Debata Harris-Trump. W pojedynku na fałszywe tezy wygrany jest pewny

Źródło:
Konkret24, CNN, PolitiFact, AP, New York Times
Kamala Harris kontra Donald Trump. Fragmenty debaty
Kamala Harris kontra Donald Trump. Fragmenty debatyReuters/ABC News presidential debate
wideo 2/3
Kamala Harris vs Donald Trump. Fragmenty debatyReuters/ABC News presidential debate

Ponad dwadzieścia fałszywych bądź wprowadzających w błąd wypowiedzi padło podczas debaty telewizyjnej kandydatów na prezydenta Stanów Zjednoczonych Kamali Harris i Donalda Trumpa. Więcej nieprawd wypowiadał były prezydent, ale i kandydatka demokratów nie zawsze wyrażała się precyzyjnie. Przedstawiamy fact-checking wybranych fragmentów tego pojedynku.

Pokazujemy, co jest prawdą, a co fałszem
Weryfikujemy fake newsy, sprawdzamy dane, analizujemy informacje z sieci

Pierwsza i jak dotąd jedyna zaplanowana telewizyjna debata między Kamalą Harris i Donaldem Trumpem odbyła się we wtorek o godzinie 21 czasu miejscowego w National Constitutional Cente w Filadelfii, czyli w środę 11 września o godzinie 3 w nocy czasu polskiego. Debatę zorganizowała telewizja ABC News. Pytania prowadzących - byli to David Muir i Linsey Davis - dotyczyły stanu amerykańskiej gospodarki, stanowiska obu kandydatów wobec prawa do aborcji, problemu imigracji, polityki międzynarodowej - w tym wojny w Ukrainie i konfliktu w Strefie Gazy - a także wydarzeń na Kapitolu, gdzie 6 stycznia 2021 roku tysiące zwolenników Trumpa wdarło się do Kongresu i go zniszczyło.

CZYTAJ WIĘCEJ: Debata prezydencka w USA. Kamala Harris starła się z Donaldem Trumpem. Główne punkty debaty

Donald Trump i Kamala Harris nie szczędzili sobie wzajemnych oskarżeń czy nawet złośliwości. W trakcie debaty moderatorzy kilkakrotnie zwracali uwagę Trumpowi, że mija się z prawdą. Po tym, jak powiedział, że Kamala Harris popiera "egzekucję po urodzeniu", Davis odpowiedziała: "Nie ma stanu w tym kraju, w którym legalne jest zabicie dziecka po jego urodzeniu". Jednak i Harris nie ustrzegła się fałszu.

Wypowiedzi obu kandydatów na bieżąco sprawdzały największe amerykańskie redakcje fact-checkingowe - m.in. CNN, PolitiFact, Associated Press, "The New York Times". Spośród kilkudziesięciu zweryfikowanych przez te redakcje fałszywych twierdzeń zdecydowanie najwięcej wygłosił Donald Trump. Na bazie tych weryfikacji prezentujemy wypowiedzi istotne z punktu widzenia polityki międzynarodowej, palących problemów Stanów Zjednoczonych i kwestii dzielących amerykańskie społeczeństwo, w których kandydaci mijali się z prawdą.

Trump o rzekomych negocjacjach Kamali Harris z Putinem przed wybuchem wojny w Ukrainie

Donald Trump w trakcie debaty stwierdził, że Kamala Harris spotkała się z prezydentem Rosji Władimirem Putinem na kilka dni przed rozpoczęciem zbrojnej inwazji Rosji na Ukrainę (nastąpiła 24 lutego 2022 roku) i nie zdołała go od tego odwieść. "Wysłali ją, by negocjowała pokój, zanim ta wojna się zaczęła" - mówił. "Trzy dni później poszedł w to i rozpoczął wojnę, ponieważ wszystko, co mówili, było słabe i głupie" – dodał.

Fałsz. Wiceprezydent Stanów Zjednoczonych spotkała się w dniach poprzedzających inwazję Rosji na Ukrainę z prezydentem Ukrainy Wołodymyrem Zełenskim, a nie z prezydentem Rosji. Między nimi nie doszło także do żadnych negocjacji.

Przypomnijmy: Harris spotkała się z Zełenskim 19 lutego 2022 roku w trakcie Monachijskiej Konferencji Bezpieczeństwa. Przedstawiciele Rosji nie przyjechali tam po raz pierwszy od 1991 roku. "Narody mają prawo wybierania swojej własnej formy rządów. Narody mają prawo wybierania swoich własnych sojuszy. (…) Suwerenność i integralność terytorialna wszystkich państw musi być respektowana. Granice państw nie powinny być zmieniane siłą" - mówiła Harris w czasie wystąpienia na konferencji. Podkreśliła, że jeśli Rosja zaatakuje Ukrainę, Stany Zjednoczone wraz z sojusznikami nałożą na Moskwę ogromne i bezprecedensowe sankcje gospodarcze.

Trump o zamieszkach pod Kapitolem: "nie miałem z tym nic wspólnego". Niesłusznie obwinił Nancy Pelosi

Donald Trump zapytany, czy żałuje swoich działań podczas wydarzeń na Kapitolu w styczniu 2021 roku, odpowiedział: "Nie miałem z tym nic wspólnego, poza tym, że poprosili mnie o wygłoszenie przemówienia. (...) Nie ja to zrobiłem. To zrobili inni". Fałsz. Przypomnijmy kontekst wydarzeń na Kapitolu. Trump i jego sojusznicy miesiącami rozpowszechniali kłamstwa o rzekomych oszustwach podczas wyborów prezydenckich w 2019 roku. Trump przekonywał, że "ukradziono" mu zwycięstwo. 6 stycznia 2021 roku zwolennicy Trumpa zorganizowali duży wiec w pobliżu Białego Domu. Celem było wywarcie presji na Kongres, by unieważnił jego przegraną - zwracają uwagę dziennikarze "The New York Times". Na wiecu Trump wezwał swoich zwolenników do marszu na Kapitol. A ci posłuchali jego słów. Marsz na Kapitol szybko przerodził się w gwałtowne zamieszki, w których rannych zostało około 150 funkcjonariuszy policji.  W środowej debacie Trump obwinił ówczesną spikerkę Izby Reprezentantów Nancy Pelosi o niezabezpieczenie Kapitolu na taki wypadek. "Nancy Pelosi była odpowiedzialna. Nie wykonała swojej pracy" - stwierdził. Nie jest to nowe oskarżenie. Trump wygłosił je wcześniej jesienią 2023 roku. Było już weryfikowane.

Fałsz. Spiker Izby Reprezentantów nie jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo Kapitolu - przypomina CNN. Odpowiada za nie Rada Policji Kapitolu, do której nie należy przewodniczący Izby Reprezentantów. Składa się ona z czterech osób: sierżantów Izby Reprezentantów i Senatu, architekta Kapitolu i szefa policji Kapitolu. Pelosi jako przewodnicząca Izby Reprezentantów nie mogła również nadmiernie wpływać na to, kto zostanie powołany do Rady Policji Kapitolu - zwraca uwagę CNN. Sierżanci są wybierani i muszą zostać zatwierdzeni przez swoje izby, a architekt musi zostać zatwierdzony przez obie izby Kongresu.

Trump o poprzednim starcie Harris w wyborach prezydenckich

Były amerykański prezydent w toku debaty przekonywał, że gdy Kamala Harris ubiegała się o start w wyborach prezydenckich w 2020 roku, była pierwszą kandydatką, która zrezygnowała z udziału w prawyborach demokratów. "Kiedy kandydowała, była pierwszą, która odeszła, ponieważ poniosła porażkę" - stwierdził Trump.

Fałsz. Harris nie była pierwszą kandydatką, która zrezygnowała z udziału w prawyborach demokratów na początku grudnia 2019 roku. Wcześniej z wyścigu zrezygnowali urzędujący lub byli gubernatorzy: Waszyngtonu Jay Inslee, Montany Steve Bullock i Kolorado John Hickenlooper; ówczesny burmistrz Nowego Jorku Bill de Blasio oraz urzędujący lub byli członkowie Izby Reprezentantów i Senatu, a także kilka innych osób.

Trump powtórzył fake newsa o jedzeniu kotów i psów przez imigrantów

Jednym z ważnych tematów debaty była kwestia imigracji. Trump wykorzystał ten moment do powtórzenia fałszywych pogłosek, jakoby haitańscy imigranci w stanie Ohio porywali i zjadali zwierzęta domowe. "Oni jedzą psy. Jedzą koty. Jedzą zwierzęta domowe ludzi, którzy tam mieszkają" - stwierdził. Jak przekonywał do takich sytuacji dochodzić miało w mieście Springfield w Ohio.  Fałsz. Moderator debaty zwrócił uwagę, że władze Springfield już zaprzeczyły tym informacjom. "W odpowiedzi na niedawne pogłoski o działalności przestępczej imigrantów w naszym mieście pragniemy wyjaśnić, że nie było żadnych wiarygodnych doniesień ani konkretnych twierdzeń o zwierzętach domowych, które zostały skrzywdzone, zranione lub wykorzystane przez osoby ze społeczności imigrantów" - przekazał redakcji Associated Press burmistrz miasta Springfield Bryan Heck. 9 września policja w Sprinfield potwierdziła, że nie otrzymała żadnych zgłoszeń dotyczących kradzieży ani zjadania zwierząt domowych. 

Plotka zaczęła się od posta w serwisie X z 6 września tego roku, w którym internauta twierdził, że "przyjaciel córki sąsiada" w Springfield widział kota wiszącego na drzewie przygotowanego do zabicia i zjedzenia. O takie działanie bezpodstawnie oskarżono Haitańczyków. Post ilustrowano zdjęciem czarnoskórego mężczyzny trzymającego w dłoni gęś. Następnie te niepotwierdzone doniesienia podchwycili republikańscy politycy, w tym senator J.D. Vance, kandydat na wiceprezydenta, oraz Ted Cruz. Sprawę wyjaśniało wiele anglojęzycznych mediów, m.in. agencja AP, NPR, brytyjskie BBC czy "The Guardian"

Trump o NATO

"Przez lata płaciliśmy za prawie całe NATO. Byliśmy oszukiwani przez kraje europejskie, zarówno w kwestii handlu, jak i NATO. Zmusiłem je, by zapłaciły" - przekonywał Trump. Manipulacja. Przypomnijmy: wszyscy członkowie Paktu Północnoatlantyckiego (NATO) wnoszą bezpośrednie składki na rzecz sojuszu w oparciu o dochód narodowy, a także zgadzają się wydać co najmniej 2 proc. swojego PKB na obronność. Członkowie NATO w 2014 roku zobowiązali się osiągnąć ten cel w ciągu dekady. "Oczekuje się, że w 2024 roku 23 państwa członkowskie NATO osiągną lub przekroczą cel inwestowania co najmniej 2 proc. PKB w obronność w porównaniu do zaledwie trzech państw członkowskich w 2014 roku" - informowało styczniu tego roku NATO

W 2019 roku po naciskach ze strony Trumpa NATO zgodziło się jedynie, by od 2021 roku zmniejszyć udział Stanów Zjednoczonych w centralnym budżecie sojuszu z 22 do 16 proc. W 2023 roku według danych NATO Polska wydała na obronność 3,9 proc. PKB, a Stany Zjednoczone - 3,49 proc. 

Kwestię tę analizowaliśmy też w Konkret24 w lutym tego roku. Podaliśmy, że jak wynika z informacji na stronie Kwatery Głównej NATO, największy wkład do budżetu sojuszu wnoszą Stany Zjednoczone i Niemcy – po 16,2 proc. całości budżetu NATO; Wielka Brytania - 11,18 proc., Francja – 10,4 proc.

CZYTAJ WIĘCEJ W KONKRET24: Skąd jest budżet NATO?

Trump o migrantach "przybywających do USA z więzień i szpitali psychiatrycznych"

Trump mówił tak: "Do naszego kraju napływają miliony ludzi z więzień i aresztów, ze szpitali psychiatrycznych i zakładów dla obłąkanych". To nie pierwszy raz, gdy były amerykański prezydent głosi takie tezy, zarzucając, że za granicą więzienia i szpitale psychiatryczne są celowo opróżniane, by przerzucić ludzi do Stanów Zjednoczonych.

Fałsz. Nie ma jednak żadnych dowodów na poparcie twierdzeń Trumpa. Przedstawiciele dwóch organizacji antyimigracyjnych przekazali redakcji CNN w 2023 roku, że nie słyszeli o niczym podobnym, co potwierdzałoby rozpowszechnianą przez Trumpa historię. Podobnie wypowiedzieli się trzej eksperci z organizacji przychylnych migracjom. Researcherzy CNN też nie znaleźli dowodów na potwierdzenie tej tezy, podobnie jak dziennikarze redakcji FactCheck.org.

Były prezydent na poparcie swoijej tezy dodaje, że globalna populacja więźniów spada. Ale to także fałszywa informacja. Jak wynika z World Prison Population List, sporządzonej przez ekspertów z Wielkiej Brytanii, zarejestrowana populacja więźniów na świecie wzrosła od października 2021 roku do kwietnia 2024 roku z ok. 10,77 mln do ok. 10,99 mln osób.

W odpowiedzi na pytanie CNN z 2023 roku Steven Cheung, rzecznik odpowiadający za kampanię prezydencką Donalda Trumpa, podał jako źródło przekazów o opróżnianiu więzień w celach migracyjnych artykuł prawicowego portalu Breitbart News z 2022 roku. Tam były informacje o rzekomym raporcie federalnego wywiadu, który miał ostrzegać funkcjonariuszy Straży Granicznej o działaniach Wenezueli w tej sprawie. Jednak te niejasne i twierdzenia nigdy nie zostały potwierdzone. Cheung powołał się także na artykuł agencji Reuters mówiący o uwolnieniu ponad 2,7 tys. więźniów przez prezydenta Meksyku Andresa Manuela Lopeza Obradora - tylko że ten tekst nie dotyczył migracji. Prezydent zwolnił przedterminowo więźniów "w ramach wysiłków zmierzających do uwolnienia tych, którzy nie popełnili poważnych przestępstw lub byli niesłusznie przetrzymywani".

Trump o Harris: nie chciała się spotkać z premierem Izraela

Donalda Tumpa zapytano, w jaki sposób negocjowałby z Netanjahu i Hamasem, by uwolnić zakładników i zapobiec zabijaniu kolejnych niewinnych cywilów w Strefie Gazy. W odpowiedzi stwierdził najpierw, że gdyby był prezydentem, "nigdy by się to nie zaczęło". Potem mówił, że Harris "nienawidzi Izraela" i że "nie chciała się nawet spotkać" z premierem Izraela Benjaminem Netanjahu, "kiedy przybył do Kongresu, aby wygłosić bardzo ważne przemówienie". "Odmówiła bycia tam, ponieważ była na imprezie swojego studenckiego stowarzyszenia" - dodał Trump. Manipulacja. 24 lipca 2024 roku premier Izraela Benjamin Netanjahu wygłosił przemówienie przed amerykańskim Kongresem. Bronił izraelskiej wojny przeciwko Hamasowi w Strefie Gazy; zapewnił, że będzie toczona do zwycięstwa, czyli zniszczenia możliwości militarnych Hamasu i uwolnienia zakładników. Potępił sprzeciwiających się wojnie demonstrantów, określając ich "użytecznymi idiotami" Teheranu. Wielu członków Partii Demokratycznej zapowiadało bojkot przemówienia, m.in. kongresmenki Alexandria Ocasio-Cortez, Rashida Tlaib, Ilhan Omar czy Pramila Jayapal; senatorowie zasiadający w komisji spraw zagranicznych Richard Durbin, Tim Kaine, Jeff Merkley i Brian Schatz. Warto zauważyć, że na przemówieniu Netanjahu w Kongresie nie było też J.D. Vance'a, kandydata na wiceprezydenta u boku Donalda Trumpa. Polityk swoją nieobecność tłumaczył udziałem w kampanii. 

Prawdą jest, że Harris - która jako wiceprezydent i głowa Senatu tradycyjnie kieruje obradami połączonych izb - także zabrakło w Kongresie na przemówieniu premiera Izraela. Tego dnia przemawiała na zjeździe historycznie czarnego stowarzyszenia studenckiego Zeta Phi Beta w Indianapolis. Była to od dawna zaplanowana podróż - tłumaczyła. Ale nie oznacza to, że Harris nie spotkała się z Netanjahu podczas jego wizyty w Stanach Zjednoczonych. Takie spotkanie odbyło się kolejnego dnia, 25 lipca. Informował o nim nie tylko Biały Dom, ale też światowe media, m.in. AP, CNN, NBC News, brytyjski "The Guardian", "The Times of Izrael". 

Harris o "najgorszym bezrobociu" zostawionym przez Trumpa

Kamala Harris w trakcie debaty oświadczyła z kolei, że "Donald Trump pozostawił nam najgorsze bezrobocie od czasów Wielkiego Kryzysu".

Fałsz. Stopa bezrobocia wzrosła do rekordowego poziomu 14,8 proc. po Wielkim Kryzysie w kwietniu 2020 roku, gdy rozprzestrzeniać się zaczęła pandemia COVID-19, która zamknęła światowe gospodarki. Według historycznych danych Bureau of Labor Statistics był to najwyższy wskaźnik od 1939 roku. W tamtym czasie prezydentem był Donald Trump. Jednak nie "zostawił" on administracji Joe Bidena z rekordową stopą bezrobocia. Do grudnia 2020 roku spadła do 6,4 proc., co było wysokim poziomem jak na najnowszą historię, ale znacznie niższym od licznych skoków podczas recesji. W styczniu 2021 roku, kiedy Trump opuścił urząd, oficjalna stopa bezrobocia wynosiła 6,4 proc. według Bureau of Labor Statistics.

Harris o Trumpie, że straszy "rzezią"

Kamala Harris stwierdziła także, że Donald Trump oświadczył, iż "dojdzie do rzezi", jeśli "wynik wyborów mu się nie spodoba".

Manipulacja. Trump wspomniał o tym w trakcie przemówienia w połowie marca w Ohio, gdzie mówił między innymi o wpływie offshoringu (przeniesienie części działalności przedsiębiorstwa do innego państwa, mające na celu redukcję kosztów – red.) na amerykański przemysł samochodowy i swoich planach zwiększenia ceł na samochody wyprodukowane za granicą. Były prezydent ostrzegł przed "rzezią", lecz w odniesieniu do sytuacji, gdy jego propozycje w sprawie przemysłu samochodowego nie zostaną wprowadzone w życie. "Jeśli nie zostanę wybrany, dojdzie do rzezi i to będzie najmniejsze zło. To będzie rzeź dla całego kraju" - mówił wtedy Trump.

Trump o inflacji za rządów Bidena i własnych

Kandydat Republikanów wygłosił dwa budzące wątpliwości twierdzenia o inflacji w Stanach Zjednoczonych. Pierwsze dotyczyło inflacji za administracji obecnego prezydenta Joe Bidena. "Mamy inflację, jaką niewielu ludzi kiedykolwiek widziało. Prawdopodobnie najgorszą w historii naszego kraju: osiągnęliśmy poziom 21 procent" - przekonywał Trump.

Fałsz. Nie jest prawdą, że inflacja w Stanach Zjednoczonych jest najwyższa za administracji Bidena i wiceprezydent Harris. W lipcu 2024 roku (najnowsze dane) inflacja wynosiła 2,9 proc. Natomiast w 2022 roku osiągnęła poziom 9,1 proc. – to najwięcej w czasach obecnej administracji, ale nie w historii kraju.

Wcześniej w Stanach Zjednoczonych odnotowywano o wiele wyższe poziomy inflacji - np. 12,3 proc. w grudniu 1970 roku czy 14,8 proc. w marcu 1980 roku. Wyższa inflacja była też po drugiej wojnie światowej – w 1946 roku roczna stopa inflacji przekroczyła 18 proc. W marcu 1947 roku inflacja w USA osiągnęła 19,7 proc. Niektórzy analitycy uważają, że jeśli weźmie się pod uwagę zmianę metodologiczną w sposobie mierzenia cen nieruchomości mieszkaniowych, to ostatnia inflacja dorówna tamtemu epizodowi, co może być tworzyć sytuację, do której odnosi się Trump - zauważa redakcja serwisu CNN.

Trump w debacie mówił również o okresie swojej prezydentury. "Nie było inflacji, praktycznie nie było inflacji" – przekonywał.

Fałsz. Skumulowana inflacja w USA za kadencji Donalda Trumpa wyniosła ok. 7,8 proc - informuje CNN, potwierdzili to także analitycy CNBC. Choć prawdą jest, że gdy Trump oddawał urząd, w styczniu 2021 roku inflacja wynosiła 1,4 proc.

Dynamika indeksu cen towarów i usług w USA (źródło: FRED)

Trump o prawie regulującym aborcję

To kolejne twierdzenie, które były prezydent USA głosił już wcześniej. W trakcie debaty powtórzył, że prawnicy chcieli uchylenia wyroku w sprawie Roe vs. Wade, aby to poszczególne amerykańskie stany mogły decydować, jak regulować prawo do aborcji. "Każdy prawnik, każdy demokrata, każdy republikanin, liberał, konserwatysta, wszyscy chcieli, aby ta kwestia wróciła do gestii stanów, w których ludzie mogliby głosować. I tak właśnie się stało" – powiedział. "To głos ludzi, który nie jest związany z rządem federalnym" – dodał.   Fałsz. Wielu prawników chciało, by prawo do aborcji zostało zachowane w prawie federalnym - tłumaczyli to w wypowiedziach m.in. dla CNN już w kwietniu, gdy Trump wygłaszał podobne tezy. Niektórzy popierający prawo do aborcji prawnicy chcieli, żeby prawo po wyroku Roe vs. Wade (przełomowe orzeczenie z 1973 roku w sprawie Roe przeciwko Wade, które ustanowiło w Stanach Zjednoczonych powszechne prawo do aborcji przed osiągnięciem przez płód przeżywalności, dalej w skrócie "Roe" – red.) zostało napisane w inny sposób, jednak nie równa się to ze stwierdzeniem, że "każdy prawnik" uważał, iż prawo to powinno zostać obalone i przekazane do decyzji władz stanowych.

"Jakiekolwiek twierdzenie, że wszyscy prawnicy chcieli obalenia Roe, jest całkowicie fałszywe" - oświadczyła w kwietniu profesor Kimberly Mutcherson z Rutgers Law School i prawniczka, która popierała zachowanie przepisów. O tym, że twierdzenie Trumpa jest "całkowicie niepoprawne", mówiła także w kwietniu Maya Manian, profesor prawa na Uniwersytecie Amerykańskim i dyrektor uniwersyteckiego programu prawa i polityki zdrowotnej. O "oczywiście nieprawdziwym" twierdzeniu byłego prezydenta powiedziała również Mary Ziegler, profesor prawa na Uniwersytecie Kalifornijskim w Davis oraz ekspertka w dziedzinie historii amerykańskiej debaty aborcyjnej.

Trump o 21 milionach migrantów

Donald Trump podczas debaty mówił: "Kiedy spojrzysz na to, co zrobiła (Harris – red.) dla naszego kraju i na te miliony ludzi, którzy co miesiąc napływają do naszego kraju, jest to, jak sądzę, 21 milionów ludzi, a nie 15, jak oni mówią. Myślę, że to znacznie więcej niż 21 (milionów). To więcej ludzi niż w stanie Nowy Jork".

Fałsz. Łączna liczba tzw. kontaktów na północnej i południowej granicy USA od lutego 2021 roku do lipca 2024 roku - zarówno na legalnych przejściach granicznych, jak i poza nimi - wyniosła ok. 10 milionów. To znacznie mniej niż liczba podana przez Trumpa.

Wspomniany kontakt nie oznacza, że dana osoba została wpuszczona do kraju. Niektórzy z migrantów są bezzwłocznie odsyłani. Departament Bezpieczeństwa Wewnętrznego szacuje, że około 4 miliony kontaktów skończyło się wydaleniem lub deportacją. Michelle Mittelstadt, rzeczniczka think tanku Migration Policy Institute, w wiadomości z czerwca, kiedy to Trump rozpowszechniał już podobne twierdzenia, zwróciła uwagę na to, że nawet gdyby dodać szacunkową liczbę osób, które ominęły patrol graniczny, by nielegalnie dostać się do kraju (ta liczba według Konferencji Republikanów w Izbie Reprezentantów wyniosła podczas rządów administracji Bidena ponad 1,7 miliona) - to "suma nadal byłaby znacznie mniejsza niż 15, 16 lub 18 milionów".

Harris błędnie o wysokości deficytu za Trumpa

Kandydatka demokratów stwierdziła z kolei, że rządy administracji Donalda Trumpa doprowadziły do deficytu handlowego, czyli nadwyżki importu nad eksportem. Według Harris ten deficyt był "jednym z najwyższych, jakie kiedykolwiek widzieliśmy w historii Stanów Zjednoczonych".

Fałsz. Najwyższy deficyt w okresie prezydentury Donalda Trumpa wyniósł prawie 654 mld dolarów - było to w 2020 roku. To rzeczywiście więcej niż za czasów większości prezydentów USA po drugiej wojnie światowej, ale jeszcze wyższy deficyt notowano jednak w ciągu czterech lat prezydentury George'a W. Busha (2005-2008) oraz w czasie całej dotychczasowej kadencji duetu Joe Biden-Kamala Harris. W 2021 roku deficyt wyniósł 848 mld dolarów, w 2022 roku - 945 mld dolarów, a w 2023 roku - 785 miliardów dolarów.

Trump o tym, że "uratował" Obamacare

Jednym z tematów debaty była opieka zdrowotna. Donald Trump przekonywał, że za swojej prezydentury uratował Obamacare, przełomową reformę systemu opieki zdrowotnej wprowadzoną w Stanach Zjednoczonych w 2010 roku, gdy prezydentem był Barack Obama. Ustawa znana jest też pod nazwą Affordable Care Act (ACA). Do czasu prezydentury Trumpa Obamacare zapewniła ubezpieczenia ponad 20 milionom Amerykanów. Zlikwidowała niektóre dyskryminacyjne praktyki firm ubezpieczeniowych. Tymczasem Trump stwierdził podczas debaty: "Musiałem dokonać wyboru: uratować to [Obamacare] i poprawić na tyle, na ile się da, czy pozwolić temu zgnić? I ja to uratowałem".

Manipulacja. W kampanii prezydenckiej w 2016 roku Trump wielokrotnie obiecywał wyborcom uchylenie i zastąpienie Obamacare "czymś wspaniałym". Administracja Trumpa i on sam podjęli wiele kroków w celu osłabienia Obamacare - podkreśla CNN. Jak wtedy argumentował Trump: "dążenie do szybkiego uchylenia" ustawy Affordable Care Act jest oficjalną polityką jego administracji. I tak 21 stycznia 2017 roku, zaledwie kilka godzin po zaprzysiężeniu, Trump podpisał rozporządzenie wykonawcze zobowiązujące agencje federalne do "ograniczenia obciążeń" związanych z Obamacare. Jako prezydent obciął fundusze na reklamę i na tzw. nawigatorów, czyli osoby, które za darmo pomagały Amerykanom zapisać się na ubezpieczenie zdrowotne na stronie HealthCare.gov. W 2017 roku Trump usilnie starał się nakłonić Kongres do uchylenia Obamacare - ale poniósł porażkę. W październiku 2017 roku Trump podpisał rozporządzenie wykonawcze ułatwiające Amerykanom dostęp do alternatywnych polis, które mają niższe składki niż Obamacare, ale dają mniejszą ochronę i korzyści.

Dopiero administracja Bidena zmieniła sposób zarządzania Obamacare. Zwiększono dotacje do programu, co sprawiło, że składki stały się bardziej przystępne. Zapisy do Obamacare gwałtownie wzrosły - opisuje NPR.

Harris o zaangażowaniu amerykańskiej armii

Kamala Harris w trakcie debaty powiedziała: "Według stanu na dzisiaj nie ma ani jednego żołnierza armii Stanów Zjednoczonych, który pełniłby czynną służbę w strefie walk w jakiejkolwiek strefie wojennej na całym świecie po raz pierwszy w tym stuleciu".

Manipulacja. Mimo że amerykańska armia nie jest obecnie zaangażowana w poważne konflikty zbrojne jak trwająca inwazja Rosji w Ukrainie czy przeszłe wojny w Iraku i Afganistanie, amerykańskie siły zbrojne dalej są obecne na Bliskim Wschodzie, gdzie Izrael prowadzi działania zbrojne po ataku Hamasu w październiku 2023 roku. Telewizja CNN przypomniała, że od tamtego czasu około 2500 amerykańskich żołnierzy przebywających w Iraku było wielokrotnie ostrzeliwanych. Dodatkowo w związku z sytuacją w regionie do Zatoki Omańskiej i na Morze Czarne wysłano amerykańskie okręty marynarki wojennej z załogami.

Trump o swojej roli w kończeniu projektu Nord Stream 2

Mówiąc o sytuacji międzynarodowej, Donald Trump zapewniał: "Zakończyłem projekt gazociągu Nord Stream 2, a Biden przywrócił go pierwszego dnia. (...) Pozwolił Rosjanom zbudować rurociąg biegnący przez całą Europę do Niemiec, największy rurociąg na świecie".

Fałsz. Rurociąg Nord Stream II miał w założeniu transportować rosyjski gaz wydobywany przez Gazprom dnem Morza Bałtyckiego bezpośrednio do Niemiec (z pominięciem krajów Europy Środkowo-Wschodniej). Za budowę rozpoczętą w 2011 roku odpowiedzialna była spółka Nord Stream 2 AG w całości zależna od Gazpromu. W 2019 roku Donald Trump rzeczywiście nałożył sankcje na firmy budujące gazociąg, co wstrzymało prace na blisko rok. Powrócono do nich jednak już w grudniu 2020 roku, a więc jeszcze za kadencji Trumpa i ostatecznie gazociąg ukończono we wrześniu 2021 roku. Nord Stream 2 nigdy nie zaczął jednak funkcjonować. Najpierw w marcu 2022 roku – w wyniku zachodnich sankcji na Rosję po inwazji na Ukrainę – spółka Nord Stream 2 ogłosiła upadłość, a we wrześniu tego samego roku doszło do aktu sabotażu, w wyniku którego uszkodzono gazociągi Nord Stream 1 i Nord Stream 2. Twierdzenie Trumpa, że to on "zakończył projekt gazociągu Nord Stream 2" nie jest więc prawdziwe, bo ukończono go mimo nałożonych sankcji, a decyzja o nieprzesyłaniu gazu zapadła już po zakończeniu kadencji obecnego kandydata na prezydenta Stanów Zjednoczonych.

Pomoc Ukrainie według Trumpa

W kontekście rosyjskiej inwazji w Ukrainie Donald Trump porównywał amerykańskie i europejskie wydatki na pomoc Ukrainie. Mówił: "My wydaliśmy od 250 do 275 miliardów [dolarów]. Oni [Europejczycy] od 100 do 150 [miliardów dolarów]. Trzeba ich zmusić do wyrównania [poziomu wydatków]".

Fałsz. Słowa Trumpa nie znajdują potwierdzenia w danych o pomocy Ukrainie publikowanych przez niemiecki Instytut Gospodarki Światowej w Kilonii. Mimo zarzutów do metodologii stosowanej przez tę instytucję - o której pisaliśmy w Konkret24 - dane instytutu pokazują, że Europa od początku wojny zaoferowała Ukrainie pomoc o wartości 185 mld euro, podczas gdy Stany Zjednoczone o wartości 98 mld euro (łącznie pomoc finansowa, humanitarna i militarna). Z tego do czerwca 2024 roku Europejczycy faktycznie przekazali Ukrainie pomoc o wartości 110 mld euro, a Stany Zjednoczone 75 mld euro.  Mówiąc natomiast wyłącznie o pomocy wojskowej, kraje europejskie zaoferowały sprzęt o wartości prawie 80 mld euro w porównaniu do 65 mld euro ze strony Stanów Zjednoczonych. Amerykanie prowadzą jedynie pod kątem pomocy wojskowej, która faktycznie została przyznana, lecz jest to różnica 51,58 mld euro do 51,52 mld euro, a tym samym żadne dane nie potwierdzają więc słów Donalda Trumpa na temat amerykańskiej i europejskiej pomocy dla Ukrainy.

Autorka/Autor:

Źródło: Konkret24, CNN, PolitiFact, AP, New York Times

Źródło zdjęcia głównego: PAP/EPA/JIM LO SCALZO

Pozostałe wiadomości

Polityk PiS zarzucił minister zdrowia, że za jej rządów likwidowane są kierunki lekarskie na uczelniach. Izabela Leszczyna odpowiedziała mu, że wprowadza w błąd, ponieważ jej resort wprowadził "zerowy limit" na przyjęcia na studia. Wyjaśniamy, co oznacza "zerowy limit" i jak ma się do likwidacji kierunku.

PiS: kierunki lekarskie są likwidowane, minister mówi o "zerowym limicie". O co chodzi?

PiS: kierunki lekarskie są likwidowane, minister mówi o "zerowym limicie". O co chodzi?

Źródło:
Konkret24

"Żart?", "fejk?", "serio?" - pytają internauci, dziwiąc się, że prezydent Andrzej Duda otrzymał w Mongolii tytuł doktora honoris causa. Tak, to prawda, ale to nie jest nowa informacja. A ekspert tłumaczy, że "zdarza się w praktyce dyplomatycznej". Lista - nie tylko polskich - prezydentów tak uhonorowanych jest długa.

Andrzej Duda doktorem honoris causa w Mongolii? Tak, takich przypadków jest więcej

Andrzej Duda doktorem honoris causa w Mongolii? Tak, takich przypadków jest więcej

Źródło:
Konkret24

Amerykański instruktor F-16 jakoby zginął podczas rosyjskiego ataku na ukraińską bazę lotniczą - wynika z popularnego przekazu. Dowodem ma być rzekomy post wdowy po żołnierzu. Ten przekaz to przykład rosyjskiej dezinformacji. Oto jak powstała.

Amerykański instruktor F-16 zginął w ukraińskiej bazie? To rosyjska dezinformacja

Amerykański instruktor F-16 zginął w ukraińskiej bazie? To rosyjska dezinformacja

Źródło:
Konkret24

"Deportować na front", "uciekał przed wojną" - pisali niektórzy internauci w reakcji na doniesienia o tym, że we Wrocławiu Ukrainiec rzekomo potrącił parę z dzieckiem. Do wypadku doszło w innym miejscu, a sprawca nie był obywatelem Ukrainy.

Ukrainiec we Wrocławiu wjechał w rodzinę na przejściu? To nawet nie jest Polska

Ukrainiec we Wrocławiu wjechał w rodzinę na przejściu? To nawet nie jest Polska

Źródło:
Konkret24

Władze amerykańskiego stanu Teksas rzekomo zakazały wnoszenia do szkół tęczowych flag. Taki przekaz krąży w mediach społecznościowych. Tylko że pierwotna informacja zaczęła funkcjonować w oderwaniu od swojego źródła. Wyjaśniamy.

Teksas zakazał wnoszenia tęczowych flag do szkół? Nie, to "skradziona satyra"

Teksas zakazał wnoszenia tęczowych flag do szkół? Nie, to "skradziona satyra"

Źródło:
Konkret24, USA Today

"W Polsce mamy obecnie cały czas rekordową liczbę osób tymczasowo aresztowanych" - alarmował w telewizji poseł Konfederacji Przemysław Wipler. Sprawdziliśmy: rekordu tymczasowo aresztowanych nie ma, jednak to nie oznacza, że ich sytuacja jest dobra i nie ma problemu z nadużywaniem stosowania tego środka zapobiegawczego. Przedstawiamy statystyki i zapowiedzi zmian w tym zakresie.

Wipler: mamy rekordową liczbę osób tymczasowo aresztowanych. Co pokazują dane

Wipler: mamy rekordową liczbę osób tymczasowo aresztowanych. Co pokazują dane

Źródło:
Konkret24

Były sekretarz generalny NATO rzekomo został pozwany za "podżeganie do konfliktu w Ukrainie", za co ma mu grozić kara dożywotniego więzienia. Wyjaśniamy, że Jens Stoltenberg wcale nie został "pozwany". Pokazujemy, jak wiele wątków rosyjskiej propagandy jest w tej historii.

Byłemu szefowi NATO "grozi dożywocie"? Historia z rosyjską propagandą w tle

Byłemu szefowi NATO "grozi dożywocie"? Historia z rosyjską propagandą w tle

Źródło:
Konkret24

Według popularnego przekazu transport "mobilnych wyrzutni rakiet balistycznych" miał poruszać się w ostatni weekend po Iranie. Ten przekaz wsparła rosyjska machina dezinformacyjna. Okazuje się, że fotografia, której użyto, nie ma nic wspólnego z ostatnimi wydarzeniami na Bliskim Wschodzie. Wyjaśniamy.

Transport wyrzutni w Iranie? Uwaga na wprowadzające w błąd zdjęcie

Transport wyrzutni w Iranie? Uwaga na wprowadzające w błąd zdjęcie

Źródło:
Konkret24

W mediach społecznościowych obok nagrań pokazujących skutki ataków izraelskich na Bejrut pojawiają się też takie, które nie mają z tym nic wspólnego. Materiały prawdziwe bywają też łączone z materiałami sztucznie wygenerowanymi.

Ogromne płomienie i kłęby dymu. "Bejrut teraz?" Nie. To coś innego

Ogromne płomienie i kłęby dymu. "Bejrut teraz?" Nie. To coś innego

Źródło:
Konkret24

W mediach społecznościowych pojawiła się historia bojkotu turnieju szachowego przez ukraińską szachistkę. Choć historia jest prawdziwa, to wydarzyła się kilka lat temu. Jednak sposób jej rozpowszechniania i profile do tego wykorzystane pokazują, że sprawa ma wiele wspólnego z bieżącą sytuacją. Wyjaśniamy, jak tą akcją rosyjskie i prorosyjskie konta chciały pokazać "ukraińską hipokryzję".

Ukraińska szachistka, turniej w Arabii Saudyjskiej i traktowanie kobiet. Historia z Rosją w tle

Ukraińska szachistka, turniej w Arabii Saudyjskiej i traktowanie kobiet. Historia z Rosją w tle

Źródło:
Konkret24

Na pierwszy rzut oka krążący w sieci wykres rzeczywiście zastanawia, bo pokazuje, jak mała jest wciąż ilość dwutlenku węgla w atmosferze. Dlatego krytycy tezy o globalnym ociepleniu chętnie go wykorzystują - na przykład, by podważać politykę klimatyczną Unii Europejskiej. Zapominają, że nie zawsze liczy się ilość, ważny jest jej efekt. Wyjaśniamy.

Katastrofalne emisje "w rzeczywistości"? Czego ten wykres nie pokazuje

Katastrofalne emisje "w rzeczywistości"? Czego ten wykres nie pokazuje

Źródło:
Konkret24

Pytanie "czy Unia chce zakazać kawy?", przewija się ostatnio w wielu komentarzach w mediach społecznościowych. Poseł Konfederacji straszy nawet, że "niedługo będziemy mogli napić się co najwyżej kawy zbożowej". W tle tego manipulacyjnego przekazu jest pewna zmiana regulacji w Unii Europejskiej i chęć wykorzystania jej do wzmocnienia antyunijnych nastrojów w społeczeństwie.

Unia Europejska "chce zakazać kawy"? Nie. Wyjaśniamy

Unia Europejska "chce zakazać kawy"? Nie. Wyjaśniamy

Źródło:
Konkret24

Miliony wyświetleń w mediach społecznościowych notuje nagranie, na którym widać dziwne zwierzę przemykające chodnikiem. Szakal? Wilk? Arabski pies? - zastanawiają się internauci. A może chupacabra, czyli legendarne stworzenie atakujące zwierzęta domowe w krajach obu Ameryk. Ustaliliśmy, co to jest i skąd pochodzi nagranie. Trzeba uważać, gdy się takie zwierzę spotka.

"Co to za stworzenie"? "Polska chupacabra"? Odpowiadamy

"Co to za stworzenie"? "Polska chupacabra"? Odpowiadamy

Źródło:
Konkret24

Sprawa była głośna. Premier Donald Tusk najpierw podpisał się pod postanowieniem prezydenta Andrzeja Dudy, a potem oświadczył, że wycofuje kontrasygnatę. Rozgorzał polityczny spór: czy mógł, na jakiej podstawie i jak to uchylenie kontrasygnaty się zmaterializuje. Otóż powstał taki dokument - publikujemy go w Konkret24. Lecz zdaniem prawników wątpliwości pozostały.

Kontrasygnata Tuska rzeczywiście wycofana? Jest dokument

Kontrasygnata Tuska rzeczywiście wycofana? Jest dokument

Źródło:
Konkret24

W polskiej sieci rozchodzi się rzekomy materiał telewizji Euronews opowiadający o ukraińskim tatuażyście, który miał zarazić ponad dwustu klientów w Polsce wirusem zapalenia wątroby typu C. Nagranie to rozpowszechniają u nas prorosyjskie konta. Przestrzegamy: to sfabrykowany materiał.

Tatuażysta z Ukrainy "zaraził wirusem zapalenia wątroby klientów w Polsce"? Uwaga, to fałszywka

Tatuażysta z Ukrainy "zaraził wirusem zapalenia wątroby klientów w Polsce"? Uwaga, to fałszywka

Źródło:
Konkret24

"I nic nie można z tym zrobić?", "bandytyzm w powietrzu" - oburzają się internauci, komentując nagranie mające przedstawiać niebezpieczny manewr rosyjskiego myśliwca nad Bałtykiem. Owszem, do takiego zdarzenia doszło, lecz nie na europejskim niebie.

Tak Rosjanie "bawią się nad Bałtykiem z samolotami NATO"? Nie nad Bałtykiem

Tak Rosjanie "bawią się nad Bałtykiem z samolotami NATO"? Nie nad Bałtykiem

Źródło:
Konkret24

W rozpowszechnianym w mediach społecznościowych przekazie dotyczącym migracji wybijana jest w ostatnich dniach informacja, jakoby w tym roku Niemcy odesłali do Polski już 15,5 tysiąca migrantów. W dodatku w ramach paktu migracyjnego. Ani jedna, ani druga informacja nie jest prawdą. Wyjaśniamy.

"Niemcy przysłały nam 15,5 tysiąca migrantów" w ramach relokacji? Dwa fałsze naraz

"Niemcy przysłały nam 15,5 tysiąca migrantów" w ramach relokacji? Dwa fałsze naraz

Źródło:
Konkret24

Jedynie 4 procent Polaków deklaruje, że niczego się nie obawia, korzystając z internetu. Większość wskazuje szereg zagrożeń – w tym mowę nienawiści, hejt, dezinformację. Do Sejmu wpłynął już poselski projekt tak zwanej ustawy antyhejterskiej, który ma być pierwszą próbą walki z tym zjawiskiem. Ale jedna ustawa problemu zagrożeń w sieci oczywiście nie rozwiąże.

Kradzież tożsamości, wyciek danych, hejt... Czego się boimy w internecie 

Kradzież tożsamości, wyciek danych, hejt... Czego się boimy w internecie 

Źródło:
Konkret24

"Wypłynęło nagranie Netanyahu jak opuszczał budynek przed atakiem Iranu", "To ucieczka do bunkra" - piszą internauci, pokazując biegnącego premiera Izraela. Nagranie to zostało opublikowane kilka lat temu i nie ma nic wspólnego z najnowszymi wydarzeniami w Izraelu.

Ucieczka Netanjahu do bunkra"? Nie tam biegnie premier Izraela

Ucieczka Netanjahu do bunkra"? Nie tam biegnie premier Izraela

Źródło:
Konkret24

Były minister obrony, a obecnie poseł PiS Mariusz Błaszczak ogłosił, że "rząd Tuska rozpoczął narodowy program rozbrajania Wojska Polskiego". W opublikowanym nagraniu przedstawia rzekome dowody na to. Sprawdziliśmy najistotniejsze zarzuty. Informacje otrzymane z Ministerstwa Obrony Narodowej nie potwierdzają, by Polska zrezygnowała już z czołgów K2, wyrzutni Himars czy samolotów FA-50.

Himarsy, samoloty FA-50, czołgi K2. "Zrezygnowano z kontraktów"?

Himarsy, samoloty FA-50, czołgi K2. "Zrezygnowano z kontraktów"?

Źródło:
Konkret24

Niedługo po tym, jak Iran wystrzelił pociski w stronę Izraela, w mediach społecznościowych pojawiło się wiele nagrań mających pokazywać ten atak. Dużo z nich jest autentycznych, ale trafiają się też fake newsy wykorzystywane do dezinformacji. Film pokazujący "płonący Izrael na żywo" do nich należy. Przestrzegamy przed jego rozpowszechnianiem.

"Izrael płonie"? Ten film wprowadza w błąd

"Izrael płonie"? Ten film wprowadza w błąd

Źródło:
Konkret24