"Inscenizowane filmiki" Ukraińców? Nie, to manekiny użyte w rosyjskiej dezinformacji

Poprzez rosyjskie i prorosyjskie konta w mediach społecznościowych - głównie na Telegramie i TikToku - rozpowszechniane jest wideo, na którym widać dwóch mężczyzn owijających manekina folią. Jeden z przykładowych komentarzy do tego nagrania na rosyjskojęzycznym koncie na Telegramie brzmi: "Tak właśnie Siły Zbrojne Ukrainy przygotowują swoje inscenizowane filmiki". W dłuższej wersji opisu można przeczytać, że Ukraińcy rzekomo robią to, "żeby krzyczeć na całe gardło: 'to wina Putina'. A potem rozrzucą te zabawki wzdłuż ulic Kijowa czy Mikołajowa tak jak w Buczy".

Pod materiałem na TikToku podpisanym "Przygotowanie manekina do zrzucenia w kinie" zamieszczono ponad 300 komentarzy. W większości autorzy podtrzymują, że na filmiku widać inscenizację tworzoną na potrzeby ukraińskiej propagandy. "Tak właśnie tworzą fejki"; "Będzie spektakl"; "To kolejny fejk Azowa"; "Zełeński kręci nowy film" - brzmią komentarze w różnych językach.

fałsz

Filmik stał się na tyle popularny, że wykorzystała go rosyjska telewizja w materiale o "ukraińskich fejkach" wyemitowanym na kanale Rossija 24. Prowadzący program komentował: "Tak właśnie idą przygotowania do teatru, w dosłownym tego słowa znaczeniu, działań wojskowych na Ukrainie. Jak widać, to całkiem proste. Dwie osoby w wojskowych mundurach ostrożnie owijają manekin taśmą i oczywiście zamierzają przedstawić go jako zwłoki". Następnie dodał, że "nie jest to zaskakujące, ponieważ na ukraińskich kanałach na Telegramie regularnie pojawiają się dziesiątki podróbek z podobnymi manekinami".

Materiał wyemitowano w Rossija 24 w czwartek, 7 kwietnia - ale już dzień później usunięto go z sieci. Dlaczego? Ponieważ jest on przykładem nie ukraińskiej, tylko rosyjskiej, wyjątkowo topornej dezinformacji, która została szybko zdemaskowana.

Wieczorem, 7 kwietnia na materiał wyemitowany w rosyjskiej telewizji zareagowała na Facebooku Nadieżda Kołobajewa, rosyjska reżyserka. "Niedawno na antenie 'Rossija 24' postanowili 'obalić' ukraińskie fejki. I wiecie co? W programie powiedzieli, że 'dwóch Ukraińców w wojskowych mundurach ostrożnie owija manekina taśmą i oczywiście zamierza przedstawić go jako zwłoki'" - napisała, po czym wyjaśniła, skąd tak naprawdę pochodzi nagranie: "A to my 20 marca we Wsiewołożsku kręciliśmy upadek z okna do naszego serialu, to nasz kaskader z asystentem przygotowują 'Albercika' do nagrań! K***y, co z was za k***y"..

Jak powiedziała później portalowi Tjournal.ru Kołobajewa, serial został zamówiony przez inny kanał państwowy "też jest zaangażowany w tę samą propagandę". Ona jest współreżyserką serialu. Nie podała nazwy serialu, kanału ani daty emisji, ale przytoczyła sytuację, w której najprawdopodobniej powstał rozpowszechniany w sieci filmik. "Zostaliśmy sfilmowani przez miejscowego, który był niezadowolony z faktu, że kręciliśmy. Było tam dużo miejscowych. Podobno jeden z nich w pewnym momencie opublikował wideo w lokalnej grupie" - mówiła Kołobajewa. "Nie wiem, jakie były dalsze losy tego filmu i jak trafił do środowiska profaszystowskiego. Prawdopodobnie kanał Rossija 24 skądś ukradł to wideo" - stwierdziła.

Wyjaśniła też, dlaczego ekipie potrzebny był manekin. "20 marca kręciliśmy ujęcia we Wsiewołożsku w obwodzie leningradzkim, przy ulicy Leningradzkiej 7. Wezwano pirotechników i kaskaderów. Kręciliśmy scenę wypadnięcia jednej z postaci przez okno" - opowiadała. "Oczywiście, ludzie nie są wykorzystywani w tych nagraniach. Chcieliśmy więc, aby 'trup' spadł na samochód, dlatego przygotowaliśmy specjalny samochód. Mieliśmy wszystkie pozwolenia na filmowanie. Kaskaderzy przygotowali manekina i owinęli go taśmą samoprzylepną, aby przykleić tam organy zwierzęce po to, aby wszystko naturalnie się rozleciało. Wylano cztery litry sztucznej krwi, a zwierzęcą wątrobę kupioną na targu i trochę jelit przyklejono do tej konstrukcji taśmą klejącą. Potem ubrano manekina, a my wyrzuciliśmy całość przez okno na samochód" - tłumaczyła.

8 i 10 kwietnia Kołobajewa opublikowała na facebookowym koncie jeszcze kilka materiałów potwierdzających, że jej ekipa kręciła pod Sankt Petersburgiem scenę upadku z okna. Na dwóch wideo i trzech zdjęciach widać, jak filmowcy przygotowują manekina, a następnie zrzucają go z okna na samochód. "A oto i nagranie najsławniejszego manekina w Federacji Rosyjskiej z naszej perspektywy" - skomentowała reżyserka.

Jej wersję potwierdziliśmy przy pomocy porównania Google Maps ze zdjęciami przez nią opublikowanymi. Scena upadku z okna została nagrana przed blokiem znajdującym się we Wsiewołożsku w obwodzie leningradzkim, przy ulicy Leningradzkiej 9/8.

Nieprawdziwe informacje rosyjskiej telewizji - poza Nadieżdą Kołobajewą i portalem Tjournal.ru - dementowały także m.in. amerykański portal Newsweek.com, ukraiński Kiev.vgorode.ua i włoski fact-checkingowy Open.online.

Szybkie przeciwdziałanie takiej dezinformacji jest o tyle istotne, że Rosjanie od kilku dni intensywnie starają się zaprzeczać swojej odpowiedzialności za zbrodnie na ludności cywilnej ujawniane w wyzwalanych podkijowskich miejscowościach. Nazywają je ukraińskimi prowokacjami lub fejkami.

Na ten dezinformacyjny trend zwrócił uwagę na Twitterze m.in. Michał Marek, doktorant z Uniwersytetu Jagiellońskiego i założyciel Centrum Badań nad Współczesnym Środowiskiem Bezpieczeństwa. "Rosjanie wiedzą, że na wyzwolonym obszarze północnej Ukrainy będą odkrywane kolejne miejsca masowych mordów na cywilach. Z tego powodu starają się budować przekazy kreujące Kijów na stronę 'produkującą fake newsy' na temat rosyjskich zbrodni" - stwierdził, dodając artykuł z agencji RIA Novosti zatytułowany "Kijów przygotowuje prowokacje, żeby obwinić Rosję za masowe morderstwa".

Autor: Michał Istel, Jan Kunert / Źródło: Konkret24, zdjęcie: PAP/EPA, Facebook