Nazistowska swastyka na łotewskiej choince? Nie, to ludowy symbol

Zdjęcia i nagrania świątecznych dekoracji - w tym choinki - na których widać rzekomo swastykę, rozpowszechniano w internecie, także polskim, od końca listopada 2022 roku. Wielu autorów takich wpisów informowało, że materiały pochodzą z Łotwy - sugerowali, że w tym kraju na świątecznych dekoracjach umieszczono nazistowskie symbole. "Nazi Łotwa"; "Choinka udekorowana: symbol podobny do swastyki zdobił choinkę na Łotwie"; "Łotwa przygotowana na Święta Bożego Narodzenia, a Wy?"; "Idą święta. Choinka podobno stoi na Łotwie, przyozdobiona w tradycyjne motywy ludowe. Serio?" - pisali internauci.

Podobne komentarze zamieszczano w sieci także w innych językach, m.in. po rosyjsku, angielsku, hiszpańsku, francusku czy gruzińsku. W niektórych przypomniano o Łotyszach, którzy kolaborowali z III Rzeszą podczas drugiej wojny światowej; sugerowano, że takie sentymenty są wciąż na Łotwie żywe.

Tylko że ów budzący komentarze symbol nie ma nic wspólnego z nazizmem - Łotysze używali go na długo przed wojną, bo wywodzi się z ich kultury ludowej.

Temat rzekomo "nazistowskich symboli" i "świątecznych swastyk" na łotewskich ozdobach był często podnoszony w rosyjskich mediach. Nagranie choinki udostępniane m.in. przez polskich internautów pochodzi z agencji Ruptly należącej do kontrolowanej przez państwo telewizji RT (dawniej Russia Today). Artykuły na temat "choinki ze swastyką" publikowano m.in. na portalach Sputnik, Ren.tv, Moskwa24, na stronie dziennika "Izwiestia" czy znanego z rozpowszechniania prorosyjskiej dezinformacji Eadaily.com. W tekście Ren.tv stwierdzono, że "skandale na tle nastrojów nazistowskich na Łotwie wybuchają nie po raz pierwszy". I dalej: "Rzeczniczka rosyjskiego MSZ Maria Zacharowa nazwała łotewskiego deputowanego Aleksandra Kirsztajna 'nazistowskim maniakiem' po tym, jak powiedział, że naród rosyjski rzekomo nie istnieje".

W rozpowszechnianie informacji o swastykach zaangażowano też oficjalne rosyjskie kanały państwowe. Na profilu rosyjskiej ambasady w Rydze w serwisie Telegram 29 listopada zamieszczono zdjęcia choinki z podpisem: "Przygotowania do świąt w łotewskim mieście Lielvārde. Nie można jednak powiedzieć, że czegoś takiego jeszcze nie widzieliśmy – na Łotwie od zawsze można było zauważyć swastyki na ulicach czy noworocznych dekoracjach".

Choinka z komentowanymi symbolami stoi w mieście Lielvārde niedaleko Rygi. Jak przekazały na Facebooku 29 listopada władze miasta, "w tym roku w Lielvārde choinkę udekorowano w motywy pasa Lielvārde".

Pas Lielvārde to ważny element tradycyjnego stroju łotewskiego. Współcześnie umieszcza się go nie tylko na pamiątkach i strojach ludowych, ale też w paszporcie. Wykonuje się go z biało-czerwonej tkaniny i ozdabia wieloma symbolami ważnymi dla Łotyszy. Jednym z nich jest Ugunskrusts, czyli "krzyż ognia".

Symbol ten występuje w łotewskim folklorze już od czasów przedchrześcijańskich. W mitologii łotewskiej ognisty krzyż reprezentuje niepowstrzymany ruch słońca, który pomaga pokonać zło, a tym samym uzyskać zdrowie, pomyślność i szczęście. Mimo że występuje w różnych kształtach i konfiguracjach, jego podstawą jest swastyka. Stąd właśnie biorą się kontrowersje wokół publicznego wykorzystywania tego symbolu.

Kontrowersje są jednak bezpodstawne. Na Łotwie ognistego krzyża używano na długo przed tym, gdy w swojej symbolice zaczęli wykorzystywać go naziści. Już w 1918 roku swastykę zaczęły stosować łotewskie siły powietrzne i zmieniły ją dopiero w 1940 roku. Dziś ognisty krzyż na Łotwie nie tylko nikogo nie zaskakuje, ale wciąż widnieje na najwyższym odznaczeniu wojskowym - Orderze Pogromcy Niedźwiedzia. Sugestie, że umieszczenie tego symbolu na łotewskiej choince ma coś wspólnego z nazizmem, są nietrafione.

Od 2013 roku na Łotwie obowiązuje zakaz używania w przestrzeni publicznej symboli ustrojów totalitarnych, w tym nazistowskich Niemiec.