FAŁSZ

"Kursk wczoraj"? Jednak nie Kursk i nie obecnie

Źródło:
Konkret24

Od początku ukraińskiej ofensywy w obwodzie kurskim w Rosji w mediach społecznościowych pojawiają się rzekomo aktualne nagrania stamtąd. Jedno z nich ma pokazywać eksplozję w Kursku, a inne ruchy ukraińskich wojsk. Jednak filmy nie powstały teraz.

Pokazujemy, co jest prawdą, a co fałszem
Weryfikujemy fake newsy, sprawdzamy dane, analizujemy informacje z sieci

Ukraińskie wojsko od 6 sierpnia 2024 roku prowadzi walki na terenie obwodu kurskiego w Rosji. Ukraińcom udało się zająć kilkutysięczne miasto Sudża w pobliżu granicy. Z kolei w Kursku, stolicy obwodu, co najmniej 13 osób zostało rannych, w tym dwie ciężko, od szczątków zniszczonej rakiety wystrzelonej przez siły ukraińskie - w niedzielę 11 sierpnia poinformowała agencja Reutera, która cytował pełniącego obowiązki gubernatora obwodu Aleksieja Smirnowa. Z kolei w poniedziałek wieczorem naczelny dowódca ukraińskich sił zbrojnych Ołeksandr Syrski poinformował, że armia ukraińska kontroluje około tysiąc kilometrów kwadratowych rosyjskiego terytorium.

W mediach społecznościowych krąży wiele nagrań mających rzekomo przedstawiać to, co obecnie dzieje się Kursku. Przestrzegamy: nie wszystkie są prawdziwe. Tak np. jeden z użytkowników X pisał 8 sierpnia: "Kursk wczoraj.. i to nie jest plan filmowy..." (pisownia wszystkich postów oryginalna). Do wpisu załączył trwające osiem sekund nagranie. Najpierw widać krótki, ale potężny wybuch - płomienie unoszą się wysoko nad ziemią. Eksplozja pozostawia po sobie wielkie kłęby szarego dymu. W kadrze widać szybko jadące auta, uciekających w przeciwną stronę przechodniów, są wśród nich dzieci. W tle słychać krzyki i dźwięk klaksonów. Post z tym nagraniem wyświetlono ponad 177 tys. razy.

FAŁSZ
Post opublikowany 8 sierpnia 2024 roku w serwisie X błędnie informuje, że nagranie przedstawia aktualne zdarzenie w rosyjskim Kurskux.com

"Pięknie. Mają smak tego co od lat robią innym"; "Nosił wilk razy kilka…"; "Kto mieczem wojuje … niech się nie dziwi potem"; "Przygotowania do referendum"; "I to jest w tym najlepsze!"; "Brawo!" - chwalili niektórzy internauci. Inni dopytywali: "Sam Kursk, czy gdzieś w obwodzie?".

Część komentujących nie uwierzyła, że wideo przedstawia obecne zdarzenia w Kursku. "Bzdura, to jest filmik z 2021 roku"; "Informacja oczywiście nieprawdziwa"; "I to nie wczoraj. I to nie Kursk"; "Tak myslalem ze to fejk". W reakcji na te ostatnie komentarze autor postu napisał: "są informacje, że to nie z wczoraj.. ale i tak zostawię, bo ładne..".

Jak się okazuje, na krótko po rozpoczęciu ukraińskiej ofensywy w obwodzie kurskim to samo nagranie było udostępniane przez internautów za granicą, m.in. w języku rosyjskim, angielskim i hiszpańskim w serwisie X.

Sprawdziliśmy, więc skąd jest film i co przedstawia.

Inne rosyjskie miasto, trzy lata temu

Nie jest to nowe nagranie. Ten sam materiał pojawił się na TikToku już 15 czerwca 2021 roku, czyli ponad trzy lata temu. Opublikował go jeden z rosyjskojęzycznych użytkowników. W opisie umieścił hasztagi w języku rosyjskim: "Novosibirsk", "stacja benzynowa", "wybuch".

PRAWDA
To samo nagranie opublikowano już 15 czerwca 2021 rokuTikTok.com/@bakha6.3

Wideo powstało w Nowosybirsku na Syberii, nie w Kursku. Potwierdzają to zdjęcia z 2020 roku dostępne w serwisie Yandex Maps i starsze zdjęcia z 2018 roku dostępne w serwisie Google Street View. Wideo nagrano przy ulicy Lazurowej w dzielnicy oktiabrskiej miasta Nowosybirsk. Zgadzają się znaki drogowe widoczne na nagraniu, charakterystyczne latarnie i zwinięty kabel, który wisi na jednej z nich, stojące po prawej stronie garaże, znajdująca się obok nich biała szopa z gołębnikiem na dachu. W oddali - tak samo jak na nagraniu - widać ostatnie piętra bloku mieszkalnego.

Zdjęcia na Yandex Maps potwierdzają, że nagranie powstało w Nowosybirsku, nie w Kursku. Yandex.eu/maps

Istotna jest data publikacji na TikToku. Właśnie 15 czerwca 2021 roku rosyjskie agencje informacje - RIA Novosti, Interfax, TACC, - oraz rosyjskie media - m.in. portale Gazeta.ru, RBC.ru, strona tygodnika "Argumenty i Fakty" oraz anglojęzyczny The Moscow Times - informowały, że wieczorem poprzedniego dnia na jednej ze stacji paliwowych w Nowosybirsku doszło do pożaru i eksplozji zbiorników z gazem. 34 osoby zostały ranne, 17 trafiło do szpitala, w tym siedem w stanie ciężkim. Pożar ugaszono po siedmiu godzinach.

RIA Novosti podała, że do zdarzenia doszło na wysokości numeru 60 przy Drodze Gusinobrodzkiej. To nieco ponad 300 metrów w linii prostej od miejsca, w którym nagrano krótkie wideo z wybuchem, które dziś krąży w sieci.

"Zapamiętajcie tę datę! 7 sierpnia 2024 Kursk". Nie, nagranie jest dekadę starsze

Innym filmem wprowadzającym w błąd na temat Kurska jest ten, który stał się popularny na polskim X po 6 sierpnia. "!!WAŻNE!! Pierwszy raz od II wojny światowej, obce wojska wkroczyły na pełnej ...... do Rosji. Zapamiętajcie tę datę! 7 sierpnia 2024 KURSK" - napisał 8 sierpnia 2024 roku w serwisie X Marek Kuna, były doradca społeczny Przemysława Czarnka z PiS (pisownia oryginalna). A do wpisu dołączył nagranie dość niskiej jakości, trwające 13 sekund. Widać na nim dwa czołgi pędzące ulicą. Pierwszy przebił się przez barykadę, którą ustawiono na drodze, za nim pojechał drugi. Oba mają przytwierdzone flagi Ukrainy. Ruchy tych pojazdów wojskowych obserwują mieszkańcy miasta.

FAŁSZ
Wprowadzający w błąd post Marka Kuny opublikowany 8 sierpnia 2024 rokux.com

Wielu internautów zwracało Kunie uwagę, że nagranie jest stare i pochodzi z 2014 roku. "To, że film jest sprzed 10 lat nie oznacza, że wojska UA nie weszły pod Kursk. O co chodzi?!?"; "Film z 2014 chyba. Ale nie o film idzie, a o treść wpisu!" - reagował Kuna. Posta do 13 sierpnia nie usunął, a wyświetlono go do tego dnia ponad 675 tys. razy. Ponad 500 razy podano go dalej, tym samym wprowadzając w błąd kolejnych użytkowników X.

Internauci mieli rację, to stare nagranie. Jego najstarsza dostępna wersja została opublikowana w serwisie YouTube na oficjalnym kanale rosyjskiej telewizji RT 10 maja 2014 roku. W styczniu 2015 roku redakcja Bellingcat uwzględniła m.in. ten film w swojej analizie starć ukraińskiej armii i antyrządowych aktywistów z 9 maja 2014 roku w centrum Mariupola. Do pokazanej na wideo sytuacji doszło na skrzyżowaniu ulicy Kazantseva i Alei Pokoju w Mariupolu. Potwierdzają to zdjęcia dostępne na Google Street View z 2021 roku.

W styczniu i lutym 2022 roku nagranie ponownie krążyło w sieci jako aktualne. Wtedy jego oryginalny kontekst wyjaśniała m.in. anglojęzyczna redakcja AFP Fact Check i indyjski serwis Boom.

Autorka/Autor:

Źródło: Konkret24

Źródło zdjęcia głównego: IGOR KUTSAK/EPA/PAP

Pozostałe wiadomości

"Grok zerwał się z łańcucha", "Grok zwariował" – przestrzegają użytkownicy platformy X należącej do Elona Muska. Rzeczywiście, chatbot oparty na sztucznej inteligencji obraża Tuska i Giertycha, a pozytywnie pisze o Braunie czy Hitlerze. O co chodzi z tym Grokiem? 

Obraża Tuska i Giertycha, chwali Brauna. Co się stało z Grokiem?

Obraża Tuska i Giertycha, chwali Brauna. Co się stało z Grokiem?

Źródło:
TVN24+

Opozycja krytykuje rząd za wprowadzenie zakazu lotów dronami nad zachodnią granicą. Według niej ten zakaz ułatwi "przerzucanie" migrantów z Niemiec. A ponadto politycy opozycji twierdzą, że nie ma podstawy prawnej tej decyzji. Wyjaśniamy.

Zakaz dronów na zachodniej granicy. Jest, czy go nie ma

Zakaz dronów na zachodniej granicy. Jest, czy go nie ma

Źródło:
Konkret24

Posłowie Konfederacji grzmią, że prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski postanowił przeznaczyć 700 tysięcy złotych na postawienie na Placu Zbawiciela tęczy. Instalacja ma być symbolem społeczności LGBTQ+. Politycy - a za nimi internauci - zarzucają prezydentowi Warszawy marnowanie pieniędzy. Tylko że on nie ma z tym nic wspólnego.

"Tęcza Trzaskowskiego za 700 tysięcy"? Kto zadecydował

"Tęcza Trzaskowskiego za 700 tysięcy"? Kto zadecydował

Źródło:
Konkret24

"Germanizacja w pełni" - tak internauci i niektóre media komentują rzekomą zmianę nazwy mostu Grunwaldzkiego we Wrocławiu z polskiej na niemiecką. Konserwator zabytków i urząd miasta zaprzeczają, a my tłumaczymy, skąd wziął się ten fałszywy przekaz.

"Chcą zmienić nazwę Mostu Grunwaldzkiego na niemiecką"? O co chodzi

"Chcą zmienić nazwę Mostu Grunwaldzkiego na niemiecką"? O co chodzi

Źródło:
Konkret24

Wygląda jak lokalny serwis, ale nim nie jest. Zamiast informować, strona ta szerzy antymigrancki hejt. W rzekomej trosce o bezpieczeństwo mieszkańców karmi ich strachem. Promują ją politycy, a firmuje człowiek z komitetu poparcia Karola Nawrockiego. Portal Gazeta Zielonogórska to modelowe źródło dezinformacji niemedialnej. Na czym polega to zjawisko? 

Redakcja widmo i niewidzialni migranci. Kto gra strachem w Zielonej Górze

Redakcja widmo i niewidzialni migranci. Kto gra strachem w Zielonej Górze

Źródło:
TVN24+

Prawica rozpowszechnia przekaz o tysiącach "nielegalnych imigrantów" z Afryki, czy Bliskiego Wschodu zawróconych z Niemiec do Polski. Dane - także te najnowsze - pokazują coś zupełnie innego.

Kogo Niemcy zawracają do Polski? Jedna narodowość dominuje

Kogo Niemcy zawracają do Polski? Jedna narodowość dominuje

Źródło:
Konkret24

Przed zapowiadanymi wielkimi opadami oczy wielu Polaków zwrócone są na największe zbiorniki przeciwpowodziowe w kraju. Zarządzający nimi zapewniają, że wszystkie mają zabezpieczone rezerwy. Porównaliśmy stan ich wypełnienia teraz oraz tuż przed powodzią we wrześniu 2024 roku. Eksperci tłumaczą, czy i jakie wnioski można z tego wyciągnąć.

Wypełnienie zbiorników retencyjnych teraz i przed powodzią 2024. Co nam to mówi

Wypełnienie zbiorników retencyjnych teraz i przed powodzią 2024. Co nam to mówi

Źródło:
Konkret24

Politycy opozycji grzmią w mediach społecznościowych, że "ludzie Bodnara chcieli zapewnić sobie bezkarność". Jako dowód rozsyłają rzekomy zapis, który miał się znaleźć w ustawie przygotowywanej w Ministerstwie Sprawiedliwości. Resort już się do tego odniósł, a my wyjaśniamy, co dało początek tej narracji.

"Ustawa bezkarnościowa". Skąd się wziął wirtualny paragraf 

"Ustawa bezkarnościowa". Skąd się wziął wirtualny paragraf 

Źródło:
Konkret24

Zdjęcie wykonane nocą niedaleko granicy z Niemcami przez umieszczoną w lesie fotopułapkę wywołało oburzenie w sieci. Polityczka Konfederacji uznała bowiem, że kamera pokazała niemiecki patrol po polskiej stronie granicy. Wyjaśniamy, kogo naprawdę widać na fotografii.

Czy to "niemieccy żołnierze po polskiej stronie granicy"? Mamy odpowiedź

Czy to "niemieccy żołnierze po polskiej stronie granicy"? Mamy odpowiedź

Źródło:
Konkret24

Po głośnym pożarze budynku w podwarszawskich Ząbkach w mediach społecznościowych pojawiły się teorie, że jego przyczyną były panele fotowoltaiczne. Jako potwierdzenie tej tezy publikowano nawet zdjęcia satelitarne. Straż pożarna dementuje ten przekaz.

Pożar w Ząbkach. Fotowoltaika jako "podajnik ognia"? Nie wierzcie w to

Pożar w Ząbkach. Fotowoltaika jako "podajnik ognia"? Nie wierzcie w to

Źródło:
Konkret24

"Wszyscy powinni bić na alarm", "dlaczego zbiorniki retencyjne są pełne", "nie spuszczają wody"... - takie komentarze pojawiły się w sieci po informacjach o zbliżających się ulewach. Internauci alarmują, że zbiorniki retencyjne są już zapełnione, a Wody Polskie na to nie reagują. Przedsiębiorstwo zarządzające zbiornikami odpowiada, że "tworzący alternatywne teorie" internauci nie mają racji.

Zbiorniki retencyjne "pełne po brzegi"? Internauci alarmują, Wody Polskie odpowiadają

Zbiorniki retencyjne "pełne po brzegi"? Internauci alarmują, Wody Polskie odpowiadają

Źródło:
Konkret24

Internauci dyskutują, czy na nagraniu z płonącym samochodem, które krąży w sieci, rzeczywiście płonie auto elektryczne. Sprawdzamy, więc co o całym zajściu wiadomo.

"Płonie elektryk" w Koszalinie? Co to za auto

"Płonie elektryk" w Koszalinie? Co to za auto

Źródło:
Konkret24

Kolejne państwa strefy Schengen przywracają kontrole graniczne, dlatego coraz częściej można usłyszeć głosy o "końcu" czy nawet "zabiciu Schengen". Eksperci wymieniają jednak zaskakujące powody, dla których ich zdaniem strefa nie tylko przetrwa, ale będzie się rozszerzać.

Koniec strefy Schengen? "Składanie do grobu jest przedwczesne"

Koniec strefy Schengen? "Składanie do grobu jest przedwczesne"

Źródło:
TVN24+

Internauci, ale też poseł Marek Jakubiak oburzają się na zdjęcie polskiego policjanta, który na ramieniu ma naszywkę z flagą unijną. Wyjaśniamy, co to za naszywka.

"Europejska policja"? Co oznacza naszywka na mundurze

"Europejska policja"? Co oznacza naszywka na mundurze

Źródło:
Konkret24

Politycy opozycji utrzymują, że polski rząd nie przedstawia prawdziwych danych o liczbie migrantów "przerzucanych" z Niemiec do Polski, podczas gdy według władz niemieckich są to "duże liczby, tysiące w skali jednego miesiąca". Publikujemy więc najnowsze statystyki otrzymane z niemieckiej policji - nie potwierdzają takich twierdzeń.

Ilu migrantów odesłano do Polski? Nowe dane z Niemiec

Ilu migrantów odesłano do Polski? Nowe dane z Niemiec

Źródło:
Konkret24

Szef MSZ oferuje Karolowi Nawrockiemu "możliwość zbriefowania" go, jeśli chodzi o politykę zagraniczną rządu. W odpowiedzi przyszły rzecznik kancelarii prezydenta poucza, co należy do prerogatyw głowy państwa. Tak więc w nowej politycznej rzeczywistości wróci stary spór, a konstytucja się przecież nie zmieniła. Wyjaśniamy.

"Gest kurtuazji" kontra "rząd ma obowiązek". Nowy prezydent, stary spór

"Gest kurtuazji" kontra "rząd ma obowiązek". Nowy prezydent, stary spór

Źródło:
Konkret24

W kancelarii prezydenta Nawrockiego ma pozostać przynajmniej jeden minister z czasów obecnego prezydenta. A reszta? I co się stanie obecnymi doradcami Andrzeja Dudy? Wyjaśniamy.

Ministrowie i doradcy Andrzeja Dudy. Jaki ich los po 6 sierpnia?

Ministrowie i doradcy Andrzeja Dudy. Jaki ich los po 6 sierpnia?

Źródło:
Konkret24

Poszukujący Tadeusza Dudy policjanci jakoby nawet nie potrafią nosić broni, a sam poszukiwany rzekomo zamieszcza w sieci nagranie obozowiska; na dodatek miał też sfilmować policyjny śmigłowiec, a nagranie zamieścił w sieci. Akcja w okolicach Limanowej stała się pretekstem do drwienia z policjantów biorących w niej udział lub zwiększania zasięgów i popularności w sieci. Pokazujemy przykłady krążących wokół niej fake newsów.

"Vlogi Tadeusza Dudy" i zdjęcie policjantki. Fałszywki o obławie w Starej Wsi

"Vlogi Tadeusza Dudy" i zdjęcie policjantki. Fałszywki o obławie w Starej Wsi

Źródło:
Konkret24

Ministra funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, stwierdziła, że dla jej partii istotna jest objęcie funkcji wicepremiera w planowanej rekonstrukcji rządu, bo "wicepremier może więcej niż minister". A co na to akty prawne?

Pełczyńska-Nałęcz: "wicepremier może więcej niż minister". Ekspert: "nieco ryzykowne stwierdzenie"

Pełczyńska-Nałęcz: "wicepremier może więcej niż minister". Ekspert: "nieco ryzykowne stwierdzenie"

Źródło:
Konkret24

Komentując "patrole obywatelskie" na granicy polsko-niemieckiej, politycy opozycji mówią po raz kolejny o "tysiącach migrantów przerzucanych przez Niemców". Dane o rzeczywistych przekazaniach są jednak dużo niższe. Wyjaśniamy.

"Kilka tysięcy nielegalnych migrantów dziennie" z Niemiec? Dane pokazują coś innego

"Kilka tysięcy nielegalnych migrantów dziennie" z Niemiec? Dane pokazują coś innego

Źródło:
Konkret24

Mateusz Morawiecki zamieścił wykres, który miał pokazywać, jak bardzo za rządów PiS rosły dochody budżetu państwa, gdy podczas rządów PO-PSL i obecnej koalicji wzrosty nie są tak znaczące. Ekonomiści tłumaczą, co były premier pomija.

Mateusz Morawiecki o dochodach państwa. Jak wprowadza w błąd

Mateusz Morawiecki o dochodach państwa. Jak wprowadza w błąd

Źródło:
Konkret24

Po tragedii w Starej Wsi, podczas policyjnej obławy pojawiło się zdjęcie, które ma pokazywać ulicę przed domem, gdzie dokonano zbrodni. Jest rozpowszechniane z twierdzeniem, że podejrzany Tadeusz Duda uciekł stamtąd na motocyklu. Oba przekazy są nieprawdziwe.

"Tak wygląda ulica", morderca na motocyklu? Nic tu się nie zgadza

"Tak wygląda ulica", morderca na motocyklu? Nic tu się nie zgadza

Źródło:
Konkret24

W sieci pojawił się fragment kodu, który ma świadczyć o tym, że tak zwana aplikacja Mateckiego miała być podłączona do serwerów PKW. Nieznających się na programowaniu może wprowadzać w błąd. Tłumaczymy.

"Aplikacja Mateckiego" podpięta pod PKW? Fałszywy "niezbity dowód"

"Aplikacja Mateckiego" podpięta pod PKW? Fałszywy "niezbity dowód"

Źródło:
Konkret24

Nagranie z kilkudziesięcioma bocianimi gniazdami na słupie wysokiego napięcia przyciągnęło uwagę tysięcy internautów. Jedni twierdzą, że to Polska, inni wskazują na zagranicę. Sprawdziliśmy, co wiadomo o tym materiale.

"Blokowisko bocianów" w Polsce? Sprawdzamy popularne nagranie

"Blokowisko bocianów" w Polsce? Sprawdzamy popularne nagranie

Źródło:
Konkret24

Były wicepremier Jacek Sasin pytał w wywiadzie radiowym, gdzie są pieniądze z Krajowego Planu Odbudowy i czy "ktoś odczuł jakąś poprawę z tego względu". Pokazujemy więc, na co do tej pory przeznaczono te środki: od pracowni AI, przez żłobki, po oczyszczalnie ścieków i modernizacje linii kolejowych.

Sasin: gdzie są mityczne pieniądze z KPO? Odpowiadamy

Sasin: gdzie są mityczne pieniądze z KPO? Odpowiadamy

Źródło:
Konkret24

Mimo zawieszenia przyjmowania wniosków o azyl na granicy polsko-białoruskiej, polskie służby wciąż przyjmują ich ponad tysiąc miesięcznie. Internauci komentują, że "Donald Tusk okłamał Polaków", bo "granica jest nieszczelna". Wyjaśniamy, dlaczego te dane o tym nie świadczą.

Wnioski o azyl w Polsce mimo zawieszenia. Kto i gdzie je składa

Wnioski o azyl w Polsce mimo zawieszenia. Kto i gdzie je składa

Źródło:
Konkret24

Politycy opozycji i internauci komentują, że wyborcy masowo wysyłali do Sądu Najwyższego protesty wyborcze według wzoru przygotowanego przez posła Romana Giertycha i z jego numerem PESEL. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego Małgorzata Manowska dolała oliwy do ognia, mówiąc, że takich protestów jest kilka tysięcy. Inne zdanie ma jednak rzecznik prasowy instytucji. Wyjaśniamy, co wiemy.

"Giertychówki", PESEL posła i dwugłos w Sądzie Najwyższym. Co wiemy

"Giertychówki", PESEL posła i dwugłos w Sądzie Najwyższym. Co wiemy

Źródło:
Konkret24