PiS: od lipca w Polsce najdroższy prąd w Europie. To nieprawda

Od 1 lipca 2024 roku zmieniły się zasady ustalania cen za energię elektryczną. Stawka za energię elektryczną (czynną) została zamrożona na poziomie 500 zł/MWh. Wcześniej było to 412 zł/MWh. Przestały obowiązywać limity zużycia prądu, poniżej których odbiorcy nie płacili opłaty dystrybucyjnej. Teraz obowiązuje ona wszystkich, choć podwyżkę z tego tytułu zmniejszy zniesienie opłaty mocowej wprowadzone do końca 2024 roku. Ministerstwo Klimatu i Środowiska wyliczało, że w wyniku zmian miesięczny rachunek za prąd dla gospodarstwa domowego nie wzrośnie o więcej niż 30 zł miesięcznie. Natomiast Łukasz Czekała z portalu Optimalenergy.pl szacował dla Tvn24.pl, że dla gospodarstwa domowego zużywającego rocznie 2 tys. kWh podwyżka wyniesie ok. 43 zł miesięcznie.

Odnosząc się do tych zmian, politycy Prawa i Sprawiedliwości przekonują w mediach społecznościowych, że od lipca w Polsce mamy najwyższe ceny energii elektrycznej w Europie. Poseł klubu PiS Paweł Kukiz 3 lipca w serwisie X napisał: "Hurrra! Jesteśmy na pierwszym miejscu w UE, jeśli chodzi o wysokość cen prądu! Nawet Niemców przegoniliśmy!". Do wpisu dołączył filmik z serwisu TikTok, którego autor informuje: "już od lipca w Polsce najdroższy prąd w Europie" i wylicza na planszy: "cena prądu w Polsce - 500 zł/MWh osoby fizyczne" oraz "693 zł/MWh - małe i średnie firmy". Dla kontrastu: "cena prądu w Europie" ma wynosić w Niemczech 288 zł/MWh, we Francji 357 zł/MWh i w Anglii 325 zł/MWh. W tych trzech krajach ceny energii rzekomo zmalały o kilkadziesiąt procent.

Co ciekawe, dokładnie takie same dane politycy PiS udostępniali w mediach społecznościowych już... na początku maja tego roku. 9 maja posłowie PiS Michał Dworczyk, Joanna Lichocka, Katarzyna Sójka i Tomasz Zieliński opublikowali wpisy o tej samej treści rozpoczynające się od słów: "Od lipca cena prądu w Polsce". Dzień wcześniej te dane opublikowano na nieoficjalnym koncie PiS w województwie dolnośląskim w serwisie X, podano też źródło - serwis Tradingeconomics.com.

Z kolei inne dane, tym razem w formie mapy, opublikował 1 lipca w serwisie X członek młodzieżówki PiS Oskar Szafarowicz. Na pokazanej przez niego mapie z portalu Thingler.io widać, że prąd w Polsce kosztuje 15,93 eurocentów za kWh, podczas gdy w kolejnych krajach, gdzie prąd jest najdroższy - Rumunii i Bułgarii - jest to 14,89 eurocentów za kWh. "Zrobili to! Donald Tusk i cała Koalicja 13 grudnia! 1 lipca 2024r. Polska miała najwyższe ceny energii w Europie! Pobiliśmy absolutnie wszystkich" - napisał Szafarowicz (pisownia postów oryginalna).

Jednak taki sposób przedstawiania danych pod tezę, że "od lipca prąd w Polsce jest najdroższy w Europie", to manipulacja. Wyjaśniamy, z czego wynikają wymienianie przez polityków PiS kwoty i dlaczego od lipca ceny energii w Polsce wcale nie są najwyższe w Europie.

Najpierw wytłumaczmy, na czym polega manipulacja danymi o cenach w Polsce, Niemczech, Francji i Anglii. Podane dla Polski kwoty 500 zł i 693 zł za MWh to poziomy, na jakich zostały zamrożone ceny prądu od 1 lipca 2024 roku. Pierwsza dotyczy gospodarstw domowych, a druga małych i średnich przedsiębiorstw. Jest to maksymalna cena, którą zapłacą odbiorcy w zależności od zużycia. Według danych Optimalenergy.pl dwuosobowe gospodarstwo zużywa ok. 1,5 MWh, a czteroosobowe gospodarstwo ok. 2,5 MWh prądu rocznie.

Natomiast ceny podane dla Niemiec, Francji i Anglii to nie są ceny detaliczne, które płacą odbiorcy prądu w tych krajach, tylko ceny hurtowe na rynku spot (to rynek pieniężny, gdzie transakcje odbywają się natychmiast i od razu są rozliczane), które zmieniają się każdego dnia. Wyjaśnialiśmy już w Konkret24, że te dane nie pokazują, ile gospodarstwa domowe będą płaciły za energię elektryczną. Robert Tomaszewski, szef działu energetycznego Polityki Insight, tłumaczył, że ceny hurtowe "pokazują, po ile dany kraj produkuje energię elektryczną i czy ona jest konkurencyjna w stosunku do innych krajów europejskich". Podkreślił:

Ekspert przypominał: "Ceny energii dla gospodarstw domowych w Polsce są taryfowane, więc każdego roku prezes Urzędu Regulacji Energetyki musi się zgodzić na konkretną stawkę, którą płacimy. To powoduje, że nawet jeśli te ceny hurtowe szaleją, to mamy tę ochronę, dlatego takiego bezpośredniego przełożenia cen hurtowych na nasze rachunki nie ma".

Podawane przez polityków PiS ceny energii elektrycznej dla Niemiec, Francji i Anglii (Wielkiej Brytanii) są więc nie tylko cenami hurtowymi, ale w dodatku aktualnymi tylko dla jednego dnia: w tym przypadku dla 8 maja 2024 roku. Według portalu Tradingeconomics.com wynosiły one wtedy 66,83 euro w Niemczech, 83,50 euro we Francji i 65 funtów w Anglii. Po przeliczeniu po ówczesnych kursach NBP było to mniej więcej tyle, ile podawano wówczas w postach, czyli 288 zł w Niemczech, 361 zł we Francji i 326 zł w Wielkiej Brytanii. Ówczesna zamrożona cena detaliczna dla gospodarstw domowych w Polsce (412 zł/MWh) nie jest jednak z nimi porównywalna.

Do takich porównań można używać wyłącznie cen hurtowych, choć tutaj również należy wiedzieć, jak interpretować analizowane dane.

W tym miejscu można przytoczyć dane z mapy opublikowanej 1 lipca 2024 roku m.in. przez Oskara Szafarowicza z młodzieżówki PiS. One również pokazują ceny hurtowe, a nie ceny detaliczne, w tym przypadku wyrażone w eurocentach za kWh.

Rzeczywiście 1 lipca cena w Polsce (15,93 eurocenta) była najwyższa w Europie. Nie miało to jednak nic wspólnego ze zmianami zasad mrożenia cen w Polsce - na potwierdzenie czego wystarczy spojrzeć na ceny z dwóch kolejnych dni. Bo 2 lipca jedna kilowatogodzina prądu w Polsce kosztowała już 11,29 eurocenta, a drożej było w Irlandii (11,49 eurocenta), Czarnogórze i Serbii (12,23 eurocenta), Macedonii Północnej (12,63 eurocenta) i trzech krajach bałtyckich (po 16,01 eurocenta). Natomiast 3 lipca cena hurtowa prądu w Polsce wyniosła 11,48 eurocenta i była niższa niż w Bułgarii i Rumunii (11,70 eurocenta) oraz w trzech krajach bałtyckich (po 13,61 eurocenta). Jak widać, tylko dane o jednodniowych cenach hurtowych można wykorzystać pod jakąś tezę (czego oczywiście nie należy robić), o ile dotyczy ona tylko jednego, wybranego dnia, w którym dane "spasują" (w przypadku przekazu polityków PiS byłby to akurat 1 lipca).

Najważniejsze jednak, by rozumieć, z czego biorą się ceny hurtowe, które rzeczywiście w Polsce w ostatnich latach należą do jednych z najwyższych w Europie. Nie są one efektem doraźnych decyzji politycznych o mrożeniu cen, tylko wynikiem stanu zaawansowania transformacji energetycznej w danym kraju. Robert Tomaszewski z Polityki Insight tak tłumaczył to w rozmowie z Konkret24: "Upraszczając, można powiedzieć, że te kraje, które mają dużo bezemisyjnych źródeł energii, czyli odnawialnych źródeł energii albo źródeł na przykład atomowych, mają zazwyczaj niższe ceny energii niż kraje, które polegają na paliwach kopalnych, które polityka unijna bardzo mocno dociąża zwłaszcza systemem ETS (system handlu emisjami, producent energii musi zapłacić za każą tonę CO2 wyemitowaną przy produkcji energii - red.)".

Ekspert przyznawał, że "strategicznym problemem dla Polski jest to, że my rzeczywiście mamy jedne z najwyższych cen hurtowych energii elektrycznej w Unii Europejskiej". I radził: "Żeby z tego wyjść, musimy przejść przez transformację, czyli zdekarbonizować nasz miks energetyczny i doprowadzić do sytuacji, w której produkujemy energię bez emisji dwutlenku węgla i dzięki czemu nie musimy kupować certyfikatów w systemie ETS. Oczywiście można by to zrobić szybciej, ale poprzedni rząd nie pomógł, wprowadzając restrykcję w stosunku do farm wiatrowych, które mogły się rozwijać po 2016 roku".

Patrząc jednak na uśrednione ceny hurtowe w pierwszych czterech dniach lipca 2024 roku zebrane na portalu Energy-charts.info, można ocenić, że nieprawdą jest, iż "Polska od lipca ma najdroższy prąd w Europie". Od początku miesiąca wyższe średnie dzienne ceny niż w Polsce (116,3 euro/MWh) notuje się w: Rumunii (117,7 euro/MWh), Bułgarii (117,7 euro/MWh), Litwie (127,1 euro/MWh), Łotwie (127,1 euro/MWh) i Estonii (127,1 euro/MWh).