FAŁSZ

"Kursk wczoraj"? Jednak nie Kursk i nie obecnie

Źródło:
Konkret24

Od początku ukraińskiej ofensywy w obwodzie kurskim w Rosji w mediach społecznościowych pojawiają się rzekomo aktualne nagrania stamtąd. Jedno z nich ma pokazywać eksplozję w Kursku, a inne ruchy ukraińskich wojsk. Jednak filmy nie powstały teraz.

Pokazujemy, co jest prawdą, a co fałszem
Weryfikujemy fake newsy, sprawdzamy dane, analizujemy informacje z sieci

Ukraińskie wojsko od 6 sierpnia 2024 roku prowadzi walki na terenie obwodu kurskiego w Rosji. Ukraińcom udało się zająć kilkutysięczne miasto Sudża w pobliżu granicy. Z kolei w Kursku, stolicy obwodu, co najmniej 13 osób zostało rannych, w tym dwie ciężko, od szczątków zniszczonej rakiety wystrzelonej przez siły ukraińskie - w niedzielę 11 sierpnia poinformowała agencja Reutera, która cytował pełniącego obowiązki gubernatora obwodu Aleksieja Smirnowa. Z kolei w poniedziałek wieczorem naczelny dowódca ukraińskich sił zbrojnych Ołeksandr Syrski poinformował, że armia ukraińska kontroluje około tysiąc kilometrów kwadratowych rosyjskiego terytorium.

W mediach społecznościowych krąży wiele nagrań mających rzekomo przedstawiać to, co obecnie dzieje się Kursku. Przestrzegamy: nie wszystkie są prawdziwe. Tak np. jeden z użytkowników X pisał 8 sierpnia: "Kursk wczoraj.. i to nie jest plan filmowy..." (pisownia wszystkich postów oryginalna). Do wpisu załączył trwające osiem sekund nagranie. Najpierw widać krótki, ale potężny wybuch - płomienie unoszą się wysoko nad ziemią. Eksplozja pozostawia po sobie wielkie kłęby szarego dymu. W kadrze widać szybko jadące auta, uciekających w przeciwną stronę przechodniów, są wśród nich dzieci. W tle słychać krzyki i dźwięk klaksonów. Post z tym nagraniem wyświetlono ponad 177 tys. razy.

FAŁSZ
Post opublikowany 8 sierpnia 2024 roku w serwisie X błędnie informuje, że nagranie przedstawia aktualne zdarzenie w rosyjskim Kurskux.com

"Pięknie. Mają smak tego co od lat robią innym"; "Nosił wilk razy kilka…"; "Kto mieczem wojuje … niech się nie dziwi potem"; "Przygotowania do referendum"; "I to jest w tym najlepsze!"; "Brawo!" - chwalili niektórzy internauci. Inni dopytywali: "Sam Kursk, czy gdzieś w obwodzie?".

Część komentujących nie uwierzyła, że wideo przedstawia obecne zdarzenia w Kursku. "Bzdura, to jest filmik z 2021 roku"; "Informacja oczywiście nieprawdziwa"; "I to nie wczoraj. I to nie Kursk"; "Tak myslalem ze to fejk". W reakcji na te ostatnie komentarze autor postu napisał: "są informacje, że to nie z wczoraj.. ale i tak zostawię, bo ładne..".

Jak się okazuje, na krótko po rozpoczęciu ukraińskiej ofensywy w obwodzie kurskim to samo nagranie było udostępniane przez internautów za granicą, m.in. w języku rosyjskim, angielskim i hiszpańskim w serwisie X.

Sprawdziliśmy, więc skąd jest film i co przedstawia.

Inne rosyjskie miasto, trzy lata temu

Nie jest to nowe nagranie. Ten sam materiał pojawił się na TikToku już 15 czerwca 2021 roku, czyli ponad trzy lata temu. Opublikował go jeden z rosyjskojęzycznych użytkowników. W opisie umieścił hasztagi w języku rosyjskim: "Novosibirsk", "stacja benzynowa", "wybuch".

PRAWDA
To samo nagranie opublikowano już 15 czerwca 2021 rokuTikTok.com/@bakha6.3

Wideo powstało w Nowosybirsku na Syberii, nie w Kursku. Potwierdzają to zdjęcia z 2020 roku dostępne w serwisie Yandex Maps i starsze zdjęcia z 2018 roku dostępne w serwisie Google Street View. Wideo nagrano przy ulicy Lazurowej w dzielnicy oktiabrskiej miasta Nowosybirsk. Zgadzają się znaki drogowe widoczne na nagraniu, charakterystyczne latarnie i zwinięty kabel, który wisi na jednej z nich, stojące po prawej stronie garaże, znajdująca się obok nich biała szopa z gołębnikiem na dachu. W oddali - tak samo jak na nagraniu - widać ostatnie piętra bloku mieszkalnego.

Zdjęcia na Yandex Maps potwierdzają, że nagranie powstało w Nowosybirsku, nie w Kursku. Yandex.eu/maps

Istotna jest data publikacji na TikToku. Właśnie 15 czerwca 2021 roku rosyjskie agencje informacje - RIA Novosti, Interfax, TACC, - oraz rosyjskie media - m.in. portale Gazeta.ru, RBC.ru, strona tygodnika "Argumenty i Fakty" oraz anglojęzyczny The Moscow Times - informowały, że wieczorem poprzedniego dnia na jednej ze stacji paliwowych w Nowosybirsku doszło do pożaru i eksplozji zbiorników z gazem. 34 osoby zostały ranne, 17 trafiło do szpitala, w tym siedem w stanie ciężkim. Pożar ugaszono po siedmiu godzinach.

RIA Novosti podała, że do zdarzenia doszło na wysokości numeru 60 przy Drodze Gusinobrodzkiej. To nieco ponad 300 metrów w linii prostej od miejsca, w którym nagrano krótkie wideo z wybuchem, które dziś krąży w sieci.

"Zapamiętajcie tę datę! 7 sierpnia 2024 Kursk". Nie, nagranie jest dekadę starsze

Innym filmem wprowadzającym w błąd na temat Kurska jest ten, który stał się popularny na polskim X po 6 sierpnia. "!!WAŻNE!! Pierwszy raz od II wojny światowej, obce wojska wkroczyły na pełnej ...... do Rosji. Zapamiętajcie tę datę! 7 sierpnia 2024 KURSK" - napisał 8 sierpnia 2024 roku w serwisie X Marek Kuna, były doradca społeczny Przemysława Czarnka z PiS (pisownia oryginalna). A do wpisu dołączył nagranie dość niskiej jakości, trwające 13 sekund. Widać na nim dwa czołgi pędzące ulicą. Pierwszy przebił się przez barykadę, którą ustawiono na drodze, za nim pojechał drugi. Oba mają przytwierdzone flagi Ukrainy. Ruchy tych pojazdów wojskowych obserwują mieszkańcy miasta.

FAŁSZ
Wprowadzający w błąd post Marka Kuny opublikowany 8 sierpnia 2024 rokux.com

Wielu internautów zwracało Kunie uwagę, że nagranie jest stare i pochodzi z 2014 roku. "To, że film jest sprzed 10 lat nie oznacza, że wojska UA nie weszły pod Kursk. O co chodzi?!?"; "Film z 2014 chyba. Ale nie o film idzie, a o treść wpisu!" - reagował Kuna. Posta do 13 sierpnia nie usunął, a wyświetlono go do tego dnia ponad 675 tys. razy. Ponad 500 razy podano go dalej, tym samym wprowadzając w błąd kolejnych użytkowników X.

Internauci mieli rację, to stare nagranie. Jego najstarsza dostępna wersja została opublikowana w serwisie YouTube na oficjalnym kanale rosyjskiej telewizji RT 10 maja 2014 roku. W styczniu 2015 roku redakcja Bellingcat uwzględniła m.in. ten film w swojej analizie starć ukraińskiej armii i antyrządowych aktywistów z 9 maja 2014 roku w centrum Mariupola. Do pokazanej na wideo sytuacji doszło na skrzyżowaniu ulicy Kazantseva i Alei Pokoju w Mariupolu. Potwierdzają to zdjęcia dostępne na Google Street View z 2021 roku.

W styczniu i lutym 2022 roku nagranie ponownie krążyło w sieci jako aktualne. Wtedy jego oryginalny kontekst wyjaśniała m.in. anglojęzyczna redakcja AFP Fact Check i indyjski serwis Boom.

Autorka/Autor:

Źródło: Konkret24

Źródło zdjęcia głównego: IGOR KUTSAK/EPA/PAP

Pozostałe wiadomości

Po ułaskawieniu Roberta Bąkiewicza przez prezydenta Andrzeja Dudę obrońcy tej decyzji szerzą narrację o niewinnie skazanym za "obronę Kościoła przed barbarzyńcami". Absurd? Nie, przemyślana retoryka. I znana metoda budowania poparcia z wykorzystaniem fałszywego założenia.

Bąkiewicz jako "obrońca Kościoła" kontra "barbarzyńcy". Tu nie ma przypadku

Bąkiewicz jako "obrońca Kościoła" kontra "barbarzyńcy". Tu nie ma przypadku

Źródło:
TVN24+

Europosłowie Adam Bielan i Patryk Jaki sugerują, że Niemcy zawracają migrantów wyłącznie do Polski. Tak nie jest - dane pokazują, że Niemcy stosują tę procedurę wobec innych sąsiadów.

Bielan i Jaki: "robią to tylko z Polską". No nie

Bielan i Jaki: "robią to tylko z Polską". No nie

Źródło:
Konkret24

"To już jest anektowanie terenów należących do Polski" - w tym duchu komentowana jest nagłaśniana w sieci informacja, że Polska oddała most graniczny w Słubicach pod zarząd Niemiec. Wpisuje się ona w prowadzoną przez prawicę i środowiska narodowe akcję polityczną, lecz błędnie jest łączona zarówno z obecnym rządem, jak i z tematem migrantów. To długa historia. Wyjaśniamy.

Polska "oddała most pod zarząd Niemiec"? Ten tak, ale inne "dostała"

Polska "oddała most pod zarząd Niemiec"? Ten tak, ale inne "dostała"

Źródło:
Konkret24

"Kpiny", "bezczelność" - tak internauci komentują przemówienie ambasadora Ukrainy w Polsce wygłoszone na obchodach rocznicy rzezi wołyńskiej. A to za sprawą nagrania, które krąży w sieci. Przekaz jest jednak fake newsem.

Ambasador Ukrainy o Wołyniu mówił 10 sekund? "Muszę zabrać głos"

Ambasador Ukrainy o Wołyniu mówił 10 sekund? "Muszę zabrać głos"

Źródło:
Konkret24

Były premier Mateusz Morawiecki opublikował w mediach społecznościowych film pokazujący "niemieckie wojsko" w okolicach Lubieszyna, pytając, kiedy rząd "z tym skończy". W ten sposób podważył nie tylko obecność wojsk NATO w Polsce, ale też udział Polski w sojuszu.

Morawiecki o "niemieckim wojsku" w Polsce. "Kłamstwem walczy o zasięg"

Morawiecki o "niemieckim wojsku" w Polsce. "Kłamstwem walczy o zasięg"

Źródło:
Konkret24

Politycy prawicy - a za nimi internauci - zwracają ostatnio uwagę na wszystko, co niemieckie bądź z Niemiec, komentując to jako zagrożenie dla Polski. Tak też się stało, gdy na Wałach Chrobrego w Szczecinie zacumowała niemiecka korweta. Padały nawet komentarze o możliwej prowokacji wobec Polski. Ten alarmujący ton i wzbudzający strach polityczny przekaz jest bezzasadny.

Niemiecka korweta Braunschweig w Szczecinie. "Co to ma być?" 

Niemiecka korweta Braunschweig w Szczecinie. "Co to ma być?" 

Źródło:
Konkret24

Europoseł PiS Patryk Jaki przekonuje, że obecny rząd wydaje więcej wiz pracowniczych obcokrajowcom niż poprzednie. Dane, które otrzymaliśmy z MSZ, pokazują coś innego.

Patryk Jaki: "wiz pracowniczych jest teraz więcej". A naprawdę? Mamy dane

Patryk Jaki: "wiz pracowniczych jest teraz więcej". A naprawdę? Mamy dane

Źródło:
Konkret24

Nowa ustawa spowoduje, że polski gaz będzie magazynowany w Niemczech - alarmują politycy opozycji i prawicowe media. To fałszywa narracja zbudowana na wielostopniowej manipulacji. W jej przypadku szczególnie istotne jest, jak powstała.

"Polski gaz u Niemca"? Tekst Obajtka i ustawa z czasów PiS

"Polski gaz u Niemca"? Tekst Obajtka i ustawa z czasów PiS

Źródło:
Konkret24

Po rocznicy rzezi wołyńskiej w sieci pojawiło się zdjęcie, które rzekomo przedstawia szczątki ofiar w zbiorowej mogile. Drastyczny opis informuje o "10 000 czaszkach małych dzieci". Fotografia nie ma jednak nic wspólnego z ludobójstwem na Wołyniu. Wyjaśniamy, co wiadomo o grobie i ofiarach, które się w nim znajdują.

"10 000 czaszek małych dzieci" zabitych podczas rzezi wołyńskiej? Co widać na zdjęciu

"10 000 czaszek małych dzieci" zabitych podczas rzezi wołyńskiej? Co widać na zdjęciu

Źródło:
Konkret24

"To jest mocne" - napisał rzecznik rządu Adam Szłapka, publikując w mediach społecznościowych "wyciąg z systemu wizowego", który miał udowadniać, że za rządów Zjednoczonej Prawicy nie kontrolowano migracji do Polski. Tylko że akurat nie te dane to pokazują.

Adam Szłapka pokazuje dane o "niekontrolowanej migracji". Manipuluje

Adam Szłapka pokazuje dane o "niekontrolowanej migracji". Manipuluje

Źródło:
Konkret24

Wizualizacje remontowanych kamienic we Wrocławiu wywołały poruszenie w sieci. Na budynkach widać bowiem szyldy w językach polskim i niemieckim. Czy rzeczywiście tam wiszą? My sprawdziliśmy, a inwestor wyjaśnia.

Niemieckie szyldy na kamienicach we Wrocławiu? "Charakter ilustracyjny"

Niemieckie szyldy na kamienicach we Wrocławiu? "Charakter ilustracyjny"

Źródło:
Konkret24

"Biurokratyczny zamordyzm w plastikowym wydaniu" - grzmiał w Sejmie poseł Konfederacji Witold Tumanowicz, twierdząc, że szwedzka fundacja wykazała wzrost liczby wyrzucanych nakrętek po tym, jak Unia Europejska nakazała przytwierdzać je do butelek. Tylko że to nieprawda.

"Unijne nakrętki". Konfederacja cytuje szwedzki raport. Oto jak zmyśla

"Unijne nakrętki". Konfederacja cytuje szwedzki raport. Oto jak zmyśla

Źródło:
Konkret24

Podczas gdy polski polityk wprost podważa zbrodnie popełnione w Auschwitz-Birkenau, w sieci rozpowszechniane są grafiki AI, które mają imitować autentyczne obrazy pokazujące sceny z tego obozu zagłady. Powstają często na bazie prawdziwych, zachowanych zdjęć. "Manipulowanie takim obrazem dla rozrywki bezcześci go" - przestrzega muzeum. Apeluje o niepodawanie dalej takich postów.

Nieautentyczne obrazy o Auschwitz. Muzeum apeluje do internautów

Nieautentyczne obrazy o Auschwitz. Muzeum apeluje do internautów

Źródło:
Konkret24

Iga Świątek pokonała Amandę Anisimovą w finale Wimbledonu, przechodząc do historii tenisa. Jej zwycięstwo skomentował premier Donald Tusk, lecz nie ustrzegł się przy tym wpadki.

Tusk o Świątek: "jeszcze nikt nigdy" nie wygrał tak finału Wimbledonu. Wygrał

Tusk o Świątek: "jeszcze nikt nigdy" nie wygrał tak finału Wimbledonu. Wygrał

Źródło:
Konkret24

W gorącej dyskusji na temat migrantów "przerzucanych" przez niemiecką granicę politycy opozycji stawiają za wzór Danię i Luksemburg. Według nich te dwa kraje mają nie przyjmować żadnych migrantów z Niemiec. Sprawdziliśmy więc, jak to jest. Publikujemy najnowsze niemieckie statystyki.

Nie tylko do Polski. Do których krajów Niemcy zawracają migrantów. Mamy dane

Nie tylko do Polski. Do których krajów Niemcy zawracają migrantów. Mamy dane

Źródło:
Konkret24

Te historie poruszają. Szczególnie tych rodziców, którzy stracili dzieci, a teraz widzą zdjęcia nastolatków i czytają, że zginęli w wypadkach, lecz ich organy posłużyły do przeszczepów. Autorzy takich wpisów "błagają o udostępnienia" - a my ostrzegamy: to fake newsy.

"Odszedł z tego świata". Fałszywe zdjęcia i prawdziwe żerowanie na uczuciach

"Odszedł z tego świata". Fałszywe zdjęcia i prawdziwe żerowanie na uczuciach

Źródło:
Konkret24

Poseł PiS postanowił zaalarmować o wzroście bezrobocia wśród młodych ludzi w Polsce. Choć posłużył się wiarygodnymi danymi, to przedstawił je w taki sposób, że czytelnik może wyciągać błędne wnioski. Wyjaśniamy.

Poseł PiS zrobił wykres wzrostu bezrobocia. Co policzył, a czego nie?

Poseł PiS zrobił wykres wzrostu bezrobocia. Co policzył, a czego nie?

Źródło:
Konkret24

Opozycja krytykuje rząd za wprowadzenie zakazu lotów dronami nad zachodnią granicą. Według niej ten zakaz ułatwi "przerzucanie" migrantów z Niemiec. A ponadto politycy opozycji twierdzą, że nie ma podstawy prawnej tej decyzji. Wyjaśniamy.

Zakaz dronów na zachodniej granicy. Jest, czy go nie ma

Zakaz dronów na zachodniej granicy. Jest, czy go nie ma

Źródło:
Konkret24

Posłowie Konfederacji grzmią, że prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski postanowił przeznaczyć 700 tysięcy złotych na postawienie na Placu Zbawiciela tęczy. Instalacja ma być symbolem społeczności LGBTQ+. Politycy - a za nimi internauci - zarzucają prezydentowi Warszawy marnowanie pieniędzy. Tylko że on nie ma z tym nic wspólnego.

"Tęcza Trzaskowskiego za 700 tysięcy"? Kto zadecydował

"Tęcza Trzaskowskiego za 700 tysięcy"? Kto zadecydował

Źródło:
Konkret24

"Grok zerwał się z łańcucha", "Grok zwariował" – przestrzegają użytkownicy platformy X należącej do Elona Muska. Rzeczywiście, chatbot oparty na sztucznej inteligencji obraża Tuska i Giertycha, a pozytywnie pisze o Braunie czy Hitlerze. O co chodzi z tym Grokiem? 

Obraża Tuska i Giertycha, chwali Brauna. Co się stało z Grokiem?

Obraża Tuska i Giertycha, chwali Brauna. Co się stało z Grokiem?

Źródło:
TVN24+

"Germanizacja w pełni" - tak internauci i niektóre media komentują rzekomą zmianę nazwy mostu Grunwaldzkiego we Wrocławiu z polskiej na niemiecką. Konserwator zabytków i urząd miasta zaprzeczają, a my tłumaczymy, skąd wziął się ten fałszywy przekaz.

"Chcą zmienić nazwę Mostu Grunwaldzkiego na niemiecką"? O co chodzi

"Chcą zmienić nazwę Mostu Grunwaldzkiego na niemiecką"? O co chodzi

Źródło:
Konkret24

Wygląda jak lokalny serwis, ale nim nie jest. Zamiast informować, strona ta szerzy antymigrancki hejt. W rzekomej trosce o bezpieczeństwo mieszkańców karmi ich strachem. Promują ją politycy, a firmuje człowiek z komitetu poparcia Karola Nawrockiego. Portal Gazeta Zielonogórska to modelowe źródło dezinformacji niemedialnej. Na czym polega to zjawisko? 

Redakcja widmo i niewidzialni migranci. Kto gra strachem w Zielonej Górze

Redakcja widmo i niewidzialni migranci. Kto gra strachem w Zielonej Górze

Źródło:
TVN24+

Prawica rozpowszechnia przekaz o tysiącach "nielegalnych imigrantów" z Afryki, czy Bliskiego Wschodu zawróconych z Niemiec do Polski. Dane - także te najnowsze - pokazują coś zupełnie innego.

Kogo Niemcy zawracają do Polski? Jedna narodowość dominuje

Kogo Niemcy zawracają do Polski? Jedna narodowość dominuje

Źródło:
Konkret24

Politycy opozycji grzmią w mediach społecznościowych, że "ludzie Bodnara chcieli zapewnić sobie bezkarność". Jako dowód rozsyłają rzekomy zapis, który miał się znaleźć w ustawie przygotowywanej w Ministerstwie Sprawiedliwości. Resort już się do tego odniósł, a my wyjaśniamy, co dało początek tej narracji.

"Ustawa bezkarnościowa". Skąd się wziął wirtualny paragraf 

"Ustawa bezkarnościowa". Skąd się wziął wirtualny paragraf 

Źródło:
Konkret24

Zdjęcie wykonane nocą niedaleko granicy z Niemcami przez umieszczoną w lesie fotopułapkę wywołało oburzenie w sieci. Polityczka Konfederacji uznała bowiem, że kamera pokazała niemiecki patrol po polskiej stronie granicy. Wyjaśniamy, kogo naprawdę widać na fotografii.

Czy to "niemieccy żołnierze po polskiej stronie granicy"? Mamy odpowiedź

Czy to "niemieccy żołnierze po polskiej stronie granicy"? Mamy odpowiedź

Źródło:
Konkret24