Julia Nawalna i niemieckie obywatelstwo - akcja dezinformacyjna wymierzona w żonę opozycjonisty

Anonimowy list rozesłany do kilku redakcji, a w nim skan niemieckiego dowodu osobistego wystawionego na Julię Nawalną, żonę Aleksieja Nawalnego - wroga numer jeden Kremla. W ten sposób niezweryfikowana informacja trafiła do mediów. Internauci szybko sprawdzili, że nie jest prawdziwa, lecz plotka mająca dowodzić bliskich związków Nawalnej z Niemcami zaczęła już żyć własnym życiem.

Sprawę opisał portal EUvsDisinfo, prowadzony przez unijny zespół East StratCom Task Force opisujący przykłady rosyjskiej propagandy. EUvsDisinfo pokazuje na przykładzie newsa ze sfałszowanym dowodem osobistym Julii Nawalnej dynamikę dezinformacji i sposób, w jaki fake newsy wpływają na zachowania dziennikarzy i decydentów.

Przypomnijmy: Nawalny został otruty w sierpniu 2020 roku na pokładzie samolotu rosyjskich linii lotniczych S7. Na żądanie rodziny trafił na leczenie do Berlina. W badaniach przeprowadzonych w laboratorium niemieckiego wojska wykryto u Nawalnego zakazany środek bojowy z grupy nowiczoków.

Nawalny zaraz po zakończeniu leczenia i powrocie do kraju trafił do aresztu. 2 lutego sąd w Moskwie skazał go na 3,5 roku więzienia. Sąd uchylił wcześniejszy wyrok w zawieszeniu za domniemaną defraudację funduszy francuskiej firmy Yves Rocher. "Próby ograniczenia protestów na rzecz jego poparcia nie ustają. Zadaniem jest zniesławienie żony Nawalnego, Julii" - wyjaśnia EUvsDisinfo.

Druga połowa lutego 2021 roku. Do kilku rosyjskich redakcji i do znanych osób publicznych przyszedł anonimowy list. Było w nim zdjęcie niemieckiego dowodu osobistego wydanego Julii Nawalnej. "Dokument przedstawiono jako dowód na to, że Nawalna jest obywatelką Niemiec" - pisze EUvsDisinfo. Anonimowy autor listu podpisał się w taki sposób:

Jak informuje EUvsDisinfo, jednym z adresatów listu był Artemij Lebiediew, grafik i influencer, którego w mediach społecznościowych śledzi ponad sto tysięcy osób. "Postanawia, nie bez Schadenfreude, opublikować zdjęcie" - komentuje EUvsDisinfo.

"Okazuje się, że Julia Nawalna ma niemieckie obywatelstwo. Fantastycznie!" - napisał Lebiediew na Telegramie. I dodał: "Co to dla mnie oznacza? Że głównemu blogerowi narodowemu, tak jak każdemu politykowi, kaznodziei czy innemu dwulicowemu hipokrycie, nie są obce ziemskie przyjemności - sława, pieniądze, emerytura w bezpiecznym miejscu".

EUvsDisinfo tłumaczy, że opublikowanie zdjęcia w sieci przez tak znaną osobę uwiarygodniło zmyśloną historię. "To nie była już dziwna historia z anonimowego źródła, która prawdopodobnie trafiła nawet do zakładki 'śmieci' w skrzynce pocztowej" - piszą autorzy tekstu i dodają, że Artemij Lebiediew jest pionierem w dziedzinie komputerowego designu, autorytetem od cyfrowych technologii i sławną osobą.

Dlatego o wpisie influencera donosiły popularne media. "Artemij Lebiediew ujawnił niemieckie 'obywatelstwo' żony Nawalnego" - napisał np. 26 lutego "Moskowskij Komsomolec". Z kolei dziennikarze RIA Novosti informowali, że sprawy "drugiego obywatelstwa" Julii Nawalnej nie komentuje rosyjskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. W ten sposób przekaz o niemieckim obywatelstwie Nawalnej się rozchodził, niezależnie od tego, jak był podawany.

"Podczas gdy redaktorzy biegają w kółko, krzyczą na reporterów i żądają od nich znalezienia zdjęcia Spidermana, czytelnicy zaczęli podejrzewać, że z dokumentem udostępnionym przez Lebiediewa jest coś nie tak" - opisuje EUvsDisinfo. Okazało się bowiem, że zdjęcie widoczne na podrobionym dokumencie zostało wcześniej opublikowane w jednym z magazynów. Dało się to ustalić dzięki wyszukiwarkom obrazów. Fotografia pochodzi z sesji zdjęciowej dla magazynu "Afisha".

Artemij Lebiediew zaktualizował swój wpis. "To jest fake. Fakt zweryfikowany" - napisał.

W reakcji na dementi Lebiediewa większość renomowanych mediów wycofało wcześniejsze doniesienia i poinformowało, że grafik przyznał się do błędu i przeprosił Julię Nawalną. Ta jednak odmówiła przyjęcia przeprosin. "Przeprasza pan nie dlatego, że jest pan człowiekiem honoru (to oksymoron, gdzie jest honor i gdzie jest Artemij Lebiediew), ale dlatego, że jest pan tchórzem" - napisała Nawalna na Instagramie. Dodała, że fake newsa na jej temat jednak nie usuwa, bo Lebiedowi zależy na jego dalszym rozprzestrzenianiu. "Nie pozwól, by się zmarnował" - podsumowała ironicznie.

Wycofanie się i przeprosiny rosyjskiego influencera wcale nie zamknęły sprawy. EUvsDisinfo tłumaczy, że niektóre media tak mocno zaangażowały się w temat Nawalnej, że nie mogły się tak po prostu wycofać. "Zamiast tego decydują się na atak" - pisze EUvsDisinfo. W tej grupie są tytuły należące do firm rosyjskich oligarchów: Konstantina Małofiejewa i Jewgienija Prigożina.

EUvsDisinfo podaje przykład zachowania Federalnej Agencji Informacyjnej Riafan. Jej dziennikarze przyznali, że zdjęcie dokumentu zostało przerobione. Wystąpili jednak do ambasady Niemiec z prośbą o potwierdzenie, czy dokument jest prawdziwy i czy Julia Nawalna jest niemiecką obywatelką. Ambasada odmówiła komentarza. Relacjonując tę sprawę, dziennikarze podkreślili, że ambasada nie zaprzeczyła, iż Nawalna ma obce obywatelstwo.

EUvsDisinfo opisuje dalej: "Znajdujemy się teraz daleko w mrocznym lesie oszustwa. W królestwie trolli i demonów". Autorzy tekstu zadają pytanie: 'Kogo obchodzi, że dokument, który udowadnia, że Julia Nawalna jest kimś, kim nie jest, jest fałszywy'?".

Najprawdopodobniej nie interesuje to rosyjskiego parlamentarzysty Witalija Miłonowa, który 2 marca wystosował pismo do rosyjskich władz migracyjnych tej treści:

Zainteresowanie się sprawą przez polityka - i to po niespełna dwóch tygodniach od startu kampanii dezinformacyjnej - przypieczętowało założony przez jej autorów cel. "Misja zakończona: kłamstwo stało się 'faktem'" - podsumowuje portal. "Nie wystarczyło udowodnić, że pierwotne twierdzenie było fałszywe; kłamstwo stało się samo w sobie prawdą" - podsumowuje EUvsDisinfo.

Autor: oprac. Krzysztof Jabłonowski / Źródło: Konkret24, EUvsDisinfo; zdjęcie: Christoph Soeder/dpa/PAP/Telegram