Ubój rytualny: z ogłuszeniem czy bez? Stan prawny w krajach Europy

Ubój rytualny: jaki stan prawny obowiązuje w krajach EuropyShutterstock

Jeśli nowelizacja ustawy o ochronie zwierząt zostanie przyjęta, Polska dołączy do trzech państw w Europie, w których ubój rytualny jest dozwolony tylko na potrzeby krajowych wspólnot wyznaniowych. W wielu państwach obowiązują natomiast przepisy mające na względzie dobrostan zwierząt podczas uboju rytualnego.

Pokazujemy, co jest prawdą, a co fałszem
Weryfikujemy fake newsy, sprawdzamy dane, analizujemy informacje z sieci

Nie damy zniszczyć swojej pracy"; "Chcemy rozwijać polską wieś"; "Nie zabijajcie polskiej wsi" - pod takimi m.in. hasłami protestowali w Warszawie 30 września rolnicy. Idąc z placu Trzech Krzyży w stronę Sejmu, nieśli trumnę z napisem: "Hodowle polskie idą do piachu". Był to protest przeciwko nowelizacji ustawy o ochronie zwierząt, którą 18 września przyjął Sejm. 24 września rozpatrywanie ustawy rozpoczęła senacka Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Powodem sprzeciwu (przeciwko nowelizacji głosowała nawet część posłów PiS) jest tzw. piątka Kaczyńskiego zapisana w ustawie, która zakłada m.in. zakaz hodowli zwierząt na futra i ograniczenie uboju rytualnego tylko do potrzeb polskich gmin wyznaniowych. To drugie oznacza zakaz eksportu takiego mięsa - co uderzy we właścicieli hodowli.

Protest rolników w Warszawie. "Pogrzeb polskiej wsi"
Protest rolników w Warszawie. "Pogrzeb polskiej wsi"tvn24

W proteście rolników w Warszawie uczestniczył m. in. Krzysztof Bosak. "Przeciwstawiamy się haniebnej i antypolskiej ustawie PiS, mającej zlikwidować polskie hodowle i polski eksport mięsny" - napisał na Twitterze poseł Konfederacji.

Poprawka proponująca ograniczenie uboju rytualnego budzi już dyskusje w Senacie. 2 października senator PSL Jan Filip Libicki w "Porannej rozmowie" w radiu RMF FM podkreślił, że ubój rytualny "to jest 8-10 miliardów polskiego eksportu".

Za i przeciw ubojowi rytualnemu

Temat zakazu uboju rytualnego w Polsce wraca co jakiś czas - i zawsze wywołuje dyskusję. Po przyjęciu przez Sejm nowelizacji ustawy Fundacja Viva! triumfowała na Twitterze: "To historyczny moment w walce o prawa zwierząt!". Z kolei Poseł SLD Andrzej Rozenek napisał: "Ubój rytualny był CAŁKOWICIE zakazany w latach 2013-2014 (przyłożyłem do tego rękę). Eksport mięsa w tym czasie wzrósł! Lobby zarabiające na cierpieniu zwierząt manipuluje rolnikami".

Z kolei przywrócenia uboju na cele religijne domaga się PSL. Jeden z internautów tłumaczył na Twitterze, że partii tej "chodzi o ubój rytualny, którego takie ograniczenie praktycznie zlikwiduje W CAŁOŚCI hodowlę bydła i kurcząt w Polsce i fermy to mały problem, rodzinne gospodarstwa upadną".

Zwolennicy zakazu też są aktywni w mediach społecznościowych. "Ubój rytualny powinien być zakazany, tak jak dyskryminacja LGBT przez Kościół katolicki. Religia nie usprawiedliwia barbarzyństwa"; "Niestety ubój rytualny to jest pastwienie się nad zwierzęciem i to powinno być zakazane w Polsce"; "Ubój rytualny, fermy futrzarskie, zwierzęta w cyrku, chów klatkowy i patologia myśliwska: należy z tym wszystkim skończyć raz na zawsze" - brzmiały komentarze m.in. na Twitterze.

Obowiązująca w Polsce teraz ustawa o ochronie zwierząt zezwala na ubój rytualny zwierząt i na eksport pozyskanego w ten sposób mięsa. W 2013 roku parlament przegłosował całkowity zakaz uboju rytualnego w kraju (art. 34 ust. 1) - lecz zakaz ten został uchylony w grudniu 2014 roku wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego (sygn. akt K 52/13). Uznał on zakaz uboju rytualnego za sprzeczny z konstytucją, naruszając wolność wyznania.

Kosiniak-Kamysz o uboju rytualnym: nie moją rolą jest naprawianie Tory czy Koranu
Kosiniak-Kamysz o uboju rytualnym: nie moją rolą jest naprawianie Tory czy Koranutvn24

Ubój rytualny w Europie

Sprawdziliśmy, czy i na jakich zasadach ubój rytualny jest dozwolony w krajach Europy. Biblioteka Kongresu w Waszyngtonie (Library of Congress) przygotowała w marcu 2018 roku raport omawiający ograniczenia prawne dotyczące uboju religijnego w Europie. Przedstawiał sytuację w 21 krajach. Został zaktualizowany - obecna wersja podaje stan na wrzesień 2019 roku. Na potrzeby tego tekstu zweryfikowaliśmy aktualność tych informacji.

Ubój rytualny w Europie (główne zasady, niektóre państwa dopuszczają wyjątki) 2020-09-30 Library of Congress | loc.gov

Jak wynika z mapy przygotowanej przez autorów raportu, w większości państw Europy ubój rytualny jest dozwolony. Powalają na niego 33 państwa, m. in. Czechy, Litwa, Francja, Wielka Brytania i Hiszpania.

W innych krajach wprowadzono warunki takiego uboju - ale niekiedy i od tego są wyjątki, o czym piszemy niżej. Bywa, że po uzyskaniu specjalnej zgody stosownych władz można dokonać uboju halal czy koszernego zgodnie z zasadami religijnymi.

Dania, Islandia, Norwegia, Szwecja i Słowenia bez wyjątku wymagają wcześniejszego ogłuszenia zwierzęcia przed jego ubojem. Prawo w Grecji, Austrii, Łowie i Estonii wymaga ogłuszenia po wykonaniu cięcia. Finlandia jako jedyny kraj w Europie wymaga jednoczesnej sedacji (znieczulenia) podczas uboju.

Spór w polskim Sejmie o ustawę uderzającą w rolników
Spór w polskim Sejmie o ustawę uderzającą w rolnikówtvn24

Jeżeli chodzi o kwestię eksportu takiego mięsa: W Niemczech, Holandii i Estonii ubój rytualny jest dozwolony, ale tylko na potrzeby krajowych wspólnot wyznaniowych. Gdy procedowana nowelizacja ustawy zostanie w Polsce przyjęta, dołączymy do tych państw.

Poniżej przedstawiamy bardziej szczegółowe informacje dotyczące wybranych krajów.

Austria

Austria generalnie zabrania uśmiercania zwierząt bez uprzedniego ich ogłuszenia, ale wyjątkiem jest właśnie ubój rytualny. Musi się odbywać w rzeźniach specjalnie do tego celu utworzonych i posiadających zezwolenie władz. By je otrzymać, proces uśmiercania zwierzęcia musi spełniać szereg warunków.

W lipcu 2018 roku w Austrii toczyła się debata nad zaostrzeniem kontroli uboju rytualnego. Gottfried Waldhäusl, minister środowiska ze skrajnie prawicowej Partii Wolności (FPÖ) w Dolnej Austrii, proponował rejestrację kupujących mięso pochodzące z takiego uboju, co spotkało się z krytyką żydowskich społeczności w Austrii - informował "Irish Times".

Belgia

Ubój rytualny nie jest zakazany na szczeblu ogólnokrajowym, lecz dwa z trzech regionów Belgii - Walonia i Flamandia - przyjęły w 2017 roku przepisy zakazujące uboju bez uprzedniego ogłuszania. Te weszły w życie dwa lata później. Oba dekrety zostały zakwestionowane przed belgijskim Trybunałem Konstytucyjnym jako możliwe naruszenia wolności religijnej. Sprawa trafiła do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W regionie stołecznym Brukseli ubój rytualny pozostaje dozwolony.

10 września 2020 roku rzecznik generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Gerard Hogan wydał opinię, w której stwierdza niezgodność z prawem przepisów zakazujących uboju bez wcześniejszego ogłuszenia, które obowiązują w Walonii i Flamandii. Jak zaznaczył Hogan, mimo ogólnego poszanowania dobrostanu zwierząt wolność religijna nie może być ograniczana. Sędziowie Trybunału zazwyczaj kierują się opiniami rzeczników generalnych, chociaż nie są do tego zobowiązani - podaje Reuters.

Cypr

Na Cyprze wymagane jest zazwyczaj ogłuszanie zwierząt przed ubojem, ale dopuszcza się wyjątki w przypadku religijnych metod uboju. Jednak dana wspólnota religijna musi się zwrócić o wydanie specjalnego zwolnienia na odstępstwo od prawnego wymogu. Wniosek rozpatrywany jest przez odpowiednie służby weterynaryjne.

Dania

Zwierzęta muszą być poddawane ubojowi tak szybko i bezboleśnie, jak to możliwe - stanowi obowiązująca w Danii ustawa z 2014 roku o ochronie zwierząt. W 2014 roku władze Danii wydały rozporządzenie, które zakazuje uboju bez poddania zwierzęcia wcześniejszej sedacji.

Estonia

Ubój zwierząt w celach religijnych reguluje w Estonii ustawa o ochronie zwierząt wprowadzona w 2001 roku. Wymagała ogłuszenia zwierzęcia po dokonaniu uśmiercającego nacięcia. Ubój rytualny należało zgłosić władzom najpóźniej 10 dni przed. Zgodnie z wprowadzonymi w 2012 roku zmianami do ustawy o ochronie zwierząt - mającymi na celu spełnienie wymogów rozporządzenia Rady Europejskiej z 2009 roku - termin zgłoszenia planowanego uboju religijnego został wydłużony z 10 do 20 dni. Ubój w Estonii może zostać przeprowadzony tylko w obecności inspektora ds. dobrostanu zwierząt.

Władze zastrzegają sobie prawo do odrzucenia wniosku wspólnoty wyznaniowej o ubój zwierzęcia, jeśli liczba zwierząt zgłoszonych do uboju jest nieproporcjonalnie wysoka, biorąc pod uwagę potrzeby członków wspólnoty wyznaniowej oraz jeśli ubój nie jest uzasadniony potrzebami wnioskującej wspólnoty wyznaniowej. Rozporządzenie estońskiego ministerstwa rolnictwa z 2013 roku zezwala na ubój religijny bez uprzedniego oszołomienia, ale tylko pod warunkiem spełnienia procedur zawartych w tym rozporządzeniu.

Finlandia

Zgodnie z ustawą w Finlandii przed ubojem zwierzęta muszą być poddane sedacji, czyli zwierzę należy znieczulić na ból. Z tym że w przypadku uboju religijnego dopuszczany jest wyjątek - dopiero wraz z rozpoczęciem upuszczania krwi zwierzę jest jednocześnie poddawane sedacji (za pomocą pistoletu bolcowego lub elektryczności). Ubój rytualny może być przeprowadzany wyłącznie w rzeźniach w obecności lekarza weterynarii.

W praktyce w Finlandii wykonywany jest ubój rytualny halal i wykonywany jest tylko po uprzedniej sedacji, zaznaczają autorzy raportu LOC. Nie wykonuje się uboju koszernego, ponieważ ten nie może być wykonywany w sposób wymagany w Finlandii.

Francja

Francja wymaga ogłuszania zwierząt przed ich ubojem, ale przewiduje wyjątek dla uboju zgodnego z praktykami religijnymi, wskazuje raport LOC. Rząd wydaje specjalne zezwolenie rzeźniom zamierzającym prowadzić ubój rytualny. Te muszą wykazać, że mają wymagane wyposażenie i spełniają warunki sanitarne.

Grecja

Grecja zezwala na pewne formy uboju religijnego, ale przepisy z 2017 roku wymagają ogłuszenia (w przypadku zwierząt innych niż drób) natychmiast po śmiertelnym nacięciu. Prawo zakazuje krępowania przeżuwaczy przez przewrócenie lub inną nietypową pozycję podczas uboju rytualnego. Ten rodzaj uboju musi się odbywać w rzeźni, wymagane jest m. in. użycie noża o odpowiednim rozmiarze i stopniu ostrości.

Hiszpania

Hiszpania pod pewnymi warunkami zezwala na ubój rytualny bez wcześniejszego ogłuszenia zwierzęcia. Taki ubój musi nastąpić w zatwierdzonych rzeźniach, a proces uśmiercania zwierząt nie może naruszać chronionych ustawą praw podstawowych, bezpieczeństwa publicznego, zdrowia i moralności. Wspólnota wyznaniowa lub rzeźnia musi powiadomić o uboju właściwy organ lub zwrócić się o stosowne zezwolenie. W Hiszpanii ubój o charakterze religijnym musi być przeprowadzony pod nadzorem i według wskazówek urzędowego lekarza weterynarii.

Holandia

Holenderskie prawo przewiduje wyjątek od zakazu uśmiercania zwierząt bez ogłuszania - właśnie w celu uboju rytualnego. Do 2017 roku zezwalało również na eksport mięsa z takiego uboju. W lipcu 2017 roku rząd, przedstawiciele rzeźni oraz liderzy społeczności żydowskiej i muzułmańskiej zgodzili się, by ubój rytualny był dozwolony jedynie w zakresie "niezbędnym do zaspokojenia rzeczywistych potrzeb lokalnej wspólnoty religijnej w kraju" - tym samym zakazując wywozu takiego mięsa poza granice kraju. Zaostrzone przepisy zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2018 roku.

Islandia

Ubój zwierząt w Islandii reguluje ustawa o dobrostanie zwierząt. Stanowi, że przed ubojem zwierzęta muszą być ogłuszone i nie przewiduje pod tym względem żadnych wyjątków. Proces uboju jest dodatkowo regulowany rozporządzeniem o ochronie zwierząt podczas uboju.

W Islandii przeprowadzany jest ubój halal przez muzułmanów, którzy dopuszczają możliwość ogłuszenia przed ubojem. Prawo zezwala na sprowadzanie do Islandii zarówno mięsa halal, jak i koszernego, które zostało poddane ubojowi bez uprzedniej sedacji - podaje raport LOC.

Liechtenstein

Liechtenstein zakazuje uśmiercania kręgowców bez oszołomienia. Ale rytualny ubój drobiu może być przeprowadzany bez ogłuszenia.

Litwa

W 2014 roku litewski rząd zmienił ustawę o dobrostanie i ochronie zwierząt, by zalegalizować rytualny ubój zwierząt. Ten stał się możliwy na Liwie od 1 stycznia 2015 roku. Zmiana przepisów była podyktowana m.in. rosyjskim embargiem na produkty spożywcze, w tym mięso, nałożonym w sierpniu 2014 roku m.in. na kraje UE w odwecie za sankcje nałożone przez Zachód za poparcie przez Moskwę separatystów na Ukrainie. Litwa szukała więc nowych rynków zbytu dla litewskiej wołowiny, zwłaszcza w krajach arabskich. Według ustawy ubój rytualny mogą przeprowadzać jedynie przedsiębiorstwa z państwowym zezwoleniem i tylko w rzeźni.

Luksemburg

Luksemburg co najmniej od 1995 roku wymagał ogłuszania zwierząt przed ubojem, bez wyjątków religijnych. Lecz wraz z implementacją rozporządzenia Unii Europejskiej z 2009 roku w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania w 2013 roku wprowadzono wyjątek dla uboju zgodnego z praktykami religijnymi. Zgoda władz na ubój rytualny jest wystawiana na pisemny wniosek władz danej wspólnoty religijnej.

Łotwa

Łotwa zalegalizowała ubój rytualny w 2009 roku. Wymagane jest jednak ogłuszanie zwierzęcia po wykonaniu cięcia - wskazuje sprawozdanie końcowe Komisji Europejskiej z 2014 roku dotyczące audytu oceny kontroli dobrostanu zwierząt w miejscu uboju w Łotwie. Ubój taki musi być przeprowadzany w rzeźni zgodnie z tradycyjnymi metodami produkcji mięsa stosowanymi przez wspólnoty religijne i z przepisami dotyczącymi wymogów w zakresie dobrostanu zwierząt.

Niemcy

Prawo niemieckie zakazuje uśmiercania zwierząt ciepłokrwistych bez oszołomienia. Możliwe jest wydanie zezwolenia na odstępstwo od tej zasady, jeśli zostaną spełnione dwa warunki: ubiegający się o zezwolenie jest członkiem wspólnoty religijnej, której zasady nakazują ubój bez ogłuszenia lub zakazują spożywania mięsa zwierząt niepoddanych ubojowi w ten sposób, oraz gdy taki rodzaj uboju jest niezbędny do zaspokojenia potrzeb członków tej lokalnej wspólnoty wyznaniowej. Wnioskodawca musi wykazać, że posiada niezbędne kompetencje w zakresie uboju zwierząt. W Niemczech eksport mięsa zwierząt, które zostały zabite bez ogłuszania, jest zabroniony.

Norwegia

Obowiązująca w Norwegii ustawa o dobrostanie zwierząt przewiduje, że przed ubojem zwierzęta muszą być poddane sedacji, także w wypadku uboju rytualnego. W Norwegii odbywa się ubój halal dokonywany przez muzułmanów, którzy przed ubojem dopuszczają sedację zwierzęca. Ustawodawstwo zezwala na przywóz mięsa koszernego i halal, które zostało poddane ubojowi bez wcześniejszej sedacji.

Słowenia

W 2012 roku nowelizacja ustawy o ochronie zwierząt wprowadziła w Słowenii całkowity zakaz uboju bez ogłuszenia zwierząt. W kwietniu 2018 roku Trybunał Konstytucyjny Słowenii stwierdził zgodność tej poprawki z konstytucją.

Szwecja

Ustawa o ochronie zwierząt wymaga, by przed ubojem zwierzęta gospodarskie były poddane sedacji. Nie ma tu wyjątku dla uboju przeprowadzanego w celach religijnych. W Szwecji odbywa się ubój halal - przeprowadzają go muzułmańskie rzeźnie, którzy przed ubojem zezwalają na sedację. Takie mięso, jeśli postało zgodnie ze szwedzkim prawem, może być eksportowane.

Szwajcaria

Szwajcaria zabrania uśmiercania kręgowców bez zastosowania ogłuszenia. Wyjątkiem jest ubój drobiu, który może odbywać się bez ogłuszenia zwierzęcia.

Ubój halal - ubój zgodny z zasadami szariatu, prawa normującego życie wyznawców islamu. Na jego mocy niektóre gminy odrzucają wszelkie formy ogłuszania zwierzęcia przed ubojem, podczas gdy inne akceptują niektóre rodzaje uprzedniego ogłuszania.

Ubój koszerny - ubój zgodny ze zwyczajami i zasadami judaizmu. Według tych uprzednie oszołomienie zwierzęcia jest niedopuszczalne.

Autor: Gabriela Sieczkowska / Źródło: Konkret24, Library of Congress; zdjęcie: Shutterstock

Źródło zdjęcia głównego: Shutterstock

Pozostałe wiadomości

Posłowie i senatorowie PiS mieli wpłacać na partię minimum tysiąc złotych miesięcznie, europosłowie PiS - minimum pięć tysięcy. Tak zarządził Jarosław Kaczyński, gdy PiS nie dostał części subwencji. Konkret24 pozyskał rejestr wszystkich wpłat dla tej partii za 2024 rok. Oto kto wpłacił najwięcej, a kto w ogóle.

Mieli "wspierać partię finansowo". Kto ile wpłacił? Mamy rejestry PiS

Mieli "wspierać partię finansowo". Kto ile wpłacił? Mamy rejestry PiS

Źródło:
TVN24+

Po śmierci papieża Franciszka i ogłoszeniu żałoby narodowej internauci przekonują, jakoby po 1945 roku tylko raz "po śmierci obcokrajowca" władze naszego państwa tak zdecydowały. Ale to nie jest prawda.

Żałoby narodowe w Polsce. Nie tylko dla uczczenia Polaków

Żałoby narodowe w Polsce. Nie tylko dla uczczenia Polaków

Źródło:
Konkret24

Czy Grzegorz Braun ma szansę na poparcie zapewniające mu wejście do drugiej tury wyborów prezydenckich? Taki scenariusz sugeruje sondaż, który miał zostać wykonany przez znany ośrodek badania opinii publicznej. Lecz ta sondażownia nigdy czegoś takiego nie opublikowała.

Braun notuje "olbrzymi wzrost poparcia"? To nie ten CBOS

Braun notuje "olbrzymi wzrost poparcia"? To nie ten CBOS

Źródło:
Konkret24

Miliony wyświetleń notuje w sieci nagranie przedstawiające grupę osób idących nocą z walizkami przez miasto. Zostało opublikowane, by zwrócić uwagę na pewien problem mieszkańców - tymczasem internauci wykorzystują je do hejtu na cudzoziemców i migrantów. Przestrzegamy przed jego rozpowszechnianiem.

"Nocą, żeby ludzie nie widzieli"? Ten film miał inny cel

"Nocą, żeby ludzie nie widzieli"? Ten film miał inny cel

Źródło:
Konkret24

Do szpitala w Oleśnicy europoseł i poseł przybyli z "interwencją poselską" w celu "obywatelskiego zatrzymania" lekarki. Tak przynajmniej tłumaczyli się Grzegorz Braun i Roman Fritz. Jednak politycy powołali się na przepisy, które ich zachowania nie dotyczą. Wyjaśniamy, dlaczego przekroczyli uprawnienia.

Braun w szpitalu w Oleśnicy. Co jest interwencją poselską, a co nie

Braun w szpitalu w Oleśnicy. Co jest interwencją poselską, a co nie

Źródło:
Konkret24

Według popularnego w sieci przekazu dopiero po zmianie prezydenta USA - czyli po powrocie na to stanowisko Donalda Trumpa - w Nowym Jorku mogła się odbyć procesja wielkanocna. Dowodem ma być opublikowane wideo. Tylko że nie ma ono nic wspólnego z Wielkanocą.

Procesja w Nowym Jorku możliwa dopiero za Trumpa? Co to za nagranie

Procesja w Nowym Jorku możliwa dopiero za Trumpa? Co to za nagranie

Źródło:
Konkret24

Czy marszałek Sejmu Szymon Hołownia spowodował wypadek samochodowy i wjechał w ogrodzenie? Na podstawie pewnego nagrania twierdzi tak wielu internautów, według części z nich - polityk musiał być pod wpływem alkoholu. Ale Hołownia w żadnym takim zdarzeniu nie brał udziału. Jego sztab wyborczy zaprzecza, a my wyjaśniamy ten przekaz.

Hołownia wjechał autem w płot? Jest odpowiedź sztabu

Hołownia wjechał autem w płot? Jest odpowiedź sztabu

Źródło:
Konkret24

Teksty z trzynastu polskich serwisów informacyjnych wykorzystano w kolejnej fazie operacji wpływu prowadzonej przez rosyjski ośrodek dezinformacji. W specjalnie tworzonych postach linkowano do artykułów, które zawierały treści przydatne Kremlowi. A potem w ruch szły boty.

Operacja Doppelganger. Cel: polskie wybory

Operacja Doppelganger. Cel: polskie wybory

Źródło:
Konkret24

Internauci zachwycają się postawą pilota, który rzekomo złamał procedury, by ratować ludzkie życie. Chodzi o o popularne nagranie z momentu lądowania samolotu, które krąży w sieci - także polskiej. Historia jest fascynująca, lecz nieprawdziwa.

"Przewożę serce dawcy". "Łamiesz zasady, zmień kurs!". Co to za film

"Przewożę serce dawcy". "Łamiesz zasady, zmień kurs!". Co to za film

Źródło:
Konkret24

Donald Trump nie wysłał własnego samolotu po 200 żołnierzy, którzy utknęli na Florydzie. A publikowane nagrania z wypadku księżnej Diany nie zawsze pokazują to zdarzenie. Wytworzenie zbiorowej fałszywej pamięci - zwanej efektem Mandeli - to jeden z celów ośrodków dezinformacji. Fake newsy wspomagają ten mechanizm.

Efekt Mandeli - co to jest? Możesz być ofiarą

Efekt Mandeli - co to jest? Możesz być ofiarą

Źródło:
Konkret24

W obwodzie Kurskim w Rosji miały zostać odkryte tysiące ciał zagranicznych najemników walczących dla Ukrainy, w tym Polaków - wykres z taką informacją krąży ostatnio w sieci. Wystarczy spojrzeć, które strony i profile rozpowszechniają ten przekaz, by stwierdzić: to kolejna odsłona prokremlowskiej propagandy.

Ciała "polskich najemników" w Rosji? Uwaga na ten wykres

Ciała "polskich najemników" w Rosji? Uwaga na ten wykres

Źródło:
Konkret24

Politycy Prawa i Sprawiedliwości po raz kolejny forsują przekaz wymierzony w cudzoziemców przebywających w Polsce. Teraz wykorzystują do niego zdjęcie z Nadarzyna, publikując je z fałszywym komentarzem.

"Nadarzyn 2025"? Nie. To "wielkopostne chrześcijaństwo" posła Warchoła

"Nadarzyn 2025"? Nie. To "wielkopostne chrześcijaństwo" posła Warchoła

Źródło:
Konkret24

Komentując słowa Donalda Tuska o repolonizacji, poseł PiS Michał Wójcik stwierdził, że jej przykładem była fuzja Orlenu i Lotosu z czasów rządów Zjednoczonej Prawicy. Eksperci są jednak innego zdania.

Poseł Wójcik: fuzja Orlenu i Lotosu to repolonizacja. Wręcz przeciwnie

Poseł Wójcik: fuzja Orlenu i Lotosu to repolonizacja. Wręcz przeciwnie

Źródło:
Konkret24

Krytykując obecny rząd, opozycja opowiada o "narodowym programie rozbrajania" Polski, twierdząc, że nie są realizowane wcześniej zawarte kontrakty na uzbrojenie. Jarosław Kaczyński jako dowód wskazuje zakup wyrzutni Himars i Chunmoo. Nie ma racji.

Kaczyński o Himarsach i koreańskich wyrzutniach: "to zostało zatrzymane". Nie zostało

Kaczyński o Himarsach i koreańskich wyrzutniach: "to zostało zatrzymane". Nie zostało

Źródło:
Konkret24

Straszenie Ukraińcami i nastawianie Polaków negatywnie do uchodźców zza wschodniej granicy - to cel rozpowszechnianego przez działaczy Konfederacji i Ruchu Narodowego przekazu. Jest on fałszywy, a powstał na podstawie tekstu jednego z ukraińskich serwisów.

Ukraińcy "masowo sięgną po polskie obywatelstwo"? Skąd ta teza

Ukraińcy "masowo sięgną po polskie obywatelstwo"? Skąd ta teza

Źródło:
Konkret24

Wicemarszałek Sejmu Krzysztof Bosak, powołując się na dane niemieckiej policji, opowiada o "ludziach przywożonych z wewnątrz niemieckiego kraju" do Polski. Tylko że owe statystyki nie dotyczą takich przypadków. Polityk Konfederacji manipuluje.

Bosak o "wpychaniu migrantów" z Niemiec. Czego nie rozumie

Bosak o "wpychaniu migrantów" z Niemiec. Czego nie rozumie

Źródło:
Konkret24

Obchody 1000-lecia Królestwa Polskiego i 500-lecia hołdu pruskiego wywołały dyskusję na temat faktycznej daty koronacji pierwszego króla Polski i udziału w niej niemieckiego cesarza. Wyjaśniamy, skąd rozbieżność dat.

Koronowany przez niemieckiego cesarza? Jak to z Chrobrym było

Koronowany przez niemieckiego cesarza? Jak to z Chrobrym było

Źródło:
Konkret24

Konfederacja opowiada, że na podstawie wydawanych pozwoleń na pracę dla cudzoziemców można stwierdzić, że Donald Tusk "sprowadza rocznie do Polski 100 tysięcy islamskich imigrantów". To jednak manipulacja: pozwolenie na pracę nie znaczy "sprowadzenia" do Polski.

Tusk "sprowadza 100 tysięcy islamskich imigrantów"? Manipulacja

Tusk "sprowadza 100 tysięcy islamskich imigrantów"? Manipulacja

Źródło:
Konkret24

Karol Nawrocki ogłosił, że jako prezydent zrobi wszystko, by "to Polacy mieli pierwszeństwo w korzystaniu z polskiej służby zdrowia". Szef jego sztabu wyborczego przekonuje, że kandydat PiS podał już wcześniej szczegóły swojego kontrowersyjnego pomysłu - to nieprawda.

Nawrocki zapowiada "pierwszeństwo" Polaków w kolejkach do lekarzy. A szczegóły?

Nawrocki zapowiada "pierwszeństwo" Polaków w kolejkach do lekarzy. A szczegóły?

Źródło:
Konkret24

Niemcy "podrzucili", "przerzucili" do Polski "dziewięć tysięcy nielegalnych migrantów" - powtarzają od dłuższego czasu politycy Konfederacji i PiS. Choć ta liczba pochodzi z niemieckich statystyk, taki przekaz jest manipulacją i grą na emocjach mającą wzbudzać niepokój w społeczeństwie. Bo wcale nie chodzi głównie o przybyszy z Afryki czy Azji. Wyjaśniamy.

"Tysiące migrantów podrzuconych z Niemiec". Co się kryje za tą liczbą

"Tysiące migrantów podrzuconych z Niemiec". Co się kryje za tą liczbą

Źródło:
Konkret24

W kampanii prezydenckiej politycy PiS punktują kandydata PO Rafała Trzaskowskiego za to, że "nie jest szczery". Bo Warszawa przystąpiła do organizacji C40 Cities, a to - według nich - pociąga za sobą szereg limitów i zakazów, o których Trzaskowski w kampanii nie mówi. Jak jest naprawdę?

"Tego chce Trzaskowski". Opozycja straszy zakazem jedzenia mięsa i nabiału

"Tego chce Trzaskowski". Opozycja straszy zakazem jedzenia mięsa i nabiału

Źródło:
Konkret24

Internauci kpią, że Magdalena Biejat "z geografii nie jest dobra", ponieważ jako państwo wymieniła Frankfurt. Nagranie, które ma tego dowodzić, zostało jednak przycięte, a wypowiedź kandydatki na prezydenta wyrwana z kontekstu.

Biejat wymieniła Frankfurt jako "państwo na F"? Nagranie jest ucięte

Biejat wymieniła Frankfurt jako "państwo na F"? Nagranie jest ucięte

Źródło:
Konkret24

Jarosław Kaczyński spotyka się ostatnio z sympatykami PiS, zachęcając do głosowania na Karola Nawrockiego. Obiecuje, że będzie on najlepszym prezydentem na trudne czasy, bo obecny rząd już doprowadził do tego, "żeśmy się cofnęli" w rozwoju kraju. Na dowód przytacza statystyki - ale błędnie.

Kaczyński o rozwoju kraju: "żeśmy się cofnęli". Nieprawda

Kaczyński o rozwoju kraju: "żeśmy się cofnęli". Nieprawda

Źródło:
Konkret24

Czy ogórki mogą się stać tematem publicznej debaty w kampanii prezydenckiej? Owszem, jeśli dzięki temu można zarzucić konkurentowi hipokryzję. Po tym, jak Rafał Trzaskowski zachwalał na wiecu ogórki pewnego polskiego producenta, oponenci przekonują, że te ogórki "wyprodukowano w Niemczech". Firma, która stała się ofiarą politycznego sporu, wyjaśnia.

PiS: Trzaskowski promuje "niemieckie" ogórki. Mamy wyjaśnienie

PiS: Trzaskowski promuje "niemieckie" ogórki. Mamy wyjaśnienie

Źródło:
Konkret24

Miało być spełnienie obietnicy, wyszło rozwiązanie, którego skutki budzą wątpliwości. Choć niektórzy politycy koalicji przekonują, że zmiana składki zdrowotnej dla przedsiębiorców to realizacja jednego ze 100 konkretów czy punktu umowy koalicyjnej. Rzeczywistość wyraźnie rozmija się z deklaracjami.

Zmiana składki zdrowotnej: realizacja obietnic? Niezupełnie

Zmiana składki zdrowotnej: realizacja obietnic? Niezupełnie

Źródło:
Konkret24

"Warszawa, Ursynów" - z takim opisem krąży w polskiej sieci nagranie pokazujące tłum muzułmanów modlących się obok jakiegoś osiedla. To jednak inne miasto.

Muzułmanie na Ursynowie? To nie Warszawa

Muzułmanie na Ursynowie? To nie Warszawa

Źródło:
Konkret24

Nagłaśniany przez polityków prawicy przekaz, że rząd planuje otworzyć w Czerwonym Borze ośrodek dla "nielegalnych imigrantów", zamiast tworzyć tam planowaną jednostkę wojskową, jest nie tylko nieprawdziwy - to niebezpieczna gra na emocjach. To, do czego prowadzi, pokazały wydarzenia z niedzieli.

Czerwony Bór: ośrodek dla migrantów zamiast jednostki wojskowej? Manipulacja PiS

Czerwony Bór: ośrodek dla migrantów zamiast jednostki wojskowej? Manipulacja PiS

Źródło:
Konkret24