Obietnice minus. PiS obiecał pieniądze na renowację miast, ale odpowiedni fundusz nie powstał

"Musimy starać się stworzyć perspektywę wielkiej rewitalizacji polskich zabytków, ale także całych miast" - powiedział Jarosław Kaczyński podczas ostatniej konwencji programowej Prawa i Sprawiedliwości. "Kultura, która jest elementem budowania i umacniania siły duchowej społeczeństwa, jak i kultury, która będzie miała charakter w jakiejś przynajmniej mierze internacjonalny, która będzie funkcjonowała szerzej niż tylko w Polsce, to nasze bardzo wielkie zadanie" - mówił Kaczyński. "Zadaniem jest także odbudowa tego wszystkiego, co utraciliśmy w kolejnych wojnach"- mówił. "Odbudowane zamki, dwory, odbudowane kamienice, odbudowane całe miasta albo ich renowacja daleko idąca. Polska jest piękna, ale może być jeszcze dużo piękniejsza" - podsumował. 

Krótko po wypowiedzi Kaczyńskiego, Piotr Gliński, wicepremier i minister kultury napisał na Twitterze: "Jedną z zapowiedzi Prezesa Jarosława Kaczyńskiego na kolejne kadencje jest zdecydowane zwiększenie środków na kulturę, w tym rewitalizację zabytków. Mamy już przygotowaną ustawę o powołaniu Narodowej Agencji Rewitalizacji" (pisownia oryginalna).

Tymczasem obietnica powstania Krajowego Funduszu Rewitalizacji (KFR) - obejmującego nie tylko zabytki - znalazła się w ogłoszonym w połowie 2021 roku Polskim Ładzie, czyli w programie inwestycji strategicznych. Jak czytamy na rządowych stronach: "Rewitalizacja to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne, lub środowiskowe), integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji". 

Natomiast gminne programy rewitalizacji przede wszystkim są tworzone po to, by wyprowadzić obszary zdegradowane z kryzysu, rozwiązywać problemy społeczne. Gminy identyfikują te problemy w ramach pięciu sfer: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej.

Ministerstwo Funduszu i Polityki Regionalnej jako przykłady udanych rewitalizacji wskazuje między innymi: Księży Młyn w Łodzi ("nowy wymiar zabytkowego osiedla mieszkaniowego"), Wyspę Młyńską w Bydgoszczy ("przywrócenie miastu rzeki"), Park Zdrojowy i centrum Nałęczowa ("przywrócenie harmonii między miastem a uzdrowiskiem"), mieszkania w Stargardzie Szczecińskim ("spójna przestrzeń dla wszystkich w Śródmieściu").

Stan realizacji: NIEZREALIZOWANE

Pomysł stworzenia Krajowego Funduszu Rewitalizacji pojawił się w rozdziale "Dekada rozwoju" w ramach Programu Inwestycji Strategicznych "Polski Ład". W założeniu fundusz miał finansować gminne programy rewitalizacji, także miejskich kamienic. Procedura pozyskiwania środków z KFR miała być bardzo prosta. Najpierw gminy miały występować z wnioskami o dotacje na dofinansowanie inwestycji m.in. mieszkaniowych, infrastrukturalnych i środowiskowych. A po zrealizowaniu określonych celów dotacje miały być przekształcane w bezzwrotne granty.

Pół roku po tej zapowiedzi posłanka Polski 2050 Hanna Gill-Piątek zapytała w interpelacji o szczegóły związane z Krajowym Funduszem Rewitalizacji, w tym o to, kiedy powstanie.

Na początku 2022 roku odpowiedział jej Piotr Uściński, wiceminister rozwoju i technologii. Poinformował, że "realizacja celów związanych z rewitalizacją" została zaplanowana w Krajowym Fundusz Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO).

Na początku odpowiedzi wskazał na reformę "Zielona transformacja miast" (reforma B3.4 w KPO) informując, że jednym z jej celów będzie "realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych". Wiceminister wymienił, że: "zostanie uruchomiony Instrument Zielonej Transformacji Miast (IZTM) oferujący wsparcie zwrotne m.in. dla JST (miast i obszarów funkcjonalnych), przedsiębiorców, jednostek naukowo-badawczych oraz wspólnot mieszkaniowych"; JST to jednostki samorządu terytorialnego. Budżet tego przedsięwzięcia ma wynosić 2,8 mld euro (ok. 12,7 mld zł) i ma pochodzić z części pożyczkowej KPO.

Jednakże przy opisie inwestycji na rzecz kompleksowej zielonej transformacji miast, umieszczonej w jednym z załączników do KPO, nie pada ani razu słowo "rewitalizacja". Wątpliwości się potęgują, gdy czytamy opis dwóch celów tych inwestycji:  - złagodzenie wpływu miast na zmianę klimatu i zdrowie ich mieszkańców poprzez obniżenie emisji gazów cieplarnianych i innych zanieczyszczeń;  - przystosowanie miast do coraz częściej występujących ekstremalnych warunków pogodowych związanych ze zmianą klimatu, takich jak susze, fale upałów i powodzie. 

Te cele mają być osiągnięte poprzez m.in.: - zwiększanie wykorzystania OZE w miastach;  - zwiększanie efektywności energetycznej [budynków]; - rozwój transportu zeroemisyjnego zintegrowanego z transportem zbiorowym; - edukację; - zwiększanie powierzchni biologicznie czynnej, czyli po prostu więcej zieleni. 

Wydaje się więc, że tylko zwiększanie efektywności energetycznej może być związane z gminnymi planami rewitalizacji (także miejskich kamienic). 

W załączniku do PKO jest deklaracja, że "wszystkie zamówienia na te inwestycje zostaną udzielone do dnia 31 grudnia 2025 roku". 

Obecny stan realizacji obietnicy uruchomienia KFR-u, która przekształciła się w realizację przedsięwzięć rewitalizacyjnych finansowanych z KPO, przedstawiono w projekcie Krajowego Programu Reform (KPR) na lata 2023-2024, czyli w dokumencie składanym co roku przez Polskę do Komisji Europejskiej (ostateczny kształt dokumentu nie został jeszcze przyjęty przez rząd, dostępny jest tylko jego projekt). 

Jest tam też informacja, że do końca bieżącego roku zaplanowano wejście w życie ustawy o zrównoważonym rozwoju obszarów miejskich. Ale wcześniej - w pierwszym kwartale - miał zostać uruchomiony nabór inwestycji na rzecz zielonej transformacji miast. 

Tymczasem, jak sprawdziliśmy na rządowych stronach, możemy tam przeczytać o innym terminie naboru - trzecim i czwartym kwartale 2023 roku. Zapytaliśmy więc BGK, o co chodzi i jaki jest stan realizacji Instrumentu Zielonej Transformacji Miast (IZTM). Wiadomo, że w lipcu 2022 roku opublikowano Strategię Inwestycyjną Instrumenty Zielonej Transformacji Miast. Wymieniono w niej dziesięć zadań, m.in. opracowywanie dokumentacji do naboru wniosków o pożyczkę, zawieranie umów o pożyczkę z ostatecznymi odbiorcami wsparcia czy obsługę finansową IZTM.

Bank Gospodarstwa Krajowego - pomimo tego, że na wspomnianej wyżej rządowej stronie i w strategii jest wskazany jako odpowiedzialny za wdrożenie IZTM - dwukrotnie nas skierował do Ministerstwa Rozwoju i Technologii.

W odpowiedzi na interpelację Hanny Gill-Piątek wiceminister Uściński odpisał na początku 2022 roku też, że w ramach innego finansowanego z KPO programu "Reforma planowania przestrzennego" planuje sfinansować 700 gminnych programów rewitalizacji. Za ich wybór będą odpowiadać urzędy marszałkowskie. 

Na tę reformę wskazało też biuro prasowe Ministerstwa Rozwoju i Technologii w odpowiedzi na nasze pytanie o to, jak idą pracę nad stworzeniem Krajowego Funduszu Rewitalizacji. "Nie są obecnie prowadzone" - odpisało biuro prasowe (pogrubienie od redakcji). I poinformowało dalej: "W ramach KPO (nad którym szczegółowe prace nadal trwają) zaplanowane jest natomiast sfinansowanie opracowania ok. 700 gminnych programów rewitalizacji (to działanie zostało zapisane w inwestycji A1.3.1 "Wdrożenie reformy planowania przestrzennego"). Nabór wniosków do tego programu ruszy po uchwaleniu reformy planowania przestrzennego, nad którą obecnie pracuje Sejm. Gminy będą mogły składać wnioski w trybie ciągłym na refinansowanie przyjętych dokumentów do końca czerwca 2026 roku". 

Wskazany przez służby prasowe resortu rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw został przyjęty przez rząd 7 marca 2023 roku. Po ponad dwóch tygodniach trafił do Sejmu. Przeszedł I czytanie. Obecnie trwają nad nim dalsze prace w Komisji Infrastruktury i w Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej.

Polski rząd zobowiązał się pierwotnie, że zmiana przepisów wejście w życie do końca I kwartału 2023 roku. Teraz ocenia, że stanie się to jednak do końca III kwartału 2023 roku. 

Wiceminister Uściński poinformował także posłankę Hannę Gill-Piątek, że Ministerstwo Rozwoju i Technologii realizuje inicjatywę "Mieszkania z rewitalizacji terenów miejskich", której celem jest wdrożenie funduszu nakierowanego na dofinansowanie programów rewitalizacji pod budowę zasobu mieszkaniowego. 

- Mam nadzieję, że Krajowy Fundusz Rewitalizacji w końcu powstanie. Na razie go nie ma, choć jest bardzo potrzebny - podsumowuje w rozmowie z Konkret24 Dorota Chudowska-Rączka, prezes Stowarzyszenia Forum Rewitalizacji, które jest rzecznikiem i promotorem działań na rzecz między innymi rozwoju metod i systemów finansowania rewitalizacji.

Zespół Konkret 24 zebrał i zweryfikował zapowiedzi obozu Zjednoczonej Prawicy, które pod koniec drugiej kadencji pozostają niespełnione. Poszukiwanie obietnic zaczęliśmy od początków 2015 roku - to wtedy, wraz z rozpędzającą się kampanią prezydencką Andrzeja Dudy, zaczął się marsz prawicy po władzę. Przejrzeliśmy obietnice z dwóch kampanii prezydenckich, dwóch kampanii parlamentarnych, wyborów samorządowych i do Parlamentu Europejskiego – bo to przed elekcjami politycy najczęściej wiele obiecują. Sprawdzaliśmy, czy w okresie pomiędzy wyborami rzucane publicznie przez rządzących zapowiedzi się zmaterializowały. Tak powstał zbiór kilkudziesięciu obietnic, które Zjednoczona Prawica złożyła w ostatnich latach, ale ich "nie dowiozła". Kolejne części cyklu będziemy publikować na stronie Konkret24.tvn24.pl i na stronie głównej Tvn24.pl. 

Lista jest otwarta - na bieżąco sprawdzamy wystąpienia prezydenta, polityków PiS, Solidarnej Polski, Partii Republikańskiej. Zachęcamy czytelników do kontaktu z nami i zgłaszania propozycji do weryfikacji. Można to zrobić zarówno przez formularz na stronie, jak i mailem na adres konkret24@tvn.pl.