"Bo taki miałem kaprys". Czy prawdziwe zdarzenie może okazać się fejkiem?

17.11.2015 | Lublin: pijany kierowca wjechał w grupę przechodniów. Dwie osoby są ranne
17.11.2015 | Lublin: pijany kierowca wjechał w grupę przechodniów. Dwie osoby są ranne
Dariusz Łapiński | Fakty TVN
17.11.2015 | Lublin: pijany kierowca wjechał w grupę przechodniów. Dwie osoby są ranneDariusz Łapiński | Fakty TVN

Listopadowy poranek w Lublinie. Srebrne auto szybko niemal nie hamując, uderza w osoby znajdujące się na pasach. Nagranie z wydarzenia jest prawdziwe, ale może wprowadzać w błąd.

Autorem wpisu, który pojawił się 2 listopada o 7:33 jest użytkownik Twittera o nicku @KenLewak. Jego komentarz do nagrania jest krótki i nieemocjonalny: "Lublin. Kierowca 2,5 promila alkoholu we krwii" (pisownia oryginalna).

Szybka weryfikacja

Sprawdziliśmy to nagranie. Wystarczyło kilka kliknięć w internetowej wyszukiwarce (i np. wpisanie do niej słów z tweeta), by stwierdzić, że jest autentyczne. Zarejestrowane wydarzenie rzeczywiście miało taki przebieg. Ale nie wydarzyło się 2 listopada tego roku, jak można przypuszczać ze względu na pojawienie się wpisu w mediach społecznościowych, ale ponad trzy lata wcześniej.

16 listopada 2015 roku 32-letni mężczyzna kierując swoim samochodem, wjechał w grupę pieszych na przejściu przy al. Tysiąclecia w Lublinie. Badanie alkomatem wykazało, że miał ponad 2,5 promila alkoholu w organizmie, zaś jego pasażer - 4 promile. Dwie z poszkodowanych - kobiety w wieku 76 i 74 lat - z obrażeniami ciała trafiły do szpitala. Jedna z kobiet z obrażeniami głowy, a druga pękniętą miednicą oraz żebrami. Tak to wydarzenie opisaliśmy na portalu tvn24.pl.

Wjechał rozpędzonym autem w przechodniów. Miał 2,5 promila
Wjechał rozpędzonym autem w przechodniów. Miał 2,5 promila lubelska.policja.gov.pl

Po dwuletnim procesie sprawca został skazany na 6 lat pozbawienia wolności, dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów i 60 tys. złotych nawiązki dla poszkodowanych kobiet.

Kaprys internauty

Wpis @KenLewak nie jest typowym fake newsem, bo opisane zdarzenie było autentyczne. Zapytaliśmy autora o to, czy wiedział, że nagranie jest sprzed trzech lat oraz dlaczego taki wpis zamieścił. Odpowiedział jedynie: "Bo taki miałem kaprys".

Motywów możemy się jedynie domyślać. Jednym z nich może być chęć zszokowania, wzbudzenia emocji wśród odbiorców takiego wpisu. "Szlag mnie trafia na takie rzeczy w moim mieście.... ", "dramat ...... w takich sytuacjach budzą się we mnie instynkty pierwotne...", "Mam nadzieje bez ofiar???", "udusiłabym na miejscu!!", piszą komentujący.

Celowe wywoływanie silnych emocji to częsty motyw w publikowaniu i podawaniu dalej tzw. fake newsów. To opinia wielu badaczy internetu, m.in. prof. Vian Bakir z Uniwersytetu Bangor. Jej zdaniem, świadome wykorzystywanie emocjonalnych, a zmanipulowanych przekazów, wykorzystywane bywa przede wszystkim do propagandowych i finansowych celów (np. wejście na konkretną stronę, kliknięcie w reklamę).

Za takim motywem przemawia treść emocjonalnych komentarzy pod wpisem @KenLewak, zawierających przede wszystkim słowa potępienia dla pijanych kierowców. Niewykluczone, że ważny jest też kontekst, w jakim się ten wpis pojawił - w czasie trwania tego tegorocznej akcji Znicz, gdy policja informowała o liczbie pijanych kierowców – 31 października było 261 pijanych za kółkiem, 2 listopada policja informowała o zatrzymaniu od środy do czwartku do północy 393 kierowców pod wpływem alkoholu. Wpisanie się w emocje wokół tych wydarzeń, jest szansą dla autora tweeta - który nie zawiera kłamstwa, ale może wprowadzać w błąd - na zyskanie popularności. Wideo na Twitterze odtworzyło kilka tysięcy osób.

Celem wpisu mogło też być zwrócenie uwagi na niebezpieczne zachowania kierowców w pobliżu i na przejściach dla pieszych. Jak wynika z policyjnych statystyk, wypadki na przejściach dla pieszych są na drugim, po zdarzeniach na jezdni, najczęstszym miejscem występowania wypadków drogowych. W całym 2017 r. było ich 4322. Na przejściach dla pieszych zginęło 267 osób, a 4309 zostało rannych.

"To jest sprzed trzech lat"

Tylko dwie osoby, do których dotarł wpis @KenLewak zwróciły autorowi uwagę na fakt, że opisany wypadek miał miejsce trzy lata temu. Prawie setka internautów polubiła wpis lub podała go dalej bez weryfikacji. Tu działa mechanizm, opisany przez prof. Dariusza Jemielniaka z Akademii Koźmińskiego, który stwierdził dla "Newsweeka", że "rozpowszechnianie w sieci informacji opiera się po prostu na sieci znajomych, do których zazwyczaj mamy zaufanie. Powoduje to, że wiarygodność źródła przestaje odgrywać kluczową rolę".

Klikając na przycisk RT ("podaj dalej") w serwisie Twitter czy "udostępnij" na Facebooku, warto też pamiętać o powiedzeniu przypisywanemu Jonathanowi Swiftowi, a które do polityki wprowadził brytyjski premier Jamesa Callaghan: "Kłamstwo może obiec pół świata, zanim prawda nałoży buty'.

Aktualizacja, 04.11

Po publikacji artykułu, odniósł się do niego autor wpisu, @KenLewak. "Film, w ktorym data nie ma znaczenia, w opisie nie ma nic nieprawdziwego i stronniczego, a sama dyskusja pod tym filmem spowodowala to, że ja teraz wchodząc na przejście rozejrzę sie czy wariat nie jedzie. I pewnie więcej osób też", napisał (pisownia oryginalna). Dwie godziny po tym wpisie zwrócił uwagę, że na filmie widoczna jest data (od 12 sek.).

Autor: Piotr Jaźwiński / Źródło: Konkret24; zdjęcie tytułowe: lubelska.policja.gov.pl

Pozostałe wiadomości

W debacie "Super Expressu" kandydaci na prezydenta przepytywali siebie nawzajem. Odpierając zarzuty rywali, nieraz minęli się jednak z prawdą albo przeinaczali fakty. Oto wypowiedzi, które wprowadziły w błąd opinię publiczną.

Debata prezydencka. Fałsze i manipulacje kandydatów

Debata prezydencka. Fałsze i manipulacje kandydatów

Źródło:
Konkret24

W sieci rozchodzi się informacja, jakoby Polska była "rekordzistą" pod względem złożonych wniosków azylowych w tym roku. Przekaz ten podają dalej między innymi działacze Konfederacji i PiS. Jednak autor posta, który stał się źródłem tych doniesień, manipulacyjnie dobrał dane. I o czymś nie wspomniał.

Rekord wniosków o azyl w Polsce? Podwójna manipulacja

Rekord wniosków o azyl w Polsce? Podwójna manipulacja

Źródło:
Konkret24

Prezydent Andrzej Duda wykorzystał zaproszenie na konwencję Karola Nawrockiego w Łodzi, żeby chwalić osiągnięcia rządów Zjednoczonej Prawicy i skrytykować działania gabinetu Donalda Tuska. W niektórych kwestiach mijał się jednak z prawdą, wprowadzając opinię publiczną w błąd.

Duda na konwencji Nawrockiego. Cztery nieprawdy

Duda na konwencji Nawrockiego. Cztery nieprawdy

Źródło:
Konkret24

Poseł Konfederacji Michał Wawer straszy "polskimi emeryturami dla Hindusów", czyli że ZUS będzie hojnie dopłacał do "skromnych indyjskich emerytur". Mechanizm tej manipulacji jest podobny, jak w fałszywej narracji o uprawnieniach emerytalnych dla Ukraińców. Chodzi o umowy o zabezpieczeniu społecznym, które Polska standardowo zawiera z wieloma krajami.

"Polskie emerytury dla Hindusów"? Co zakłada ta umowa

"Polskie emerytury dla Hindusów"? Co zakłada ta umowa

Źródło:
Konkret24

Wojna prezydenta Donalda Trumpa z Uniwersytetem Harvarda trwa. Według rozsyłanego w sieci przekazu w odwecie za zabranie uczelni funduszy jej władze odrzuciły aplikację najmłodszego syna Trumpa - Barrona. Jednak żadnych dowodów na tę teorię nie ma.

Harvard nie przyjął na studia syna Trumpa? Skąd taka plotka

Harvard nie przyjął na studia syna Trumpa? Skąd taka plotka

Źródło:
Konkret24

"Jakaś masakra", "ekologia to fikcja" - komentują internauci film, który notuje miliony wyświetleń w sieci. Ma przedstawiać cmentarz elektrycznych skuterów. Co o nim wiemy?

"Cmentarz elektrycznych skuterów"? Niezupełnie

"Cmentarz elektrycznych skuterów"? Niezupełnie

Źródło:
Konkret24

Posłowie i senatorowie PiS mieli wpłacać na partię minimum tysiąc złotych miesięcznie, europosłowie PiS - minimum pięć tysięcy. Tak zarządził Jarosław Kaczyński, gdy PiS nie dostał części subwencji. Konkret24 pozyskał rejestr wszystkich wpłat dla tej partii za 2024 rok. Oto kto wpłacił najwięcej, a kto w ogóle.

Mieli "wspierać partię finansowo". Kto ile wpłacił? Mamy rejestry PiS

Mieli "wspierać partię finansowo". Kto ile wpłacił? Mamy rejestry PiS

Źródło:
TVN24+

Po śmierci papieża Franciszka i ogłoszeniu żałoby narodowej internauci przekonują, jakoby po 1945 roku tylko raz "po śmierci obcokrajowca" władze naszego państwa tak zdecydowały. Ale to nie jest prawda.

Żałoby narodowe w Polsce. Nie tylko dla uczczenia Polaków

Żałoby narodowe w Polsce. Nie tylko dla uczczenia Polaków

Źródło:
Konkret24

Czy Grzegorz Braun ma szansę na poparcie zapewniające mu wejście do drugiej tury wyborów prezydenckich? Taki scenariusz sugeruje sondaż, który miał zostać wykonany przez znany ośrodek badania opinii publicznej. Lecz ta sondażownia nigdy czegoś takiego nie opublikowała.

Braun notuje "olbrzymi wzrost poparcia"? To nie ten CBOS

Braun notuje "olbrzymi wzrost poparcia"? To nie ten CBOS

Źródło:
Konkret24

Miliony wyświetleń notuje w sieci nagranie przedstawiające grupę osób idących nocą z walizkami przez miasto. Zostało opublikowane, by zwrócić uwagę na pewien problem mieszkańców - tymczasem internauci wykorzystują je do hejtu na cudzoziemców i migrantów. Przestrzegamy przed jego rozpowszechnianiem.

"Nocą, żeby ludzie nie widzieli"? Ten film miał inny cel

"Nocą, żeby ludzie nie widzieli"? Ten film miał inny cel

Źródło:
Konkret24

Do szpitala w Oleśnicy europoseł i poseł przybyli z "interwencją poselską" w celu "obywatelskiego zatrzymania" lekarki. Tak przynajmniej tłumaczyli się Grzegorz Braun i Roman Fritz. Jednak politycy powołali się na przepisy, które ich zachowania nie dotyczą. Wyjaśniamy, dlaczego przekroczyli uprawnienia.

Braun w szpitalu w Oleśnicy. Co jest interwencją poselską, a co nie

Braun w szpitalu w Oleśnicy. Co jest interwencją poselską, a co nie

Źródło:
Konkret24

Według popularnego w sieci przekazu dopiero po zmianie prezydenta USA - czyli po powrocie na to stanowisko Donalda Trumpa - w Nowym Jorku mogła się odbyć procesja wielkanocna. Dowodem ma być opublikowane wideo. Tylko że nie ma ono nic wspólnego z Wielkanocą.

Procesja w Nowym Jorku możliwa dopiero za Trumpa? Co to za nagranie

Procesja w Nowym Jorku możliwa dopiero za Trumpa? Co to za nagranie

Źródło:
Konkret24

Czy marszałek Sejmu Szymon Hołownia spowodował wypadek samochodowy i wjechał w ogrodzenie? Na podstawie pewnego nagrania twierdzi tak wielu internautów, według części z nich - polityk musiał być pod wpływem alkoholu. Ale Hołownia w żadnym takim zdarzeniu nie brał udziału. Jego sztab wyborczy zaprzecza, a my wyjaśniamy ten przekaz.

Hołownia wjechał autem w płot? Jest odpowiedź sztabu

Hołownia wjechał autem w płot? Jest odpowiedź sztabu

Źródło:
Konkret24

Teksty z trzynastu polskich serwisów informacyjnych wykorzystano w kolejnej fazie operacji wpływu prowadzonej przez rosyjski ośrodek dezinformacji. W specjalnie tworzonych postach linkowano do artykułów, które zawierały treści przydatne Kremlowi. A potem w ruch szły boty.

Operacja Doppelganger. Cel: polskie wybory

Operacja Doppelganger. Cel: polskie wybory

Źródło:
Konkret24

Internauci zachwycają się postawą pilota, który rzekomo złamał procedury, by ratować ludzkie życie. Chodzi o o popularne nagranie z momentu lądowania samolotu, które krąży w sieci - także polskiej. Historia jest fascynująca, lecz nieprawdziwa.

"Przewożę serce dawcy". "Łamiesz zasady, zmień kurs!". Co to za film

"Przewożę serce dawcy". "Łamiesz zasady, zmień kurs!". Co to za film

Źródło:
Konkret24

Donald Trump nie wysłał własnego samolotu po 200 żołnierzy, którzy utknęli na Florydzie. A publikowane nagrania z wypadku księżnej Diany nie zawsze pokazują to zdarzenie. Wytworzenie zbiorowej fałszywej pamięci - zwanej efektem Mandeli - to jeden z celów ośrodków dezinformacji. Fake newsy wspomagają ten mechanizm.

Efekt Mandeli - co to jest? Możesz być ofiarą

Efekt Mandeli - co to jest? Możesz być ofiarą

Źródło:
Konkret24

W obwodzie Kurskim w Rosji miały zostać odkryte tysiące ciał zagranicznych najemników walczących dla Ukrainy, w tym Polaków - wykres z taką informacją krąży ostatnio w sieci. Wystarczy spojrzeć, które strony i profile rozpowszechniają ten przekaz, by stwierdzić: to kolejna odsłona prokremlowskiej propagandy.

Ciała "polskich najemników" w Rosji? Uwaga na ten wykres

Ciała "polskich najemników" w Rosji? Uwaga na ten wykres

Źródło:
Konkret24

Politycy Prawa i Sprawiedliwości po raz kolejny forsują przekaz wymierzony w cudzoziemców przebywających w Polsce. Teraz wykorzystują do niego zdjęcie z Nadarzyna, publikując je z fałszywym komentarzem.

"Nadarzyn 2025"? Nie. To "wielkopostne chrześcijaństwo" posła Warchoła

"Nadarzyn 2025"? Nie. To "wielkopostne chrześcijaństwo" posła Warchoła

Źródło:
Konkret24

Komentując słowa Donalda Tuska o repolonizacji, poseł PiS Michał Wójcik stwierdził, że jej przykładem była fuzja Orlenu i Lotosu z czasów rządów Zjednoczonej Prawicy. Eksperci są jednak innego zdania.

Poseł Wójcik: fuzja Orlenu i Lotosu to repolonizacja. Wręcz przeciwnie

Poseł Wójcik: fuzja Orlenu i Lotosu to repolonizacja. Wręcz przeciwnie

Źródło:
Konkret24

Krytykując obecny rząd, opozycja opowiada o "narodowym programie rozbrajania" Polski, twierdząc, że nie są realizowane wcześniej zawarte kontrakty na uzbrojenie. Jarosław Kaczyński jako dowód wskazuje zakup wyrzutni Himars i Chunmoo. Nie ma racji.

Kaczyński o Himarsach i koreańskich wyrzutniach: "to zostało zatrzymane". Nie zostało

Kaczyński o Himarsach i koreańskich wyrzutniach: "to zostało zatrzymane". Nie zostało

Źródło:
Konkret24

Straszenie Ukraińcami i nastawianie Polaków negatywnie do uchodźców zza wschodniej granicy - to cel rozpowszechnianego przez działaczy Konfederacji i Ruchu Narodowego przekazu. Jest on fałszywy, a powstał na podstawie tekstu jednego z ukraińskich serwisów.

Ukraińcy "masowo sięgną po polskie obywatelstwo"? Skąd ta teza

Ukraińcy "masowo sięgną po polskie obywatelstwo"? Skąd ta teza

Źródło:
Konkret24

Wicemarszałek Sejmu Krzysztof Bosak, powołując się na dane niemieckiej policji, opowiada o "ludziach przywożonych z wewnątrz niemieckiego kraju" do Polski. Tylko że owe statystyki nie dotyczą takich przypadków. Polityk Konfederacji manipuluje.

Bosak o "wpychaniu migrantów" z Niemiec. Czego nie rozumie

Bosak o "wpychaniu migrantów" z Niemiec. Czego nie rozumie

Źródło:
Konkret24

Obchody 1000-lecia Królestwa Polskiego i 500-lecia hołdu pruskiego wywołały dyskusję na temat faktycznej daty koronacji pierwszego króla Polski i udziału w niej niemieckiego cesarza. Wyjaśniamy, skąd rozbieżność dat.

Koronowany przez niemieckiego cesarza? Jak to z Chrobrym było

Koronowany przez niemieckiego cesarza? Jak to z Chrobrym było

Źródło:
Konkret24

Konfederacja opowiada, że na podstawie wydawanych pozwoleń na pracę dla cudzoziemców można stwierdzić, że Donald Tusk "sprowadza rocznie do Polski 100 tysięcy islamskich imigrantów". To jednak manipulacja: pozwolenie na pracę nie znaczy "sprowadzenia" do Polski.

Tusk "sprowadza 100 tysięcy islamskich imigrantów"? Manipulacja

Tusk "sprowadza 100 tysięcy islamskich imigrantów"? Manipulacja

Źródło:
Konkret24

Karol Nawrocki ogłosił, że jako prezydent zrobi wszystko, by "to Polacy mieli pierwszeństwo w korzystaniu z polskiej służby zdrowia". Szef jego sztabu wyborczego przekonuje, że kandydat PiS podał już wcześniej szczegóły swojego kontrowersyjnego pomysłu - to nieprawda.

Nawrocki zapowiada "pierwszeństwo" Polaków w kolejkach do lekarzy. A szczegóły?

Nawrocki zapowiada "pierwszeństwo" Polaków w kolejkach do lekarzy. A szczegóły?

Źródło:
Konkret24

Niemcy "podrzucili", "przerzucili" do Polski "dziewięć tysięcy nielegalnych migrantów" - powtarzają od dłuższego czasu politycy Konfederacji i PiS. Choć ta liczba pochodzi z niemieckich statystyk, taki przekaz jest manipulacją i grą na emocjach mającą wzbudzać niepokój w społeczeństwie. Bo wcale nie chodzi głównie o przybyszy z Afryki czy Azji. Wyjaśniamy.

"Tysiące migrantów podrzuconych z Niemiec". Co się kryje za tą liczbą

"Tysiące migrantów podrzuconych z Niemiec". Co się kryje za tą liczbą

Źródło:
Konkret24

W kampanii prezydenckiej politycy PiS punktują kandydata PO Rafała Trzaskowskiego za to, że "nie jest szczery". Bo Warszawa przystąpiła do organizacji C40 Cities, a to - według nich - pociąga za sobą szereg limitów i zakazów, o których Trzaskowski w kampanii nie mówi. Jak jest naprawdę?

"Tego chce Trzaskowski". Opozycja straszy zakazem jedzenia mięsa i nabiału

"Tego chce Trzaskowski". Opozycja straszy zakazem jedzenia mięsa i nabiału

Źródło:
Konkret24

Internauci kpią, że Magdalena Biejat "z geografii nie jest dobra", ponieważ jako państwo wymieniła Frankfurt. Nagranie, które ma tego dowodzić, zostało jednak przycięte, a wypowiedź kandydatki na prezydenta wyrwana z kontekstu.

Biejat wymieniła Frankfurt jako "państwo na F"? Nagranie jest ucięte

Biejat wymieniła Frankfurt jako "państwo na F"? Nagranie jest ucięte

Źródło:
Konkret24