Deglomeracja w praktyce, czyli ziemska wędrówka Polskiej Agencji Kosmicznej

Chodzi o to, żebyśmy nie sprowadzali wszystkich instytucji do Warszawy. Nie wszyscy Polacy się w Warszawie pomieszczą - mówił Gowin na sobotniej konwencji PiS. Jak sprawdziliśmy, tylko jedna z nowo powstałych lub przekształconych instytucji w czasach rządów PiS ma siedzibę poza Warszawą.

Na posiedzeniu 27 listopada rząd zdecydował o przeprowadzce Polskiej Agencji Kosmicznej (PAK) z Gdańska do Warszawy - bo realizacja jej zadań, ze względów logistycznych, związanych m.in. ze stałą współpracą z ministerstwami i urzędami centralnymi i obecnością większości podmiotów polskiego sektora kosmicznego w województwie mazowieckim, wymaga lokalizacji jej siedziby w stolicy. Rząd, w przesłanym do Sejmu projekcie nowelizacji ustawy o PAK, argumentuje także, że "zmiana siedziby stanowić będzie jedynie dostosowanie do istniejącego stanu faktycznego", bo i tak 65 proc. pracowników agencji jest zatrudnionych w jej warszawskim biurze (PAK ma jeszcze biuro w Rzeszowie).

W Gdańsku natomiast ma pozostać biuro terenowe. "Wydaje się, że poczynione już inwestycje związane z powstaniem oddziałów terenowych wraz z zapleczem nie powinny zostać zmarnowane. W Gdańsku nastąpił wyraźny wzrost zainteresowania tematyką kosmiczną, zwłaszcza w aspekcie wspierania edukacji, natomiast bliskość Doliny Lotniczej i możliwość współpracy z Ukrainą przemawiają za utrzymaniem oddziału Agencji w Rzeszowie" – stwierdzają rządowi legislatorzy.

Teraz z kolei, na konwencji PiS 15 grudnia wicepremier Jarosław Gowin zapowiedział projekt deglomeracji. "Nie wszyscy Polacy się w Warszawie pomieszczą" - mówił Gowin. Jego zdaniem, deglomeracja powstrzyma migrację młodego pokolenia i jest szansą na rozwój dla średnich i dużych miast, zwłaszcza byłych miast wojewódzkich. Wymienił m.in. Chełm, Jelenią Górę, Kielce.

Już rok temu, na potrzebę deglomeracji – "rozproszenia Warszawy" – zwracali uwagę eksperci, np. z Klubu Jagiellońskiego. Przypominali przy tym zapisy programowe partii politycznych. "Polska jest jedna – zgodnie z tą fundamentalną zasadą rozwój powinien być udziałem wszystkich regionów i miejscowości Rzeczypospolitej" – to zdanie z programu PiS. "Jesteśmy przekonani, że struktura administracyjna państwa polskiego dojrzała do kolejnego etapu decentralizacji – przenoszenia instytucji centralnych poza Warszawę" – to z programu PO z 2015 r.

Jak podawał Klub Jagielloński w swoim raporcie, np. Krajowy Zasób Nieruchomości, Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej, Narodowy Instytut Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego, Państwowe Gospodarstwo Wodne "Wody Polskie", Rada Mediów Narodowych, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki oraz Instytut Solidarności i Męstwa czy działający od grudnia 2017 r. Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Narodowego za Granicą - nie mają siedziby poza Warszawą.

W Sejmie jest np. rządowy projekt o utworzeniu Fundacji Platforma Przemysłu Przyszłości – z siedzibą w Warszawie. Jedynie powołany w listopadzie Instytut Europy Środkowej ma swoją siedzibę w Lublinie, a to tylko dlatego, że został utworzony na podstawie działającego w tym mieście od 2001 r. Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej.

Trzy lata temu, gdy toczył się polityczny spór o Trybunał Konstytucyjny, przy okazji kolejnej nowelizacji ustawy o TK, posłowie PiS, popierani przez ministra sprawiedliwości, zgłosili poprawkę, zgodnie z którą siedziba TK nie musi znajdować się w Warszawie. "W wielu krajach europejskich TK nie znajduje się w stolicach, a w różnych innych miastach (…) Myślę, że jeśli Trybunał będzie pracował w bardziej zacisznym miejscu Polski, to z pożytkiem dla TK i obywateli" – mówił w grudniu 2015 r. poseł PiS Stanisław Piotrowicz.

Po tygodniu PiS z tej poprawki się wycofał. "To był test co myślicie o innych miastach" – powiedział do opozycji poseł Piotrowicz. "Mówiliście o tym, że przeniesienie Trybunału do innych miast w Polsce uchybiałoby godności tego urzędu. Okazuje się, że są miasta niegodne takich instytucji w mniemaniu posłów Platformy Obywatelskiej" - mówił. Zapewniał, że w opinii PiS Polacy wszędzie są sobie równi, a wszystkie miasta zasługują na zrównoważony rozwój. "I my o to zabiegamy" - dodał Piotrowicz.

Rok wcześniej, gdy decydował się los gdańskiej siedziby Polskiej Agencji Kosmicznej – tych zabiegów o "zrównoważony rozwój" ze strony posłów PiS nie było widać.

Polską Agencję Kosmiczną utworzono na mocy ustawy z 26 września 2014 r. Pod jej projektem popisało się kilkudziesięciu posłów ze wszystkich ugrupowań – od Leszka Millera do Beaty Szydło.

W pierwotnym projekcie siedzibą agencji, która zajmuje się koordynacją działań państwa w badaniach przestrzeni kosmicznej i wykorzystania technologii kosmicznych do "celów użytkowych, przemysłowych i obronnych", była Warszawa. Ale na etapie prac senackich nad tą ustawą pojawił się pomysł, by PAK miała swoją siedzibę w Gdańsku.

Mocno lobbował w tym zakresie gdański senator PO prof. Edmund Wittbrodt. Odwoływał się przy tym do decyzji, na mocy której Narodowe Centrum Nauki jest w Krakowie, a Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w Warszawie. "Proponowałbym, żebyśmy rozważyli umieszczenie, ulokowanie siedziby na przykład w Gdańsku – byłaby wtedy równowaga, byłaby Warszawa, Kraków i pojawiłaby się północ" – mówił senator Wittbrodt na posiedzeniu Senatu 7 sierpnia 2014 r. Ówczesny rząd się temu nie sprzeciwiał, niektórzy senatorowie już tak. "A dlaczego nie zaproponowano na przykład Sopotu albo Zakopanego? Przecież w Zakopanem jest bliżej do nieba" - kpił senator PiS Bogdan Pęk na posiedzeniu komisji, obradujących 7 sierpnia 2014 r. nad ustawą o PAK.

Ostatecznie jednak ustawa wróciła do Sejmu z 41 poprawkami senatorów, w tym ze zmianą siedziby z Warszawy na Gdańsk. W trakcie głosowania nad tymi poprawkami (26 września 2014 r.) za PAK w Gdańsku opowiedziała się gdańska posłanka PO Agnieszka Pomaska: "Nie wszystkie urzędy, nie wszystkie ważne instytucje muszą być w Warszawie. (…) W Gdańsku jest wystarczające zaplecze naukowe, są naukowcy, którzy zadbają o to, żebyśmy my wszyscy mogli być dumni z tej instytucji".

Sprzeciw zgłosił poseł SLD Bogusław Wontor: "To jest instytucja, która w układzie wewnętrznym ma koordynować działania, a tej koordynacji z Gdańska nie da się po prostu prowadzić. Tak jest we wszystkich państwach w Europie i na świecie".

Niecodzienny był wynik głosowania nad tą poprawką. Za jej odrzuceniem było 220 posłów, za jej przyjęciem – też 220. Na 131 głosujących posłów PiS, 127 było za tym, by siedziba PAK znajdowała się w Warszawie, za Gdańskiem – głosowało 193 ze 198 obecnych posłów PO.

W tym głosowaniu większość bezwzględna wynosiła 223 głosy, poprawka nie została odrzucona, a siedzibą PAK stał się Gdańsk.

Podczas sobotniej konwencji Jarosław Gowin zapowiedział, że projekt deglomeracji zostanie przedstawiony na konwencji jego partii Porozumienie. Minister przedsiębiorczości i technologii, a jednocześnie partyjna koleżanka ministra Gowina, napisała na Twitterze, że w styczniu pojawi się "lista instytucji, które można będzie przenieść z Warszawy do innych miast".

Również na Twitterze, po wystąpieniu na konwencji PiS, Jarosław Gowin napisał w temacie deglomeracji, że w poniedziałek zaprasza "na otwarcie siedziby Narodowego Centrum Nauki w Krakowie". NCN zostało powołane przez rząd PO-PSL i działa w Krakowie od 2011 r., a w poniedziałek ma się oficjalnie przenieść do nowej siedziby w tym mieście.

Gowin poinformował także, że "w przyszłym roku" odbędzie się "uroczystość przeniesienia Głównego Urzędu Miar w Kielcach". Obecnie siedziba tej instytucji znajduje się w Warszawie. Jak wynikało z dotychczasowych informacji, w Kielcach ma powstać Świętokrzyski Kampus Laboratoryjny GUM - przestrzeń laboratoryjno-badawcza Urzędu na terenie Politechniki Świętokrzyskiej.

Autor: Piotr Jaźwiński / Źródło: Konkret24; zdjęcie tytułowe: TVN24