Nixon informuje, że astronauci nie wrócą z Księżyca. Deepfake w wersji historycznej

"Na wypadek katastrofy księżycowej" (In Event of Moon Disaster) - to tytuł instalacji artystycznej prezentowanej na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Dokumentalnych w Amsterdamie. Jej zwiastun można obejrzeć w sieci, w tym na popularnych platformach z wideo.

To alternatywna wersja historii misji Apollo 11 z 1969 r. Prezydent Stanów Zjednoczonych zwraca się w wystąpieniu telewizyjnym do milionów Amerykanów, by poinformować o tragicznym końcu wyprawy Neila Armstronga, Edwina Aldrina i Michaela Collinsa na Księżyc.

"Dobry wieczór moi drodzy Amerykanie. Los zdecydował, że ludzie, którzy polecieli na Księżyc w pokojowej misji badawczej, pozostaną na Księżycu, by spocząć tam w pokoju" - od tych słów rozpoczyna się sfałszowane przemówienie Richarda Nixona.

W dalszej części nagrania amerykański prezydent mówi: "Każda istota ludzka, która spojrzy na Księżyc podczas kolejnych nocy, będzie widzieć, że jest zakątek innego świata, w którym na zawsze pozostanie ludzkość".

Przemówienie nigdy nie zostało wygłoszone. Nagranie zostało sztucznie stworzone przy wykorzystaniu technologii deepfake. Jego tekst rzeczywiście pochodzi jednak z 1969 r.

Przemówienie napisał autor prezydenckich przemówień Bill Safire 18 lipca tamtego roku. Został przygotowany na wypadek niepowodzenia misji Apollo 11 - jak można przeczytać na stronie US National Archives, "na wypadek gdyby astronauci zostali bez pomocy na Księżycu i nie mogli wrócić na Ziemię".

prawda

"Ci odważni mężczyźni, Neil Armstrong i Edwin Aldrin, wiedzą, że nie ma nadziei na ich powrót. Ale wiedzą także, że w ich poświęceniu jest nadzieja dla ludzkości", można między innymi przeczytać w zachowanym tekście przemówienia. Znalazły się w nim także instrukcje dotyczące przemówienia - przed jego wygłoszeniem, prezydent miał zadzwonić do wdów. Po wygłoszeniu, gdy NASA zakończy komunikację z astronautami, kapłan miał podjąć procedury tożsame z pogrzebem na morzu.

Na szczęście przemówienia nie trzeba było wygłaszać. 20 lipca Neil Armstrong i Edwin Aldrin jako pierwsi ludzie zeszli na powierzchnię Księżyca. Cztery dni później szczęśliwie wrócili na Ziemię.

Projekt filmowy "Na wypadek katastrofy księżycowej" powstał w zespole pod kierownictwem Halsey Burgund i Franceski Panetty. Producentem jest MIT Center for Advanced Virtuality (Centrum Zaawansowanych Technik Wirtualnych Massachusetts Institute of Technology). Prezentowane w ramach projektu nagranie wideo z wizerunkiem zmarłego w 1994 r. byłego prezydenta Stanów Zjednoczonych powstało dzięki wykorzystaniu technologii deepfake.

Do wytworzenia nagrań audio i wideo w tej technologii wykorzystuje się sztuczną inteligencję. Rozwiązanie opiera się na algorytmach tzw. generative adversarial networks (GAN), bazujących na dwóch sieciach. Jedna identyfikuje, analizuje i uczy się schematów w zbiorach danych. Na przykład cech powtarzających się w zdjęciach, wideo czy dźwięku - mimiki, intonacji, tików, ruchów oczu. Drugi element GAN porównuje prawdziwe i fałszywe obrazy i sprawdza, czy efekt wygląda realistycznie. Jeśli nie, model twarzy robiony jest tak długo, aż zostanie uznany za realistyczny.

"Zespół wykorzystał techniki deep learning (ang. głębokiego uczenia) i nagranie głosu aktora w celu stworzenia głosu Richarda Nixona" - można przeczytać na stronie MIT Open Documentary Lab. W tworzeniu nagrania uczestniczyły także komercyjne firmy.

Autorzy nagrania deepfake nie informują o szczegółach jego powstania. Jednym z materiałów źródłowych z pewnością jest jednak przemówienie Richarda Nixona z 8 sierpnia 1974 r., kiedy poinformował on o swojej rezygnacji. Na dostępnym w sieci archiwalnym nagraniu dokumentującym przemówienie i przygotowania do niego widać sceny wykorzystane we fragmencie deepfake'owego nagrania, udostępnionym w serwisie YouTube przez Halsey Burgund.

Elementem instalacji artystycznej, obok nagrania wideo, będzie odtworzony pokój wypoczynkowy wyposażony w sprzęty typowe dla lat 60. Zwiedzający będą też mogli się zapoznać z gazetami stylizowanymi na epokę. Instalację można obecnie obejrzeć w Amsterdamie. Wersja on-line ma być dostępna w sieci wiosną 2020 r.

Autorzy projektu tłumaczą jego powstanie zamiarem zwrócenia uwagi na wpływ nowoczesnych technologii na postrzeganie rzeczywistości. Cele stworzenia instalacji wyjaśnione są na stronie projektu: "Zapraszamy do tej alternatywnej historii i do rozważania, w jaki sposób nowe technologie mogą naginać, przekierowywać, czy zaciemniać przed nami prawdę".

Cytowany na stronie MIT Documentary LAB Halsey Burgund podkreśla z kolei, że jego praca w przeszłości opierała się na wykorzystaniu ludzkiego głosu i prawdziwych wypowiedzi dla celów twórczych i estetycznych. "Obecnie badam w jaki sposób brak autentyczności może wywrzeć wpływ na demokrację i społeczeństwo" - mówi Burgund.

Autorzy projektu nieprzypadkowo zdecydowali się na stworzenie fikcyjnego nagrania na podstawie historii wyprawy Apollo 11. To jeden z powszechnie znanych fragmentów najnowszej historii Stanów Zjednoczonych i ludzkości. Wybór i zmanipulowanie akurat tej sprawy oddala od autorów zarzut o próbę celowego rozpowszechniania dezinformacji i pozwala skoncentrować się na poznaniu istoty technologii deepfake.

Misja Armstronga, Aldrina i Collinsa od wielu lat jest przedmiotem popularnych teorii spiskowych. Według jednej z nich reżyser Stanley Kubrick pomógł NASA sfałszować historyczne nagrania z sześciu udanych lądowań na Księżycu. Do rzekomego fałszerstwa nagrań mało dojść w studiu telewizyjnym, na co dowodem ma być ułożenie flagi Stanów Zjednoczonych czy układ cieni.

W artykule opublikowanym na Konkret24 w lipcu, Howard Berry, wykładowca Uniwersytetu Hertfordshire i ekspert od postprodukcji wideo, rozprawia się z najpopularniejszymi mitami o ekspedycji na powierzchnię srebrnego globu.

Autor: kjab / Źródło: Konkret24, opendoclab.mit.edu; zdjęcie tytułowe: Wikipedia