Znikające oświadczenia majątkowe premiera i ministrów. Co się za tym kryje?

Zgodnie z tak zwaną "ustawą antykorupcyjną" - ustawą o ograniczeniu działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne - na podstawie której istnieje obowiązek składania oświadczeń majątkowych, takie oświadczenia przechowuje się przez sześć lat.

W przypadku pierwszego rządu PiS, powołanego przez Beatę Szydło, ten termin minie pod koniec 2021 r.

Ich upublicznienie następuje wyłącznie za zgodą zainteresowanej osoby.

Z kolei parlamentarzyści wypełniają oświadczenia majątkowe zgodnie z ustawą o wykonywaniu mandatu posła i senatora. Ich oświadczenia można znaleźć na aktualnych i archiwalnych stronach Sejmu i Senatu. Są jawne z mocy prawa.

W Sylwestra 2019 r. na stronach Biuletynu Informacji Publicznej KPRM pojawiły się oświadczenia o stanie majątkowym, jakie 15 listopada w związku z objęciem funkcji w rządzie złożyli wszyscy członkowie nowego gabinetu Mateusza Morawieckiego (treść oświadczeń majątkowych niektórych ministrów analizował portal tvn24bis.pl). Do tego dołączono zgody poszczególnych osób na ujawnienie oświadczeń, bo zgodnie z ustawą antykorupcyjną, tylko pod takim warunkiem można upublicznić stan majątkowy najważniejszych osób w państwie.

W dniu publikacji nowych dokumentów, na stronie BIP nie było już poprzednio składanych oświadczeń majątkowych premiera Morawieckiego i jego ministrów. Nie można więc łatwo porównać obecnego stanu posiadania premiera z tym, co deklarował w oświadczeniu z chwilą pierwszego powołania na to stanowisko w 2017 r. Adresy, pod którymi znajdowały się oświadczenia, dziś wyświetlają informację o błędzie. Nie wiadomo, kiedy dokumenty zostały ze strony usunięte.

Dowodem na to, że BIP wcześniej publikował te oświadczenia, jest kopia strony w pamięci podręcznej wyszukiwarki Google. Jeszcze 28 grudnia 2019 r. niektóre oświadczenia majątkowe ministrów poprzedniej kadencji rządu były dostępne na stronie.

Wykaz poprzednich oświadczeń majątkowych premiera można natomiast zobaczyć na skanie strony bip.kprm.gov.pl z 9 listopada ub.r. Odnaleźliśmy je dzięki internetowemu narzędziu WebArchive, zapisującemu strony internetowe.

Dostęp z poziomu BIP, oprócz złożenia wniosku o udostępnienie oświadczeń majątkowych w trybie dostępu do informacji publicznej, to jedyny sposób, by dowiedzieć się, jakim majątkiem dysponowali w momencie obejmowania stanowiska ci ministrowie, którzy nie byli jednocześnie parlamentarzystami.

O brak tych oświadczeń zapytaliśmy Centrum Informacyjne Rządu.

"Zgodnie z art. 10 ust. 3 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, oświadczenia o stanie majątkowym mogą być publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej wyłącznie po uzyskaniu zgody osoby zajmującej dane stanowisko. Zgodnie z ww. przepisem, oświadczenia stanowią tajemnicę prawnie chronioną i podlegają ochronie przewidzianej dla informacji niejawnych o klauzuli tajności 'zastrzeżone', określonej w przepisach o ochronie informacji niejawnych" - brzmi odpowiedź CIR.

Krzysztof Izdebski, szef Fundacji ePaństwo, zajmującej się jawnością życia publicznego, pytany przez Konkret24 o praktykę "ukrywania" oświadczeń majątkowych mówi, że "nie znajduje dla niej wytłumaczenia". - Jeśli nie zostały wycofane zgody na ich publikację, to być może chodzi o ryzyko porównywania majątku, by - jeśli jest coś na rzeczy - pewne informacje o stanie majątkowym nie funkcjonowały w przestrzeni publicznej. To bardzo zła praktyka – stwierdza Izdebski.

Konkret24 sprawdził też, jak do kwestii jawności majątków podchodzą poszczególne ministerstwa. Nie ma tu jednoznacznej polityki informacyjnej, oświadczenia majątkowe są publikowane przy biogramach ministrów czy wiceministrów, albo "ukryte" na stronach BIP lub na archiwalnych stronach resortów.

Jedynym pozytywnym wyjątkiem jest Ministerstwo Sprawiedliwości, które publikuje oświadczenia majątkowe wszystkich członków kierownictwa. Na drugim biegunie jest Ministerstwo Klimatu – na jego stronie nie ma żadnego oświadczenia majątkowego.

W większości ministerstw jawne są tylko oświadczenia tych wiceministrów, którzy są jednocześnie parlamentarzystami. W ustawie o wykonywaniu mandatu posła i senatora w art. 35 u. 5 zapisano, że "informacje zawarte w oświadczeniu o stanie majątkowym są jawne, z wyłączeniem informacji o adresie zamieszkania posła albo senatora oraz o miejscu położenia nieruchomości. Jawne informacje zawarte w oświadczeniu o stanie majątkowym są podawane do wiadomości publicznej". Ich publikacja nie wymaga, jak w przypadku innych osób, opisanych w "ustawie antykorupcyjnej", zgody na ujawnienie.

Jak już pisaliśmy na Konkret24, w ostatnich dwóch kadencjach Sejmu trzykrotnie próbowano doprowadzić do uregulowania jawności majątkowej urzędników państwowych. W lipcu 2014 r. projekt rządu PO-PSL rozszerzał grupę osób zobowiązanych do składania oświadczeń majątkowych z 500 tys. do 830 tys. Ich oświadczenia majątkowe miałyby być jawne z mocy prawa i publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej. Ten projekt nie trafił nawet do Sejmu. Podobnie rząd PiS wycofał się z propozycji, by oświadczenia majątkowe składała poszerzona liczba kategorii osób - w sumie ponad 1,5 mln ludzi. Poprzedni Sejm nie zdążył zająć się projektem PO, który zakładał majątkową jawność szefostwa spółek skarbu państwa.

Autor: Piotr Jaźwiński / Źródło: Konkret24