Osiem lat rządów PiS. Miało powstać, nie powstało

Źródło:
Konkret24
Obietnice minus. Michał Istel mówi o niezrealizowanych inwestycjach PiS
Obietnice minus. Michał Istel mówi o niezrealizowanych inwestycjach PiSTVN24 BiS
wideo 2/4
Obietnice minus. Michał Istel mówi o niezrealizowanych inwestycjach PiSTVN24 BiS

Zarówno przed wyborami parlamentarnymi w 2015, jak i w 2019 roku Prawo i Sprawiedliwość roztaczało wizję wielkich projektów infrastrukturalnych, które zagwarantują rozwój gospodarczy kraju i zlikwidują problemy transportowe. Jednak nie zbudowano ani jednego polskiego promu, fabryka samochodów Izera jest wielką niewiadomą, po torach nie suną luxtorpedy, fabryka leków osoczopochodnych nie powstała.

Na konwencji Prawa i Sprawiedliwości w Końskich 9 września, na której przedstawiano program wyborczy zatytułowany "Bezpieczna przyszłość Polaków", poseł Paweł Kukiz wychwalał wywiązywanie się partii Jarosława Kaczyńskiego z zapowiedzi. "Jest to jedyna partia, która dotrzymuje swoich obietnic, dlatego jestem tutaj, żeby z tą partią razem zwyciężyć dla Polski" - stwierdził. Tak mówił o słowności prezesa: "Pierwszy polityk polski, który wywiązał się absolutnie ze wszystkich swoich zobowiązań, któremu można wierzyć, to jest Jarosław Kaczyński. Innych nie spotkałem". Kukiz dostał pierwsze miejsce na liście wyborczej PiS w okręgu nr 21, który obejmuje całe województwo opolskie. 

Przekaz, że rząd Zjednoczonej Prawicy dotrzymuje obietnic, jest bowiem jednym z głównych począwszy już od wiosennej prekampanii. Podczas spotkań z wyborcami i publicznych wystąpień politycy PiS non stop powtarzają, że ich partia jako jedyna realizuje obietnice, które złożyła wyborcom.

"Myśmy, proszę państwa, zapowiedzieli wiele, myśmy mieli przecież program, wielki program. I mogę uczciwie powiedzieć, że myśmy ten program zrealizowali, nadaliśmy demokracji właściwy sens" - ogłosił Kaczyński na majowej konwencji nazwanej "Programowym ulem". "Ochroniliśmy Polaków w czasie kryzysu, dziś pokazujemy plany na wyjście z kryzysu. I dalej realizujemy obietnice, które złożyliśmy" - przekonywał Mateusz Morawiecki w liście do czytelników "Super Expressu" w maju. "Prawo i Sprawiedliwość jest partią wiarygodną, w związku z tym przedstawiamy zawsze nasz program, a potem rozliczamy się ze zrealizowanych obietnic. Tak jest również w tej kampanii - z jednej strony pokazujemy, co zrobiliśmy, jak zrealizowaliśmy obietnice z 2019 roku, z drugiej strony pokazujemy nasze propozycje dla Polaków" - mówił minister w kancelarii premiera Michał Dworczyk w wywiadzie dla Telewizji Republika 5 września. Podobnych wypowiedzi było w ostatnich miesiącach wiele.

Od marca 2023 roku w Konkret24 w ramach cyklu "Obietnice minus" opisywaliśmy, jak wiele rząd Zjednoczonej Prawicy jednak nie zrobił, mimo że obiecał: zbudować, wprowadzić, zmienić, poprawić. Jeśli chodzi tylko o inwestycje, to choć niektóre z tych ogłoszonych przez PiS zrealizowano, są również takie, które pozostały zapowiedziami.

Tak więc przed rokiem otwarto przekop Mierzei Wiślanej (w dalszej części tekstu wyjaśniamy, dlaczego inwestycja nie została jednak ukończona). Od października 2022 roku ruszył przesył gazu przez podmorski gazociąg Baltic Pipe, który jest wspólną inwestycją operatorów systemów przesyłowych gazu z Polski i Danii: Gaz-Systemu i Energinetu. Od końca czerwca 2023 roku działa tunel w Świnoujściu łączący wyspy Uznam i Wolin. Lecz przykładów tego, co miało powstać, a nie powstało, jest sporo. Przedstawiamy te najgłośniejsze.

Kominy w Ostrołęce zburzone. Stępka na złom. Luxtorpeda nie ruszyła. Stracone miliony złotych

Blok węglowy Ostrołęka C. To miała być największa elektrownia węglowa w Europie. Umowę na budowę podpisano w lipcu 2018 roku, a budowę rozpoczęto w grudniu. Zakładano, że blok zacznie działać w 2024 roku. Lecz już w lutym 2020 roku prace wstrzymano - po zrealizowaniu ok. 8,5 proc. inwestycji (dane z raportu NIK). A w marcu 2021 roku rozpoczęto wyburzanie tego, co postawiono: betonowych konstrukcji chłodni kominowej i pylonów. Teraz na miejscu tamtej inwestycji spółka Energa z Grupy Orlen buduje blok gazowo-parowy. Projekt zgodnie z planem powinien się zakończyć w 2025 roku.

02.06.2022 | Raport NIK: rozbudowa elektrowni w Ostrołęce przyniosła 1,3 miliarda złotych strat
02.06.2022 | Raport NIK: rozbudowa elektrowni w Ostrołęce przyniosła 1,3 miliarda złotych stratWedług Najwyższej Izby Kontroli budowa bloku węglowego elektrowni w Ostrołęce pochłonęła ponad 1,5 miliarda złotych, z czego aż 1,3 złotych bezpowrotnie utracono. Wynika to z tego, że nieukończony blok został ostatecznie wyburzony.Arleta Zalewska | Fakty TVN

Według NIK nieodwracalne straty poniesione przy budowie Ostrołęki C sięgnęły 1,35 mld zł. W ocenie kontrolerów NIK doprowadziły do tego decyzje państwowych spółek i lokalnych polityków PiS; przede wszystkim nie zapewniono odpowiednich źródeł finansowania.

Program "Batory": budowa polskich promów. Obietnice odbudowy lub rozbudowy polskiego przemysłu stoczniowego PiS składał już podczas kampanii w 2015 roku. W "Strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju", czyli planie gospodarczym przygotowanym przez ówczesnego wicepremiera Mateusza Morawieckiego, zapisano powołanie programu "Batory". Sztandarowym projektem miało być zaprojektowanie i zbudowanie promów dla Polskiej Żeglugi Bałtyckiej, w tym promu samochodowo-pasażerskiego w Stoczni Szczecińskiej.

Stępkę, czyli dno kadłuba pierwszego promu, położono na terenie Szczecińskiego Parku Przemysłowego w czerwcu 2017 roku. Na uroczystości pojawili się m.in. Mateusz Morawiecki, który symbolicznie wbijał pierwsze nity w stępce, i minister gospodarki morskiej i żeglugi śródlądowej Marek Gróbarczyk - on odczytał listy od premier Beaty Szydło i prezydenta Andrzeja Dudy. W maju 2021 roku, gdy stępka nie została rozbudowana ani o centymetr, ukazał się raport NIK, w którym alarmowano, że realizacja programu jest zagrożona. Według kontraktu prom miał być gotowy do lipca 2020 roku. Nie był, a mimo to projekt w tamtym momencie pochłonął już 14 mln zł.

Temat wrócił w lutym 2022 roku - za sprawą informacji od szczecińskich skupów złomu, które otrzymały od przedstawiciela Polskiej Żeglugi Bałtyckiej ofertę zakupu stępki. Polska Żegluga Bałtycka oficjalnie zaprzeczyła, że zdecydowała o złomowaniu stępki, a wiadomość do skupów złomu była "nieautoryzowana" i "przesłana samowolnie".

Później pojawiła się nowa data i nowe miejsce planowanego wznowienia budowy promów: we wrześniu 2022 roku minister Marek Gróbarczyk poinformował, że budowa została przeniesiona do Gdańska, a pierwszy prom zostanie dostarczony na przełomie 2024 i 2025 roku. Pogram "Batory" w planowanym brzmieniu nie został zrealizowany (zakończenie projektu miało nastąpić w styczniu 2023 roku). Wciąż nie powstał ani jeden prom.

Co z budową polskich promów? Tak w praktyce wygląda program Batory
Co z budową polskich promów? Tak w praktyce wygląda program BatoryPaweł Płuska/Fakty TVN

Przekop Mierzei Wiślanej i tor wodny do Elbląga. Ustawa w sprawie budowy kanału żeglugowego przez Mierzeję Wiślaną została przegłosowana już w 2017 roku, ale podpisanie umowy na przekop i przekazanie placu budowy wykonawcy nastąpiło po drugich wygranych przez PiS wyborach, w październiku 2019 roku. Kanał oficjalnie otwarto 17 września 2022 roku. Na uroczystości pojawili się najważniejsi politycy: prezydent Andrzej Duda, premier Mateusz Morawiecki, prezes PiS Jarosław Kaczyński. Było to jednak zakończenie tylko pierwszego z trzech etapów inwestycji: wciąż nie pogłębiono całego toru wodnego prowadzącego do portu w Elblągu, co uniemożliwia wpływanie do niego większych jednostek transportowych.

Drugi etap, czyli obudowa brzegów rzeki Elbląg, jest zaawansowany w ponad 90 proc. Jego istotnym elementem jest most obrotowy w Nowakowie, który został oddany do użytkowania na początku lipca br. Całość prac w ramach tej części inwestycji ma się zakończyć do końca 2023 roku. W maju zakończony został etap trzeci, czyli pogłębienie toru wodnego na Zalewie i wykonanie oznakowania nawigacyjnego.

Wkrótce planowane jest ogłoszenie postępowania przetargowego na roboty czerpalne na rzece Elbląg, w pobliżu portu w Elblągu. Prace nie będą obejmować odcinka w samym porcie - chodzi o ostatnie 900 metrów toru wodnego, od miejsca zakończenia państwowej inwestycji do samego portu. Odcinkiem tym w większości zarządza miejska spółka, ale władze Elbląga uważają, że to wody morskie, więc ich zdaniem za dokończenie pogłębiania toru wodnego odpowiada państwo. Rząd nie zgadza się z taką interpretacją - twierdzi, że to samorząd powinien sfinansować prace na ostatnim odcinku. Państwo zaoferowało przejęcie większości udziałów w miejskiej spółce zarządzającej spornym odcinkiem, oferując w zamian inwestycje o wartości 100 mln zł. Elbląski ratusz odrzucił tę propozycję, tłumacząc, że tyle wynoszą przybliżone koszty pogłębienia toru wodnego. "Te 900 metrów będzie kosztowało około 70 milionów złotych plus obrotnica 20 milionów złotych, czyli nie ma o co się bić. To jest propozycja oddania portu za darmo" - komentował tę ofertę senator PO Jerzy Wcisło w rozmowie z TVN24. Rządowa propozycja dokapitalizowania portu w Elblągu kwotą do 100 mln zł jest ciągle aktualna - informował pod koniec sierpnia Polską Agencję Prasową Andrzej Śliwka, podsekretarz stanu w Ministerstwie Aktywów Państwowych.

Tak więc mimo zbudowania kanału przez Mierzeję Wiślaną większe jednostki i tak nie mogą wpływać do portu w Elblągu - a to był jeden z głównych celów inwestycji. Od otwarcia do 10 września 2023 roku z kanału skorzystało 1778 jednostek, głównie rekreacyjnych, nieco ponad 300 to były jednostki komercyjne.

Luxtorpeda 2.0: budowa szybkich pociągów. Plan rozwoju polskich kolei Luxtorpeda 2.0 także znalazł się w przygotowanej przez wicepremiera i ministra rozwoju Mateusza Morawieckiego "Strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju". Były tam m.in. zapowiedzi produkcji polskich pojazdów szynowych i "model rozwoju zakupu taboru kolejowego". 

W lutym 2018 roku w blasku fleszy spółka PKP Intercity podpisała z Narodowym Centrum Badań i Rozwoju list intencyjny o wspólnej realizacji projektów w ramach rządowego programu Luxtorpeda 2.0. W komunikacie na stronie internetowej przewoźnika podano: "Planowane jest opracowanie nowoczesnej lokomotywy elektrycznej, elektrycznego zespołu trakcyjnego (EZT) oraz składu typu push-pull. Pojazdy mają być przystosowane do prędkości 160-250 km/h. Na ten cel planuje przeznaczyć docelowo około 3,7 mld".

Ten projekt także badała NIK: w maju 2021 roku poinformowała, że niedługo po podpisaniu umowy między PKP a NCBR projekt włączono w struktury Centralnego Portu Komunikacyjnego, który ma odpowiadać za kierunki rozwoju kolei dużych prędkości w Polsce. Wciąż jednak brak konkretnych zapowiedzi dotyczących polskiego pojazdu szynowego. We wrześniu 2022 roku rząd przyjął uchwałę w sprawie zapewnienia taboru pasażerskiego w związku z realizacją CPK, gdzie znalazły się takie ogólniki jak: "osiągnięcie określonego czasu przejazdu może nastąpić tylko w przypadku wdrożenia systemu Kolei Dużych Prędkości wraz ze wszystkimi funkcjonującymi podsystemami, w tym taboru mogącego poruszać się z prędkością eksploatacyjną 250 km/h", a "celem projektowanej uchwały jest wypracowanie optymalnej formuły pozyskania taboru na potrzeby Centralnego Portu Komunikacyjnego".

W 2017 roku powołano Klaster "Luxtorpeda 2.0" zrzeszający największe firmy kolejowe w Polsce. Na stronie internetowej klastra w sekcji "Działania" nie czytamy jednak o budowie polskich pojazdów szynowych, a jedynie o "budowie i modernizacji taboru – kierunkach zamówień".

Muzeum Bitwy Warszawskiej w Ossowie. W 2017 roku ówczesny minister obrony Antoni Macierewicz i jego zastępca Michał Dworczyk zapowiadali, że inwestycja zostanie zakończona na setną rocznicę bitwy warszawskiej, w sierpniu 2020 roku. Minęły trzy lata i dopiero latem 2020 roku ruszyły pierwsze prace budowlane, bo ostateczną ofertę na budowę wybrano kilka miesięcy wcześniej. Podczas ostatnich uroczystości rocznicowych - w sierpniu 2023 roku - dyrektor Muzeum Wojska Polskiego Paweł Żurkowski stwierdził, że "już niedługo będziemy mogli się chwalić już pracami końcowymi, a potem budową ekspozycji Muzeum Wojska Polskiego". Jak ocenił, muzeum może być gotowe już w przyszłym roku lub niedługo później.

Tymczasem w pobliskim Radzyminie otwarto Muzeum Bitwy Warszawskiej 1920 roku - jako oddział stołecznego Muzeum Niepodległości. To wspólne przedsięwzięcie samorządów województwa mazowieckiego i podwarszawskiej gminy Radzymin.

CZYTAJ WIĘCEJ W KONKRET24: Promy, Ostrołęka C, sto obwodnic i 22 mosty, likwidacja wykluczenia komunikacyjnego. Inwestycje obiecane, a niezrealizowane.

Milion aut elektrycznych? Fabryka Izery? Nie ma

Milion samochodów elektrycznych. Zapowiedzi miliona aut elektrycznych na polskich drogach padły już w 2016 roku, czyli pierwszym pełnym roku rządów PiS. Od początku za ten projekt odpowiadali ówczesny wicepremier i minister rozwoju Mateusz Morawiecki oraz minister energii Krzysztof Tchórzewski. Na wspólnej konferencji w czerwcu 2016 roku Tchórzewski powiedział, że "za 10 lat chcielibyśmy mieć milion samochodów elektrycznych w naszych miastach". Morawiecki natomiast wymienił projekt "Samochód elektryczny" jako flagowy w ramach "Strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju". Miesiąc później przyjęto "Krajowe ramy polityki rozwoju infrastruktury paliw alternatywnych", w których Ministerstwo Energii oficjalnie jako cel na 2020 rok wskazało 50 tys., a na 2025 rok aż milion samochodów elektrycznych w Polsce.

Z kolei według dokumentów Ministerstwa Energii przyjętych w 2017 roku po sześciu latach e-samochodów miało być prawie 550 tys.

Rząd - świadomy, że tamte zapowiedzi były na wyrost - w przyjętej w 2019 roku Strategii Zrównoważonego Rozwoju Transportu do 2030 roku korygował, że flota samochodów elektrycznych i hybrydowych w Polsce może wzrosnąć do 600 tys. i to dopiero w 2030 roku. Tę liczbę i ten rok powtórzono w projekcie Polityki Energetycznej Polski z 2021 roku, choć tam raz jeszcze wymienia się cel miliona samochodów w 2025 jako wariant "bardzo ambitny".

Według Licznika Elektromobilności przygotowanego przez Polskie Stowarzyszenie Paliw Alternatywnych (PSPA) na koniec czerwca 2023 roku w Polsce było jedynie ponad 80 tys. samochodów elektrycznych.

Fabryka polskiego samochodu elektrycznego. W styczniu 2017 roku powstał rządowy projekt "Uruchomienie produkcji polskiego samochodu elektrycznego". Stworzył go Komitet Sterujący Projektu Elektromobilność, który powołał wicepremier Mateusz Morawiecki, a którego przewodniczącym został minister Krzysztof Tchórzewski. Wówczas działała już spółka ElectroMobility Poland (EMP) założona w październiku 2016 roku przez cztery państwowe firmy energetyczne: Energę, Eneę, Tauron i PGE. Rok później stała się liderem projektu uruchomienia produkcji polskiego samochodu elektrycznego.

Plan zakładał, że do połowy 2018 roku powstanie pięć jeżdżących prototypów, ale te zapowiedzi okazały się zbyt optymistyczne. Firma EMP zaprezentowała tylko dwa prototypy i to dwa lata później: w lipcu 2020 roku. Wtedy też poznaliśmy markę auta: Izera. Podczas prezentacji przedstawiciele spółki zapowiedzieli, że samochody mają wejść do produkcji w 2023 roku.

Ta data stała się nieaktualna już pod koniec 2020 roku, gdy prezes EMP Piotr Zaremba zapowiedział, że fabryka Izery powstanie w Jaworznie w województwie śląskim. Budowa fabryki miała ruszyć w trzecim kwartale 2021 roku, a start produkcji samochodu został przełożony na 2024 rok. Memorandum w sprawie budowy fabryki 15 grudnia 2020, poza przedstawicielami EMP, podpisali m.in. minister klimatu i środowiska Michał Kurtyka oraz przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego i Lasów Państwowych.

Lasy Państwowe były ważnym elementem tego planu, ponieważ fabryka ma powstać na terenach leśnych. W połowie 2021 roku nadleśnictwo Chrzanów stanęło na drodze inwestycji i do ominięcia tej przeszkody konieczna była specjalna rządowa ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych ze specjalnym przeznaczeniem gruntów leśnych. Po przyjęciu ustawy Skarb Państwa dofinansował jeszcze projekt kwotą 250 mln zł z Funduszu Reprywatyzacji. Na tamtym etapie było już też jasne, że daty startu budowy fabryki i produkcji auta znowu się przesuną.

Budowa fabryki nie rozpoczęła się ani w trzecim kwartale 2021, ani nawet w trzecim kwartale 2022 roku. Nie przeszkodziło to rządowi podwoić kwoty dofinansowania. W grudniu 2022 roku z Funduszu Reprywatyzacji przeznaczono kolejne 250 mln zł m.in. na "działania przygotowawcze związane z budową fabryki Izery w Jaworznie".

Patryk Mikiciuk o Izerze (wideo z marca 2023)
Izera. Patryk Mikiciuk z TVN Turbo o pierwszym polskim samochodzie elektrycznymTVN24

Premier Mateusz Morawiecki, zapytany w lutym 2023 roku o postępy w projekcie polskiego samochodu elektrycznego, stwierdził, że jest on "na właściwej ścieżce". "Wolę, żeby ten proces odbywał się w sposób bardzo rzetelny, bardzo dokładnie weryfikowane były poszczególne parametry planu biznesowego, niż żeby coś powstało pół roku szybciej, ale później trudniej będzie realizować cały projekt, cały program" - tłumaczył. W tym czasie ruszyła wycinka drzew na działce, na której ma powstać fabryka.

Wciąż nie ruszyły jednak prace budowlane zapowiadane na 2021 rok. Jarosław Wenderlich z kancelarii premiera na początku marca 2023 roku w odpowiedzi na interpelację poselską przekazał, że według obecnego harmonogramu prace ruszą na początku 2024 roku, a fabryka ma zacząć działać na koniec 2025 roku. Wtedy z linii produkcyjnych mają zjechać pierwsze egzemplarze samochodów Izera. "Ich sprzedaż rozpocznie się w roku 2026" - dodał.

21 marca 2023 roku spółka EMP poinformowała, że rozpoczęła współpracę ze znanym włoskim biurem stylistycznym Pininfarina. Zamówiono tam trzy projekty nadwozi: SUV-a, hatchbacka i kombi. A to znaczy, że projekty firmy Torino Design, które pokazano w 2020 roku, idą do kosza. Zaś 20 września "Rzeczpospolita" opisała wyniki kontroli NIK spółki EMP i jej działań związanych z projektem Izera od stycznia 2021 roku do końca sierpnia 2022 roku. "Rz" podała, że NIK ocenia go jako przedsięwzięcie mocno ryzykowne. "Przedłużający się proces realizacji projektu, w tym w istocie brak wyjścia projektu do dnia zakończenia kontroli poza fazę przygotowawczą, powoduje zagrożenie dla jego realizacji" - cytowała "Rz" wystąpienie pokontrolne NIK.

CZYTAJ WIĘCEJ W KONKRET24: Nie ma ani polskiego samochodu elektrycznego, ani fabryki Izery

Wciąż nie ma fabryki leków osoczopochodnych

Leki z osocza stosuje się u pacjentów po transplantacji narządów i tkanek, po operacjach kardiochirurgicznych i z ciężką niewydolnością serca. Są podawane po wystąpieniu konfliktu serologicznego czy przy leczeniu oparzeń i wstrząsów; są jedyną opcją terapeutyczną dla pacjentów z pierwotnymi niedoborami odporności. Pierwsze pomysły stworzenia polskiej fabryki frakcjonowania osocza sięgają 1995 roku. Laboratorium Frakcjonowania Osocza (LFO) miało powstać w Mielcu, ale kolejni ministrowie zdrowia w kolejnych rządach bezskutecznie podejmowali próby stworzenia tej fabryki. Historię tę opisaliśmy szczegółowo w Konkret24. W kampanii 2019 roku PiS powrócił do pomysłu i zapowiadał, że w ramach tworzenia państwa dobrobytu uda się w końcu rozpocząć budowanie polskiej fabryki leków osoczopochodnych.

"W Polsce dotychczas nie zapewniono samowystarczalności w zakresie produktów krwiopochodnych. (...) Nie ma w Polsce fabryki leków osoczopochodnych" - diagnoza z Programu Prawa i Sprawiedliwości z połowy września 2019 roku to problem znany od lat. Nadwyżki polskiego osocza (według najnowszych danych ok. 82 proc. osocza pobieranego od pacjentów) kupują i przerabiają zagraniczne firmy, a następnie sprzedają z zyskiem koncernom, które z osocza wytwarzają leki. Leki te trafiają również do Polski, gdzie są sprzedawane z marżą producenta.

"Z wstępnego harmonogramu wynikało, że fabryka frakcjonowania osocza mogłaby powstać w 2023 roku" - informowała w kwietniu 2020 roku "Gazeta Polska" (cytaty za Bankier.pl). "Jestem zdeterminowany, aby w ciągu trzech lat taka fabryka w Polsce ruszyła" - tak w listopadzie 2020 roku mówił w wywiadzie dla "Dziennika Gazety Prawnej" dr hab. Radosław Sierpiński, prezes Agencji Badań Medycznych i pełnomocnik premiera ds. rozwoju sektora biotechnologii i niezależności Polski w zakresie produktów krwiopochodnych. Koszt budowy fabryki szacował na ponad 500 mln zł.

Jednak dopiero w końcu w styczniu 2022 roku w wykazie prac legislacyjnych i programowych rządu pojawiła się informacja o pracach nad projektem ustawy o krwiodawstwie i krwiolecznictwie, która miała powołać Narodowego Frakcjonatora Osocza (NFO) odpowiedzialnego za powstanie krajowej fabryki frakcjonowania osocza. Po ponad roku - 6 marca 2023 - projekt ustawy o krwiodawstwie i krwiolecznictwie opublikowano w serwisie Rządowego Centrum Legislacji. Zakłada utworzenie Narodowego Frakcjonatora Osocza z siedzibą w Katowicach. W ocenie skutków regulacji ustawy zaznaczono, że samo rozpoczęcie produkcji przewiduje się "za około 6 lat"– czyli najwcześniej na początku 2029 roku.

W kwietniu 2023 roku Ministerstwo Zdrowia poinformowało Konkret24, że nie ma opóźnień w pracach nad projektem ustawy o krwiodawstwie i krwiolecznictwie, a Rada Ministrów zajmie nim się w drugim kwartale tego roku.

CZYTAJ WIĘCEJ W KONKRET24: Nie ma fabryki leków osoczopochodnych ani nawet odpowiedniej ustawy

Zamki kazimierzowskie wciąż w ruinie

W 2017 roku prezes PiS Jarosław Kaczyński na konwencji w Przysusze obiecywał Polakom piękną Polskę, do czego miała się przyczynić odbudowa zamków, które w XIV wieku powstawały z inicjatywy króla Kazimierza Wielkiego. "Stąd ten Fundusz Ochrony Zabytków, stąd plan, który - nie ukrywam - wziąłem od premiera Morawieckiego, ale który tutaj przedstawiam, bo nie jest czysto gospodarczy: odbudowy zamków kazimierzowskich. Tych, które budował Kazimierz Wielki" - mówił. Lecz do dziś ani jeden z tych zamków nie został podniesiony z ruin dzięki państwowemu wsparciu.

Biorąc pod uwagę cytowaną wypowiedź Kaczyńskiego, obietnica odbudowy zamków posłużyła za uzasadnienie powołania kolejnego państwowego funduszu. Dziesięć dni wcześniej, 22 czerwca 2017 roku, Sejm uchwalił ustawę o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz niektórych innych ustaw - na jej mocy utworzono od 1 stycznia 2018 roku Narodowy Fundusz Ochrony Zabytków (NFOZ). Powstał jako państwowy fundusz celowy. Jego przychody stanowią kary pieniężne od właścicieli zabytków nakładane za złamanie odpowiednich przepisów konserwatorskich czy nawiązki zasądzane przez sądy w sprawach dotyczących zniszczenia lub uszkodzenia zabytków. Natomiast wydatki mają iść na prace konserwatorskie i renowacyjne zabytków w Polsce.

Jak wynika z odpowiedzi resortu kultury na interpelacje poselskie posłów Joanny Muchy i Michała Jarosa, przez kolejne lata niewiele się w sprawie odbudowy zamków działo. Co więcej, w odpowiedzi na interpelację Muchy minister Gliński przytoczył przepisy ustawy z 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, według których odbudowy zamków nie da się sfinansować z NFOZ. Artykuł 77 tej ustawy jest bowiem tak skonstruowany, że fundusz może tylko częściowo dofinansować odbudowę zabytków.

Gdy na początku 2023 roku pytał o zamki senator KO Krzysztof Brejza, został odesłany przez ministerstwo kultury do Banku Gospodarstwa Krajowego, który jest operatorem Rządowego Programu Odbudowy Zabytków. 26 kwietnia BGK na pytania Brejzy o dofinansowanie odbudowy zamków odpowiedział, że "nie prowadzi żadnego projektu związanego z zamkami kazimierzowskimi".

Po opublikowaniu tej odpowiedzi przez Brejzę na Twitterze zareagował wicepremier Piotr Gliński. W serii tweetów pisał, że ochrona zabytków jest finansowana z programu ministerstwa i Rządowego Programu Odbudowy Zabytków. "Każdy z tych programów może dotyczyć (i takie projekty są realizowane) także zamków kazimierzowskich" – przekazał. A w kolejnym tweecie informował: "Trzecim programem, który uruchamiamy, jest Agencja Rewitalizacji (ustawa w finalizacji), która najbardziej kompleksowo będzie się zajmowała (też) rewitalizacją zamków kazimierzowskich". Wicepremier Gliński w swoich wpisach nie użył jednak słowa "odbudowa".

05.05.2023 | 6 lat od obietnicy odbudowy zamków kazimierzowskich
05.05.2023 | 6 lat od obietnicy odbudowy zamków kazimierzowskich6 lat temu prezes PiS obiecywał, że zamki Kazimierza Wielkiego zostaną odbudowane. Do tej pory jednak odbudowano ich zero. Co poszło nie tak?Maciej Mazur | Fakty TVN

Po publikacji Konkret24 o zamkach kazimierzowskich i materiałach w TVN24 do kwestii odbudowy tych zamków wrócił Jarosław Kaczyński, "Często ostatnio jedna z telewizji - jak to się mówi - komercyjnych, mówi, że zamków żeśmy nie odbudowali. No, ja zapowiadałem na kongresie naszej partii odbudowę zamków kazimierzowskich, ale wyobraźcie sobie państwo, że mielibyśmy [wydać] te 200 miliardów, ale nie na walkę ze skutkami covidu, ale właśnie na te cele. Ile moglibyśmy zrobić?" - stwierdził 13 maja na "Programowym ulu" PiS.

W wyjaśnieniach, które zarówno wicepremier Gliński, jak i wiceminister kultury Jarosław Sellin przekazują posłom, pojawia się informacja, że prace związane z ochroną zabytków są finansowane z Narodowego Funduszu Ochrony Zabytków. Sprawdziliśmy w ministerialnych dokumentach, jakiego typu prace w latach 2018-2023 w ruinach zamków kazimierzowskich sfinansowano z NFOZ. Z wykazu dotacji nie wynika, by właściciele pozostałości po zamkach z epoki Kazimierza Wielkiego podejmowali jakiekolwiek prace związane z ich odbudową

Na początku sierpnia 2023 roku minister Piotr Gliński mówił w rozmowie z Polską Agencją Prasową: "Mamy gotowy projekt ustawy i będzie ona zrealizowana (...) zaraz po wygranych wyborach". Może dlatego w najnowszym programie PiS zapisano: "Polska ma odzyskać dawny blask, musimy raz na zawsze usunąć piętno zaborów, kolejnych wojen i PRL-u. Chcemy odbudować zamki, pałace, dwory, niekiedy nawet dworki i kamienice, a także poddać rewitalizacji stare miasta" (wytłuszczenie od redakcji).

CZYTAJ WIĘCEJ W KONKRET24: Plany odbudowy zamków Kazimierza Wielkiego legły w gruzach

Gdzie są nowe parki narodowe?

"W 2021 roku premier Morawiecki, prezentując Polski Ład, zawarł tam informacje o tym, że będą i mają powstać nowe parki narodowe. Mamy 2023 rok i zasadnym wydaje mi się pytanie: co z tymi planami?" - pytała 9 marca na sejmowej Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa posłanka Lewicy Daria Gosek-Popiołek. Pytanie kierowała do obecnej na tym posiedzeniu wiceminister klimatu i środowiska Małgorzaty Golińskiej. Ta odpowiadała wymijająco.

Zapowiedzi powiększenia istniejących parków narodowych i powołania nowych rzeczywiście znalazły się w programie Polski Ład. Mimo że dzisiaj ten projekt kojarzy się głównie z zamieszaniem, jakie wywołał w systemie podatkowym, według rządu Mateusza Morawieckiego miał być "planem odbudowy polskiej gospodarki po pandemii COVID-19, który ma zmniejszyć nierówności społeczne i stworzyć lepsze warunki do życia dla wszystkich obywateli". Lepsze warunki do życia miały zagwarantować reformy w 10 obszarach. W jednym z nich, dotyczącym środowiska, jako trzy główne elementy wymieniono: politykę klimatyczną, koniec z betonowaniem w centrach miast i nowe parki narodowe.

W listopadzie 2021 roku zmieniono opis tego punktu na stronie rządowej; w aktualnej wersji nie zobowiązano się już do żadnych działań. Pozostało tylko: "23 parki narodowe zajmują ok. 1 proc. powierzchni kraju. (…) Konieczne jest dalsze budowanie poparcia społecznego sprzyjającego tworzeniu nowych parków narodowych i powiększaniu już istniejących, jak również usprawnienie funkcjonowania parków narodowych".

Ministerstwo Klimatu i Środowiska przygotowało jednak projekt ustawy o parkach narodowych i 2 lutego 2022 roku przekazało go do uzgodnień międzyresortowych. Zasadniczy cel ustawy to: "kompleksowe unormowanie działalności parków narodowych jako form ochrony przyrody oraz podmiotu instytucjonalnego". W praktyce oznacza to m.in. utworzenie nowego podmiotu pod nazwą Polskie Parki Narodowe (PPN), który ma obejmować Dyrekcję Polskich Parków Narodowych oraz parki narodowe.

Na stronie Rządowego Centrum Legislacji podawano 19 września, że projekt ustawy nadal jest na etapie opiniowania i "odniesienia się wnioskodawcy do uwag". Resort informuje, że "planowany w projekcie termin wejścia w życie ustawy to 1 stycznia 2025 roku". W Polsce istnieją więc wciąż 23 parki narodowe, a od 22 lat nie powstał żaden nowy.

CZYTAJ WIĘCEJ W KONKRET24: Gdzie te nowe parki narodowe?

Autorka/Autor:oprac. BC

Źródło: Konkret24

Źródło zdjęcia głównego: M. Bielecki/PAP, Shutterstock, mat. pras.

Pozostałe wiadomości

"Grok zerwał się z łańcucha", "Grok zwariował" – przestrzegają użytkownicy platformy X należącej do Elona Muska. Rzeczywiście, chatbot oparty na sztucznej inteligencji obraża Tuska i Giertycha, a pozytywnie pisze o Braunie czy Hitlerze. O co chodzi z tym Grokiem? 

Obraża Tuska i Giertycha, chwali Brauna. Co się stało z Grokiem?

Obraża Tuska i Giertycha, chwali Brauna. Co się stało z Grokiem?

Źródło:
TVN24+

Opozycja krytykuje rząd za wprowadzenie zakazu lotów dronami nad zachodnią granicą. Według niej ten zakaz ułatwi "przerzucanie" migrantów z Niemiec. A ponadto politycy opozycji twierdzą, że nie ma podstawy prawnej tej decyzji. Wyjaśniamy.

Zakaz dronów na zachodniej granicy. Jest, czy go nie ma

Zakaz dronów na zachodniej granicy. Jest, czy go nie ma

Źródło:
Konkret24

Posłowie Konfederacji grzmią, że prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski postanowił przeznaczyć 700 tysięcy złotych na postawienie na Placu Zbawiciela tęczy. Instalacja ma być symbolem społeczności LGBTQ+. Politycy - a za nimi internauci - zarzucają prezydentowi Warszawy marnowanie pieniędzy. Tylko że on nie ma z tym nic wspólnego.

"Tęcza Trzaskowskiego za 700 tysięcy"? Kto zadecydował

"Tęcza Trzaskowskiego za 700 tysięcy"? Kto zadecydował

Źródło:
Konkret24

"Germanizacja w pełni" - tak internauci i niektóre media komentują rzekomą zmianę nazwy mostu Grunwaldzkiego we Wrocławiu z polskiej na niemiecką. Konserwator zabytków i urząd miasta zaprzeczają, a my tłumaczymy, skąd wziął się ten fałszywy przekaz.

"Chcą zmienić nazwę Mostu Grunwaldzkiego na niemiecką"? O co chodzi

"Chcą zmienić nazwę Mostu Grunwaldzkiego na niemiecką"? O co chodzi

Źródło:
Konkret24

Wygląda jak lokalny serwis, ale nim nie jest. Zamiast informować, strona ta szerzy antymigrancki hejt. W rzekomej trosce o bezpieczeństwo mieszkańców karmi ich strachem. Promują ją politycy, a firmuje człowiek z komitetu poparcia Karola Nawrockiego. Portal Gazeta Zielonogórska to modelowe źródło dezinformacji niemedialnej. Na czym polega to zjawisko? 

Redakcja widmo i niewidzialni migranci. Kto gra strachem w Zielonej Górze

Redakcja widmo i niewidzialni migranci. Kto gra strachem w Zielonej Górze

Źródło:
TVN24+

Prawica rozpowszechnia przekaz o tysiącach "nielegalnych imigrantów" z Afryki, czy Bliskiego Wschodu zawróconych z Niemiec do Polski. Dane - także te najnowsze - pokazują coś zupełnie innego.

Kogo Niemcy zawracają do Polski? Jedna narodowość dominuje

Kogo Niemcy zawracają do Polski? Jedna narodowość dominuje

Źródło:
Konkret24

Przed zapowiadanymi wielkimi opadami oczy wielu Polaków zwrócone są na największe zbiorniki przeciwpowodziowe w kraju. Zarządzający nimi zapewniają, że wszystkie mają zabezpieczone rezerwy. Porównaliśmy stan ich wypełnienia teraz oraz tuż przed powodzią we wrześniu 2024 roku. Eksperci tłumaczą, czy i jakie wnioski można z tego wyciągnąć.

Wypełnienie zbiorników retencyjnych teraz i przed powodzią 2024. Co nam to mówi

Wypełnienie zbiorników retencyjnych teraz i przed powodzią 2024. Co nam to mówi

Źródło:
Konkret24

Politycy opozycji grzmią w mediach społecznościowych, że "ludzie Bodnara chcieli zapewnić sobie bezkarność". Jako dowód rozsyłają rzekomy zapis, który miał się znaleźć w ustawie przygotowywanej w Ministerstwie Sprawiedliwości. Resort już się do tego odniósł, a my wyjaśniamy, co dało początek tej narracji.

"Ustawa bezkarnościowa". Skąd się wziął wirtualny paragraf 

"Ustawa bezkarnościowa". Skąd się wziął wirtualny paragraf 

Źródło:
Konkret24

Zdjęcie wykonane nocą niedaleko granicy z Niemcami przez umieszczoną w lesie fotopułapkę wywołało oburzenie w sieci. Polityczka Konfederacji uznała bowiem, że kamera pokazała niemiecki patrol po polskiej stronie granicy. Wyjaśniamy, kogo naprawdę widać na fotografii.

Czy to "niemieccy żołnierze po polskiej stronie granicy"? Mamy odpowiedź

Czy to "niemieccy żołnierze po polskiej stronie granicy"? Mamy odpowiedź

Źródło:
Konkret24

Po głośnym pożarze budynku w podwarszawskich Ząbkach w mediach społecznościowych pojawiły się teorie, że jego przyczyną były panele fotowoltaiczne. Jako potwierdzenie tej tezy publikowano nawet zdjęcia satelitarne. Straż pożarna dementuje ten przekaz.

Pożar w Ząbkach. Fotowoltaika jako "podajnik ognia"? Nie wierzcie w to

Pożar w Ząbkach. Fotowoltaika jako "podajnik ognia"? Nie wierzcie w to

Źródło:
Konkret24

"Wszyscy powinni bić na alarm", "dlaczego zbiorniki retencyjne są pełne", "nie spuszczają wody"... - takie komentarze pojawiły się w sieci po informacjach o zbliżających się ulewach. Internauci alarmują, że zbiorniki retencyjne są już zapełnione, a Wody Polskie na to nie reagują. Przedsiębiorstwo zarządzające zbiornikami odpowiada, że "tworzący alternatywne teorie" internauci nie mają racji.

Zbiorniki retencyjne "pełne po brzegi"? Internauci alarmują, Wody Polskie odpowiadają

Zbiorniki retencyjne "pełne po brzegi"? Internauci alarmują, Wody Polskie odpowiadają

Źródło:
Konkret24

Internauci dyskutują, czy na nagraniu z płonącym samochodem, które krąży w sieci, rzeczywiście płonie auto elektryczne. Sprawdzamy, więc co o całym zajściu wiadomo.

"Płonie elektryk" w Koszalinie? Co to za auto

"Płonie elektryk" w Koszalinie? Co to za auto

Źródło:
Konkret24

Kolejne państwa strefy Schengen przywracają kontrole graniczne, dlatego coraz częściej można usłyszeć głosy o "końcu" czy nawet "zabiciu Schengen". Eksperci wymieniają jednak zaskakujące powody, dla których ich zdaniem strefa nie tylko przetrwa, ale będzie się rozszerzać.

Koniec strefy Schengen? "Składanie do grobu jest przedwczesne"

Koniec strefy Schengen? "Składanie do grobu jest przedwczesne"

Źródło:
TVN24+

Internauci, ale też poseł Marek Jakubiak oburzają się na zdjęcie polskiego policjanta, który na ramieniu ma naszywkę z flagą unijną. Wyjaśniamy, co to za naszywka.

"Europejska policja"? Co oznacza naszywka na mundurze

"Europejska policja"? Co oznacza naszywka na mundurze

Źródło:
Konkret24

Politycy opozycji utrzymują, że polski rząd nie przedstawia prawdziwych danych o liczbie migrantów "przerzucanych" z Niemiec do Polski, podczas gdy według władz niemieckich są to "duże liczby, tysiące w skali jednego miesiąca". Publikujemy więc najnowsze statystyki otrzymane z niemieckiej policji - nie potwierdzają takich twierdzeń.

Ilu migrantów odesłano do Polski? Nowe dane z Niemiec

Ilu migrantów odesłano do Polski? Nowe dane z Niemiec

Źródło:
Konkret24

Szef MSZ oferuje Karolowi Nawrockiemu "możliwość zbriefowania" go, jeśli chodzi o politykę zagraniczną rządu. W odpowiedzi przyszły rzecznik kancelarii prezydenta poucza, co należy do prerogatyw głowy państwa. Tak więc w nowej politycznej rzeczywistości wróci stary spór, a konstytucja się przecież nie zmieniła. Wyjaśniamy.

"Gest kurtuazji" kontra "rząd ma obowiązek". Nowy prezydent, stary spór

"Gest kurtuazji" kontra "rząd ma obowiązek". Nowy prezydent, stary spór

Źródło:
Konkret24

W kancelarii prezydenta Nawrockiego ma pozostać przynajmniej jeden minister z czasów obecnego prezydenta. A reszta? I co się stanie obecnymi doradcami Andrzeja Dudy? Wyjaśniamy.

Ministrowie i doradcy Andrzeja Dudy. Jaki ich los po 6 sierpnia?

Ministrowie i doradcy Andrzeja Dudy. Jaki ich los po 6 sierpnia?

Źródło:
Konkret24

Poszukujący Tadeusza Dudy policjanci jakoby nawet nie potrafią nosić broni, a sam poszukiwany rzekomo zamieszcza w sieci nagranie obozowiska; na dodatek miał też sfilmować policyjny śmigłowiec, a nagranie zamieścił w sieci. Akcja w okolicach Limanowej stała się pretekstem do drwienia z policjantów biorących w niej udział lub zwiększania zasięgów i popularności w sieci. Pokazujemy przykłady krążących wokół niej fake newsów.

"Vlogi Tadeusza Dudy" i zdjęcie policjantki. Fałszywki o obławie w Starej Wsi

"Vlogi Tadeusza Dudy" i zdjęcie policjantki. Fałszywki o obławie w Starej Wsi

Źródło:
Konkret24

Ministra funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, stwierdziła, że dla jej partii istotna jest objęcie funkcji wicepremiera w planowanej rekonstrukcji rządu, bo "wicepremier może więcej niż minister". A co na to akty prawne?

Pełczyńska-Nałęcz: "wicepremier może więcej niż minister". Ekspert: "nieco ryzykowne stwierdzenie"

Pełczyńska-Nałęcz: "wicepremier może więcej niż minister". Ekspert: "nieco ryzykowne stwierdzenie"

Źródło:
Konkret24

Komentując "patrole obywatelskie" na granicy polsko-niemieckiej, politycy opozycji mówią po raz kolejny o "tysiącach migrantów przerzucanych przez Niemców". Dane o rzeczywistych przekazaniach są jednak dużo niższe. Wyjaśniamy.

"Kilka tysięcy nielegalnych migrantów dziennie" z Niemiec? Dane pokazują coś innego

"Kilka tysięcy nielegalnych migrantów dziennie" z Niemiec? Dane pokazują coś innego

Źródło:
Konkret24

Mateusz Morawiecki zamieścił wykres, który miał pokazywać, jak bardzo za rządów PiS rosły dochody budżetu państwa, gdy podczas rządów PO-PSL i obecnej koalicji wzrosty nie są tak znaczące. Ekonomiści tłumaczą, co były premier pomija.

Mateusz Morawiecki o dochodach państwa. Jak wprowadza w błąd

Mateusz Morawiecki o dochodach państwa. Jak wprowadza w błąd

Źródło:
Konkret24

Po tragedii w Starej Wsi, podczas policyjnej obławy pojawiło się zdjęcie, które ma pokazywać ulicę przed domem, gdzie dokonano zbrodni. Jest rozpowszechniane z twierdzeniem, że podejrzany Tadeusz Duda uciekł stamtąd na motocyklu. Oba przekazy są nieprawdziwe.

"Tak wygląda ulica", morderca na motocyklu? Nic tu się nie zgadza

"Tak wygląda ulica", morderca na motocyklu? Nic tu się nie zgadza

Źródło:
Konkret24

W sieci pojawił się fragment kodu, który ma świadczyć o tym, że tak zwana aplikacja Mateckiego miała być podłączona do serwerów PKW. Nieznających się na programowaniu może wprowadzać w błąd. Tłumaczymy.

"Aplikacja Mateckiego" podpięta pod PKW? Fałszywy "niezbity dowód"

"Aplikacja Mateckiego" podpięta pod PKW? Fałszywy "niezbity dowód"

Źródło:
Konkret24

Nagranie z kilkudziesięcioma bocianimi gniazdami na słupie wysokiego napięcia przyciągnęło uwagę tysięcy internautów. Jedni twierdzą, że to Polska, inni wskazują na zagranicę. Sprawdziliśmy, co wiadomo o tym materiale.

"Blokowisko bocianów" w Polsce? Sprawdzamy popularne nagranie

"Blokowisko bocianów" w Polsce? Sprawdzamy popularne nagranie

Źródło:
Konkret24

Były wicepremier Jacek Sasin pytał w wywiadzie radiowym, gdzie są pieniądze z Krajowego Planu Odbudowy i czy "ktoś odczuł jakąś poprawę z tego względu". Pokazujemy więc, na co do tej pory przeznaczono te środki: od pracowni AI, przez żłobki, po oczyszczalnie ścieków i modernizacje linii kolejowych.

Sasin: gdzie są mityczne pieniądze z KPO? Odpowiadamy

Sasin: gdzie są mityczne pieniądze z KPO? Odpowiadamy

Źródło:
Konkret24

Mimo zawieszenia przyjmowania wniosków o azyl na granicy polsko-białoruskiej, polskie służby wciąż przyjmują ich ponad tysiąc miesięcznie. Internauci komentują, że "Donald Tusk okłamał Polaków", bo "granica jest nieszczelna". Wyjaśniamy, dlaczego te dane o tym nie świadczą.

Wnioski o azyl w Polsce mimo zawieszenia. Kto i gdzie je składa

Wnioski o azyl w Polsce mimo zawieszenia. Kto i gdzie je składa

Źródło:
Konkret24

Politycy opozycji i internauci komentują, że wyborcy masowo wysyłali do Sądu Najwyższego protesty wyborcze według wzoru przygotowanego przez posła Romana Giertycha i z jego numerem PESEL. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego Małgorzata Manowska dolała oliwy do ognia, mówiąc, że takich protestów jest kilka tysięcy. Inne zdanie ma jednak rzecznik prasowy instytucji. Wyjaśniamy, co wiemy.

"Giertychówki", PESEL posła i dwugłos w Sądzie Najwyższym. Co wiemy

"Giertychówki", PESEL posła i dwugłos w Sądzie Najwyższym. Co wiemy

Źródło:
Konkret24