsze. - Nie ulega wątpliwości, że z miesiąca na miesiąc ubożejemy - uważa ekspert.