Talibowie zdobyli Afganistan. A wcześniej zdobyli internet


W najbliższych miesiącach będziemy obserwować w mediach społecznościowych konkurujące ze sobą narracje na temat rządów talibów w Afganistanie. Według raportu Atlantic Council talibowie są do tej wojny świetnie przygotowani. Do budowania swojej siły w internecie zabrali się zaraz po klęsce w 2001 roku - dziś smartfony są ich skuteczną bronią.

Pokazujemy, co jest prawdą, a co fałszem
Weryfikujemy fake newsy, sprawdzamy dane, analizujemy informacje z sieci

Talibowie przejęli kontrolę nad prowincją Pandższir - poinformował w poniedziałek 6 września rzecznik talibów Zabihullah Mudżahid. Było to ostatnie w Afganistanie ognisko oporu broniące się po ofensywie talibów. Informacja została opublikowana na oficjalnym twitterowym koncie Mudżahida. Istnieje ono od kwietnia 2017 roku. Ma ponad 385 tys. obserwujących. Teraz talibowie są bowiem aktywni w sieci jak nigdy przedtem, a mediów społecznościowych używają do szerzenia swojej propagandy.

Tymczasem 20 lat temu, w połowie 2001 roku, to oni zakazali w Afganistanie korzystania z internetu - nie tylko obywatelom, ale także władzom państwowym. Jak wówczas tłumaczyli, chodziło o to, by zablokować dostęp do wulgarnych, niemoralnych i antyislamskich materiałów. Wielu z nich wierzyło wówczas, że zarówno telewizja, jak też internet są zachodnimi narzędziami szerzenia antyislamskiej propagandy. Po 20 latach pokazują, jak udało im się zaprząc internet do robienia własnej.

Tak wygląda Kabul po wycofaniu się wojsk USA i zakończeniu ewakuacji z lotniska. Władzę w Afganistanie sprawują talibowie
Tak wygląda Kabul po wycofaniu się wojsk USA i zakończeniu ewakuacji z lotniska. Władzę w Afganistanie sprawują talibowietvn24

Od prymitywnych "nocny listów" do szyfrowanych wpisów na Telegramie

Emerson T. Brooking w analizie opublikowanej 26 sierpnia na blogu amerykańskiego think thanku Atlantic Council opisuje, że już rok po amerykańskiej inwazji na Afganistan w 2001 roku, która zakończyła rządy talibów, zawiesili oni wydany przez siebie zakaz "żywych obrazów". Zobaczyli i docenili siłę propagandową publikowanych w sieci zdjęć i materiałów wideo przedstawiających martwych Afgańczyków, którzy mieli rzekomo zginąć z rąk amerykańskiego okupanta. Swoją propagandę uprawiali wówczas także poprzez shabnamah, czyli tzw. nocne listy, które dostarczano głównie na terenach wiejskich, gdzie działali bojownicy. Talibowie przekazywali w nich ogólne informacje lub szczegółowe instrukcje miejscowej ludności, groźby lub ostrzeżenia. Były dostarczane bezpośrednio mieszkańcom lub umieszczane na drzwiach domów czy meczetów. Tym, którzy nie umieli czytać, dostarczano kasety audio.

W 2005 roku powstała pierwsza oficjalna strona talibskiego powstania. Publikowano tam treści w pięciu językach: angielskim, arabskim, paszto, dari i urdu. Były to głównie krótkie przekazy prasowe z informacjami o zwycięskich potyczkach z siłami rządzącej koalicji. Potem doszły przekazy audio i wideo. Trzy lata później minister informacji talibów pochwalił się, że rząd afgański potrzebuje 24 godzin, by wydać oficjalny komunikat prasowy dla dziennikarzy, "podczas gdy my możemy przekazać informacje przez telefony satelitarne w rekordowym czasie".

W 2008 roku komunikacja talibów - dotychczas zdecentralizowana - została skonsolidowana i była kontrolowana przez kilka osób. Jedną z nich był mężczyzna publicznie znany jako Zabihullah Mudżahid. Stał się internetowym głosem talibów na następne 13 lat. 17 sierpnia 2021 roku przedstawiający się w ten sposób mężczyzna wystąpił na pierwszej konferencji prasowej talibów w zdobytym Kabulu. Zasiadł w fotelu byłego afgańskiego ministra informacji, zamordowanego przez talibów zaledwie kilka tygodni wcześniej. A 6 września na Twitterze poinformował o przejęciu kontroli nad prowincją Pandższir.

Zaraz po utracie władzy w 2001 roku talibowie zaczęli się pojawiać w mediach społecznościowych. Osiem lat później uruchomili kanał na YouTube. Na stronie internetowej dodano przyciski do udostępniania na Facebooku znajdujących się na YouTube treści. To właśnie na Facebooku i na Twitterze publikowali już regularnie od 2011 roku: podawali szczegóły bitew, udzielali komentarzy zachodnim dziennikarzom (i to na długo, zanim robiły to oficjalne kanały koalicji). Równocześnie rozwijali sieć zaprzyjaźnionych blogerów.

W 2012 roku talibowie na Twitterze dyskutowali z przekazami na profilu międzynarodowych sił bezpieczeństwa znajdujących się w Afganistaniedawn.com

W 2015 roku talibowie powiększyli zasięgi w sieci, uruchamiając kanały na Telegramie i WhatsAppie - co pozwoliło tez na szyfrowaną komunikację między bojownikami. Ich ówczesne komunikaty propagandowe pod względem technicznym były wzorowane nieco na działaniach tzw. Państwa Islamskiego w sieci. W 2016 roku zaczęli wykorzystywać platformy wideo do rozpowszechniania nagrań ataków, wymian ognia. Filmy te okraszano islamskimi śpiewami. Do ich tworzenia korzystano też z dronów.

Jak informował zespół analityków DFRLab (think thank Atlantic Council), przed wyborami w Afganistanie w 2019 roku na Twitterze pojawił się używany przez różne podejrzane konta hasztag #AlFath (po arabsku: zwycięstwo) promujący działalność talibów. Odnosił się do nazwy ówczesnej ofensywy talibów skierowanej przeciw afgańskiemu rządowi, wojsku i siłom bezpieczeństwa. Popularyzacja hasztagu miała wzmacniać narrację podważającą legitymację afgańskiego rządu i zastraszyć wyborców przed głosowaniem.

Wpisy rzecznika talibów były od razu powielane przez inne konta na Twitterze z tym samym hasztagiemAtlantic Council

Rewolucja technologiczna w Afganistanie. Smartfon jako broń

Otwieraniu coraz nowocześniejszych kanałów komunikacji przez talibów towarzyszyła technologiczna rewolucja, którą przechodził Afganistan za rządu wspieranego przez Amerykanów. W kraju przybywało masztów telekomunikacyjnych, liczba użytkowników telefonów komórkowych wzrosła z miliona w 2005 roku do 22 mln w 2019 roku. Jak podaje "The New York Times", według ekspertów teraz 70 proc. mieszkańców Afganistanu ma dostęp do telefonu komórkowego.

Popularność smartfonów jako oręża talibów dało się zauważyć np. w 2015 i 2016 roku, kiedy to podczas serii ataków na afgańskie miasto Kunduz bojownicy robili sobie triumfalne selfie, które umieszczali w mediach społecznościowych. Gdy w innym mieście talibowie zdobyli główne skrzyżowanie, zalali sieć dokumentującymi to materiałami - w tym samym czasie siły koalicji oficjalnie zaprzeczały, by doszło do poważnego ataku.

Talibowie i Afgańczycy publikowali w październiku 2016 roku na Twitterze dowody na zajęcie miasta, podczas gdy rząd temu zaprzeczałAtlantic Council

"40 procent Afgańczyków korzysta z dostępu do Internetu, 90 procent z telefonu komórkowego" –informuje Emerson Brooking, analityk Atlantic Council i autor książki "Nowy rodzaj wojny. Media społecznościowe jako broń". "Teraz na obszarach miejskich wszyscy Afgańczycy mają smartfony i myślę, że to będzie dla talibów bardzo użyteczne. Będą używać mediów społecznościowych, by powiedzieć Afgańczykom, co mają robić" - mówił w "The New York Times" prof. Thomas Johnson z Naval Postgraduate School w Monterey. "Smartfony były zawsze skuteczną bronią talibów" – stwierdził w wypowiedzi dla tego samego dziennika Abdul Sayed, ekspert ds. bezpieczeństwa zajmujący się radykalnymi ruchami w Afganistanie. "Oni je zawsze darzyli specjalną miłością" – dodał.

Reakcje cyfrowych potęg. Strategia próżni informacyjnej

Jak ocenia Emerson Brooking, początkowo talibowie prowadzili aktywność w sieci przy biernej postawie gigantów technologicznych, właścicieli mediów społecznościowych. Sporadycznie usuwali oni publikowane przez talibów treści - gdy były zbyt drastyczne lub gdy budziły gniew amerykańskich decydentów. Zmieniło się to w 2015 roku. Wówczas platformy próbowały już też blokować propagandę tzw. Państwa Islamskiego.

Gdy pod koniec 2016 roku talibowie uruchomili aplikację na Androida w języku paszto, została niemal natychmiast usunięta ze sklepu Google Play. Ponieważ talibom coraz trudniej było prowadzić aktywność w sieci, zmienili trochę taktykę: zamiast masowo publikować na Facebooku krzykliwą propagandę, wykorzystywali go głównie do lokalizacji potencjalnych celów poprzez ich identyfikację i śledzenie ich dostępnych publicznie profili.

W 2017 roku, gdy wspierany przez Amerykanów rząd afgański nakazał wewnątrz kraju 20-dniowe zamknięcie WhatsAppa i Telegramu, powołując się na bliżej nieokreślone względy bezpieczeństwa, talibowie pokazywali, że są bardziej dostępni i transparentni. Jednocześnie próbowali ograniczać zdolność afgańskiego rządu do komunikowania się ze społeczeństwem. Jak wyjaśniał dziennikowi "The New York Times" w 2016 roku Zabihullah Mudżahid, celem było stworzenie próżni informacyjnej - takiej, którą talibowie mogliby wypełnić.

W 2021 roku, już po przejęciu władzy przez talibów w Afganistanie, rzecznik Facebooka poinformował Business Insider, że firma usuwa "konta posiadane przez talibów lub w ich imieniu prowadzone i zabrania ich wychwalania i popierania". Dotyczy to również WhatsAppa i Instagrama. Ponadto zaznaczył, że w firmie pracują eksperci ds. Afganistanu, którzy mówią w językach dari i paszto, więc mogą oceniać kontekst publikowanych treści. Również przedstawiciele YouTube twierdzą, że usuwają konta, które są uważane za własność i są zarządzane przez afgańskich talibów.

"Ogólnie rzecz biorąc, Facebook jest uzależniony od autorytetu społeczności międzynarodowej, by decydować tym, czy rząd danego kraju jest uznawany czy nie" – ocenia portal niemieckiego tygodnika "Die Zeit", pisząc o strategii usuwania treści talibów z sieci. I zastanawia się, co będzie, gdy talibowie przejmą oficjalnie media społecznościowe afgańskiego rządu.

Trzy lata po rozmowie Mudżahida z "NYT" cyfrowa propaganda talibów była już dojrzała. Błyskawicznie wydawali anglojęzyczne komunikaty o toczących się walkach, często z gotowymi do udostępnienia infografikami i krótkimi filmami wideo. Twitterowe konto Mudżahida było regularnie wzmacniane przez sieć kont spamowych, które miały zwiększać zasięg przekazów.

Według badań z 2020 roku dotyczących korzystania z Twittera podczas afgańskiego konfliktu na tym koncie tweetowano wówczas ponad 15 razy dziennie - częściej niż na koncie afgańskiego ministerstwa obrony. Mudżahid miał dwa razy więcej obserwujących.

Spokój i wyważenie w sieci - w kontraście do Al-Kaidy

Emerson Brooking zauważa, że w mediach społecznościowych talibowie zdają się łagodzić ton, przynajmniej w kontaktach ze społecznością międzynarodową. Jako przykład podaje rok 2019 i ich reakcje na atak terrorystyczny na meczety w Christchurch w Nowej Zelandii. Wydali wówczas anglojęzyczny komunikat prasowy, w którym nie wezwali do dżihadu, tylko do "kompleksowego dochodzenia". Ich stanowisko kontrastowało z ówczesnymi oświadczeniami przywódców Al-Kaidy i tzw. Państwa Islamskiego, którzy wzywali do krwawej zemsty na Zachodzie. Takimi działaniami talibowie zyskiwali coraz więcej zwolenników.

Kim są talibowie?
Kim są talibowie?tvn24

"NYT" również ocenia, że po przejęciu władzy przez talibów w Afganistanie ich wpisy w mediach społecznościowych są spokojne w treści i wyważone, co ma uspokoić miejscową ludność. W odpowiedzi na posty nawołujące do przemocy i zabijania Amerykanów talibowie odpowiadają postami nawołującymi do pokoju i jedności.

Jak zauważa dziennik, talibowie pokazują teraz swoją cyfrową siłę, a ich wpisy kontrastują ze scenami chaotycznej i pospiesznej amerykańskiej ewakuacji z lotniska w Kabulu. Gdy media obiegły przejmujące obrazy z kabulskiego lotniska, z którego startowały samoloty z trzymającymi się ich kurczowo zdesperowanymi ludźmi, jeden z najbardziej znanych protalibskich influencerów - Qari Saeed Khosty - opublikował post, w którym wyrażał głębokie dla nich współczucie.

W ostatnich tygodniach talibowie publikują wiadomości także w języku angielskim, a konferencje prasowe transmitują w sieci. Ich oficjalna strona internetowa Al-Emarah publikuje teraz przekazy w językach: angielskim, paszto, dari, urdu i arabskim.

"Zrozumieli, że do wygrania wojny potrzeba własnych narracji i opowiadania historii"

Według "The New York Times" od 9 sierpnia pojawiło się ponad sto nowych kont na Facebooku i Twitterze przedstawiających się jako przedstawiciele lub zwolennicy talibów. Trzej czołowi rzecznicy talibów mają niemal milion obserwujących na Twitterze. Aktywność talibów skupia się bowiem teraz głównie na tej platformie.

Emerson Brooking z Atlantic Council pisze o zagranicznych botnetach, które talibowie mogą wykorzystać do przejmowania popularnych hashtagów, by pokierować odpowiednio dyskusją online. Oprócz tego, wykorzystują konta trolli do forsowania własnych opinii i dyskredytowania innych. Istnieją doniesienia, że talibowie korzystają z darmowych narzędzi online do tropienia swoich przeciwników i miejsc, gdzie się znajdują.

"Talibowie wydają się również mieć zespoły medialne, które towarzyszą ich bojownikom w podbijaniu miast, a przynajmniej w strategii medialnej" - pisze na blogu Martine van Bijlert, współzałożycielka organizacji pozarządowej Afganistan Analysts Network. "Strategia ta ma mieć na celu przede wszystkim przekazywanie informacji o obowiązującym prawie, a jednocześnie uspokojenie ludzi, ale także ich zastraszenie" – uważa van Bijlert.

Brooking ocenia, że talibowie po utracie władzy w 2001 roku szybko uzyskali zdolność do kształtowania własnego środowiska informacyjnego i szybkiego rozpowszechniania własnej narracji; do kreowania się na pozytywnych bohaterów przy jednoczesnym stawianiu w negatywnym świetle Stanów Zjednoczonych i wspieranych przez nich sił afgańskich. "Zrozumieli, że do wygrania wojny potrzeba własnych narracji i opowiadania historii" – przyznał w "NYT" prof. Thomas Johnson z Naval Postgraduate School w Monterey.

Lecz - jak zauważa Brooking - poglądy i cele talibskich bojowników dzisiaj i sprzed 20 lat niewiele się zmieniły. Zmieniła się za to sprawność wykorzystywania przez nich nowoczesnych technologii. Dzisiejsi talibowie wiedzą, jak rozpowszechniać swój przekaz szybko i na dużą skalę. Docenili, jak propaganda w sieci może być użyteczna do pozycjonowania się na umiarkowanych - nawet podczas dokonywania masakr i brutalnych odwetów.

Analityk z Atlantic Council opisuje też widoczne po sierpniowej ofensywie talibów nowe zjawisko: afgańscy obywatele zapoczątkowali pierwsze oznaki internetowego ruchu oporu, który ma podważać twierdzenia talibów o ich umiarkowaniu i łaskawości oraz ujawniać coraz bardziej brutalną rzeczywistość ich rządów. Potwierdza to w rozmowie z "NYT" jeden z wykładowców Uniwersytetu Nangarhar - on nie wierzy, że nowe pokolenie, które dorastało w Kabulu pod obalonym właśnie rządem, zaakceptuje rządy talibów. Spodziewa się nowej fali internetowego oporu.

"Nadchodzące miesiące przyniosą więc konkurujące ze sobą narracje na różnych platformach społecznościowych. To jest wojna, do której talibowie są przygotowani" – konkluduje w swojej analizie dla Atlantic Council Emerson Brooking.

Autor: Jan Kunert / Źródło: Konkret24, Atlantic Council, Die Zeit, The New York Times; zdjęcie: Tatyana Makeyeva/​Reuters/Forum

Pozostałe wiadomości

Na kolejnych spotkaniach z wyborcami i w kolejnych wypowiedziach publicznych kandydat PiS na prezydenta Karol Nawrocki powtarza te same twierdzenia - nie zawsze zgodne z prawdą. Niektóre powtarza szczególnie chętnie i często.

Dziesięć nieprawd Karola Nawrockiego

Dziesięć nieprawd Karola Nawrockiego

Anna Bryłka z Konfederacji twierdzi, że "cały czas zwiększa się liczba wydawanych zezwoleń na pracę" cudzoziemcom. Według polityków koalicji rządzącej jest odwrotnie. Kto ma rację? Sprawdziliśmy statystyki.

Zezwoleń na pracę dla cudzoziemców więcej czy mniej? Mamy dane

Zezwoleń na pracę dla cudzoziemców więcej czy mniej? Mamy dane

Źródło:
Konkret24

"Unijna złodziejka!", "zamordyzm", "źle się to kojarzy" - tak internauci komentują nową inicjatywę unijną. Twierdzą, że Komisja Europejska będzie mogła przejmować prywatne oszczędności obywateli i przeznaczać je jako inwestycje w swoje projekty. Przekaz powtarzają politycy prawicy. Jest fałszywy.

UE szykuje "zamach na oszczędności"? Chodzi o pewną strategię

UE szykuje "zamach na oszczędności"? Chodzi o pewną strategię

Źródło:
Konkret24

Sławomir Mentzen opowiada na spotkaniach z wyborcami, że stopień przestępczości w Niemczech gwałtownie wzrósł po napływie imigrantów - i jako "dowód" zestawia dane dotyczące Algierczyków i Japończyków. Choć istnieją takie liczby, to jednak takie ich przedstawienie jest manipulacją i wprowadzaniem opinii publicznej w błąd.

Mentzen woli Japończyków od Algierczyków. I manipuluje

Mentzen woli Japończyków od Algierczyków. I manipuluje

Źródło:
Konkret24

"Wzruszające", "serce ściska", "szacunek dla pieska" - komentują internauci zdjęcia mające pokazywać uroczystość pożegnania policyjnego psa w jednej z jednostek. To obrazy wprawdzie poruszające, ale nieprawdziwe.

"Niewdzięczna służba, dzięki piesku". Pogrzeb, którego nie było

"Niewdzięczna służba, dzięki piesku". Pogrzeb, którego nie było

Źródło:
Konkret24

- Singapur wydaje znacznie mniej niż Polska, a mimo to ma znacznie lepszy system ochrony zdrowia - przekonuje Sławomir Mentzen, kandydat Konfederacji na prezydenta RP. Wyjaśniamy, czego nie mówi o singapurskim systemie, a co powinniśmy o nim wiedzieć, by się z nim porównywać.

Mentzen porównuje Singapur do Polski. O czym nie mówi?

Mentzen porównuje Singapur do Polski. O czym nie mówi?

Źródło:
Konkret24

Europoseł PiS Piotr Mueller alarmuje, że Unia Europejska planuje zabronić wymiany różnych części auta, jeśli dojdzie do ich usterki. Twierdzi, że nowe samochody będą musiały iść na złom. Uspokajamy: to nieprawda.

Piotr Mueller: nowe auto trzeba będzie oddać na złom. Nieprawda

Piotr Mueller: nowe auto trzeba będzie oddać na złom. Nieprawda

Źródło:
Konkret24

Antyimigrancki hejt wzbudza rozpowszechniane w mediach społecznościowych - między innymi przez polityków PiS - nagranie z Wrocławia. Widać na nim gromadzących się na ulicy cudzoziemców, a ironiczny opis głosi, że to "przyjazd inżynierów". Politycy opozycji informują wręcz, że to "inżynierowie z Afryki sprowadzani przez PO i Tuska". To fałsz.

"Inżynierowie z Afryki" przyjechali do Wrocławia? Skąd to nagranie

"Inżynierowie z Afryki" przyjechali do Wrocławia? Skąd to nagranie

Źródło:
Konkret24

Ponad 50 zgłoszonych komitetów wyborczych, ponad 40 zarejestrowanych. O co chodzi? Raczej nie o wygraną w wyborach. To skutek paradoksu polskiego prawa. Tłumaczymy, jakie są korzyści z rejestracji komitetu wyborczego, który jednak zarejestrowanego kandydata nie ma.

44 komitety wyborcze zarejestrowane. Wśród nich "semiwirtualne"

44 komitety wyborcze zarejestrowane. Wśród nich "semiwirtualne"

Źródło:
Konkret24

Karol Nawrocki twierdzi, że z powodu "oszustwa rządu Donalda Tuska" emeryci stracili 800 złotych. Chodzi o rzekome "obcięcie 14. emerytury". Jednak kandydat PiS wprowadza opinię publiczną w błąd. Przypominamy, z czego wynikała jednorazowa podwyżka tego świadczenia.

Nawrocki mówi o "obcięciu 14. emerytury". Manipuluje

Nawrocki mówi o "obcięciu 14. emerytury". Manipuluje

Źródło:
Konkret24

Zwolennicy kawy z mlekiem i cukrem oburzają się na rzekomy zakaz, który ma wprowadzić Unia Europejska. "Co będzie następne? Zakaz soli?", "idiotyzmy" - komentują. Podstawą tych fałszywych doniesień jest artykuł jednego z polskich serwisów, który opatrznie zrozumiano. Wyjaśniamy, co naprawdę ograniczy UE.

UE "zakazuje mleka i cukru w kawie"? Czegoś innego

UE "zakazuje mleka i cukru w kawie"? Czegoś innego

Źródło:
Konkret24

Prezydent USA "nie wie", na jakiej podstawie Dania rości sobie prawa do Grenlandii. Nie sądzi, "żeby to było prawdą". Jednak tak właśnie jest, w dodatku wiele lat temu zwierzchnictwo Danii nad wyspą uznały także Stany Zjednoczone.

Dlaczego Grenlandia jest duńska? Trump "nie wie, czy to prawda"

Dlaczego Grenlandia jest duńska? Trump "nie wie, czy to prawda"

Źródło:
Konkret24

Ilu policjantów brakuje w całym kraju? Kilka tysięcy? Kilkanaście? Opozycja włączyła temat braków kadrowych w policji do kampanii prezydenckiej, ale problem ten istnieje od lat. Zwiększanie liczby etatów w czasach Zjednoczonej Prawicy nie pomogło.

Ilu policjantów brakuje w kraju? Cztery garnizony dominują

Ilu policjantów brakuje w kraju? Cztery garnizony dominują

Źródło:
Konkret24

W Warszawie zacznie rzekomo obowiązywać "ustawa o aresztowaniu dzwonów kościelnych" czy "likwidacja kościelnych dzwonnic" - alarmują politycy opozycji i internauci. Wszystko z powodu pewnego projektu grupy radnych, który wykorzystano do tej manipulacji.

Trzaskowski "chce uciszyć kościelne dzwony"? Skąd ten przekaz

Trzaskowski "chce uciszyć kościelne dzwony"? Skąd ten przekaz

Źródło:
Konkret24

Co oznacza mała czarna gwiazdka przy niektórych cenach? Tak duński właściciel sieci Netto postanowił pomóc klientom bojkotować amerykańskie produkty. Według polskich internautów to rozwiązanie ma się też pojawić w sklepach sieci w naszym kraju. Wyjaśniamy.

Bojkot amerykańskich produktów także w Polsce? Jeszcze nie

Bojkot amerykańskich produktów także w Polsce? Jeszcze nie

Źródło:
Konkret24

Kandydat PiS na prezydenta Karol Nawrocki zapewniał na spotkaniu w Kluczborku, że zna "realny problem kobiet". Chodzi o urlop wychowawczy, którego według niego "nie wpisuje się" kobietom do emerytury. Prawda wygląda inaczej.

Nawrocki o "realnym problemie" kobiet. Sprawdzamy, czy jest

Nawrocki o "realnym problemie" kobiet. Sprawdzamy, czy jest

Źródło:
Konkret24

Polscy internauci alarmują, że Unia Europejska chce zabronić korzystania z plastikowych dowodów osobistych. Podstawą jest artykuł jednego z serwisów, który nie do końca podał prawdę.

"Pożegnaj się z dowodem osobistym"? Co planuje UE

"Pożegnaj się z dowodem osobistym"? Co planuje UE

Źródło:
Konkret24

"Tak było. Ale teraz nikt nie pamięta"; "przy obecnej demografii to nie wróci" - komentują internauci rozsyłane w sieci zdjęcia, które mają przedstawiać kolejki do urzędów pracy za pierwszych rządów Donalda Tuska. Sprawdziliśmy, kiedy powstały te zdjęcia.

Kolejki do urzędów pracy "za Tuska"? Również w czasach PiS

Kolejki do urzędów pracy "za Tuska"? Również w czasach PiS

Źródło:
Konkret24

Prorosyjskie konta w Polsce i na świecie rozsyłają rzekomy materiał francuskiego dziennika o sondażu dotyczącym popularności polityków. Według niego 71 procent Francuzów uważa, że byłoby im lepiej pod rządami Władimira Putina. Nic tu jednak nie jest prawdziwe.

71 procent Francuzów woli Putina od Macrona? Mamy wyjaśnienie "Le Figaro"

71 procent Francuzów woli Putina od Macrona? Mamy wyjaśnienie "Le Figaro"

Źródło:
Konkret24

Kandydat PiS na prezydenta Karol Nawrocki - a za nim politycy tej partii - od kilku dni rozgłaszają, że "rząd po cichu przepchnął przepisy", które pozwolą stawiać wiatraki 500 metrów od domostw. Po pierwsze, przyjmowanie i konsultowanie projektu odbywało się otwarcie i zgodnie z procedurami. Po drugie, ustawa nie została jeszcze przegłosowana.

PiS: "rząd po cichu przepchnął przepisy". A naprawdę?

PiS: "rząd po cichu przepchnął przepisy". A naprawdę?

Źródło:
Konkret24

Na spotkaniach z wyborcami Szymon Hołownia mówi między innymi o problemach demograficznych Polski. W Częstochowie przedstawił nawet, jak wygląda tam trend spadkowy urodzeń. Czy ma rację?

Ile dzieci rodzi się w Częstochowie? Hołownia wylicza, my sprawdzamy

Ile dzieci rodzi się w Częstochowie? Hołownia wylicza, my sprawdzamy

Źródło:
Konkret24

Setki tysięcy wyświetleń w mediach społecznościowych generuje nagranie mające udowadniać, że Ukraińcy wykorzystują wojnę do propagandy. Tymczasem ten film jest przykładem prorosyjskiej dezinformacji. Przekaz o "wojennych aktorach" nie jest nowy, sposób stworzenia fałszywki również.

"Aktorka z frontu"? Nie, ale "ciemny lud kupuje"

"Aktorka z frontu"? Nie, ale "ciemny lud kupuje"

Źródło:
Konkret24

Twórcom tych stron chodzi nie tylko o przemycanie rosyjskich punktów widzenia do polskiego internetu. Dzięki takim witrynom można też cytować rosyjskie media państwowe, w Polsce zakazane. A w kanałach rosyjskich pokazywać, że "polskie media" podzielają rosyjską wizję świata. Oto 10 portali, przed którymi przestrzegamy. Szerzą prokremlowską dezinformację.

Sieć prorosyjskich portali oplata Polskę. Oto 10 przykładów

Sieć prorosyjskich portali oplata Polskę. Oto 10 przykładów

Źródło:
Konkret24

Karol Nawrocki od dłuższego czasu opowiada wyborcom, że jako kandydat na prezydenta "składał projekty ustaw" w Sejmie. A teraz dziwi się, że Sejm "jego propozycji" nie przyjął. Jaka jest prawda?

Nawrocki "nie rozumie, czemu Sejm nie przyjął jego propozycji". Manipuluje

Nawrocki "nie rozumie, czemu Sejm nie przyjął jego propozycji". Manipuluje

Źródło:
Konkret24

Posłowie Konfederacji - między innymi Sławomir Mentzen i Bartłomiej Pejo - przekonują, że średni wiek polskich rezerwistów wynosi 50 lat. Sprawdziliśmy, skąd biorą taką informację i co na to resort obrony.

Konfederacja o "średnim wieku rezerwistów": 50 lat. Źródło jest niewiarygodne

Konfederacja o "średnim wieku rezerwistów": 50 lat. Źródło jest niewiarygodne

Źródło:
Konkret24

Dyskusja o szczepieniach na błonicę - po wykryciu pierwszego od lat przypadku tej choroby - stała się dla środowisk antyszczepionkowych pretekstem do szerzenia kolejnej teorii. Ich zdaniem nagłaśnianie tematu błonicy to sposób na wypromowanie pakietu krztuścowego. Eksperci ostrzegają przed tą dezinformacją.

Błonica a pakiet krztuścowy. Jest różnica? Jest

Błonica a pakiet krztuścowy. Jest różnica? Jest

Źródło:
Konkret24

Prezydent USA Donald Trump ma być winny temu, że w Chinach nie będzie można więcej zjeść amerykańskiej wołowiny. Władze w Pekinie w odpowiedzi na nałożone cła rzekomo anulowały import tego mięsa ze Stanów Zjednoczonych. Rzeczywiście w tej kwestii zaszły zmiany, ale zawieszenie dostaw do Chin dotyczy wołowiny z innych krajów.

Chiny "anulowały" import wołowiny z USA? Nie stamtąd

Chiny "anulowały" import wołowiny z USA? Nie stamtąd

Źródło:
Konkret24, Snopes