"Najdroższa energia w Europie" vs "ceny jedne z najniższych". Sprawdzamy spór polityków

Bardzo duże zainteresowanie wzbudziła mapa opublikowana na Twitterze w sobotę, 8 lipca, przez Annę Moskwę, minister klimatu i środowiska. "'Prawda Tuska' a rzeczywistość" - skomentowała. Jej zdaniem załączona mapa pokazuje, że "Dzięki działaniom rzadu @pisorgpl średnie ceny energii w Polsce były i są zdecydowanie niższe niż w Niemczech i są jednymi z najniższych w Europie" (pisownia wszystkich wpisów oryginalna). Minister zakończyła wpis hasztagiem #KonkretyPiS.

Anna Moskwa w swoim wpisie nawiązała do Donalda Tuska, przewodniczącego Platformy Obywatelskiej. Nie znaleźliśmy jednak jego wypowiedzi z ostatnich dni, która odnosiłaby się do cen prądu. Wcześniej rzeczywiście wielokrotnie krytykował rząd Prawa i Sprawiedliwości za zbyt wysokie ceny. Być może minister nawiązywała do słów szefa PO, które padły kilka godzin wcześniej podczas krajowej konwencji partii Nowoczesna, wchodzącej w skład Koalicji Obywatelskiej. Tusk mówił tam między innymi o inflacji i drożyźnie. Podał przykład dużych wydatków przykładowej rodziny z Pułtuska, która jedzie na wakacje do Krynicy. "Drożyzna ma wymiar ludzkich dramatów" - podsumował.

Na mapie opublikowanej przez minister jest informacja, że pokazuje ona średnie ceny energii elektrycznej na rynku spot w 2022 roku (rynek spot, czyli rynek dnia następnego, gdzie zakup energii następuje po cenach hurtowych; transakcje są realizowane w ciągu dwóch dni roboczych, a podstawowym okresem handlowym jest jedna godzina - red.). Europejskie kraje mają na nim różne kolory: od ciemnozielonego (oznacza najniższe ceny), przez jaśniejsze odcienie zieleni i kolor jasnożółty, po barwę ciemnożółtą (ceny najwyższe). Polska ma kolor ciemnozielony i cenę w wysokości 166,72 euro/MWh, czyli rzeczywiście jedną z najniższych, choć w niektórych regionach Szwecji lub Norwegii jest zdecydowanie taniej. Niemcy są jasnozielone z ceną 235,45 euro/MWh. Najwyższa cena -(307,81 euro/MWh) jest przypisana do północnych Włoch. Na dole mapy jest informacja o źródle - stronie Energy-charts.info - i ostatniej aktualizacji, czyli 3 czerwca 2023 roku.

Wpis minister ma 267 tys. wyświetleń. Za publikację tej mapy spadła na nią lawina krytyki. Internauci oraz politycy opozycji zarzucili Moskwie, że opublikowała nieaktualną mapę. Dodawali własne mapy, ale z zupełnie innymi danymi.

"Pani minister nie zauważyła, że mamy już lipiec kolejnego roku. Może jakaś mapka z czerwca lub maja? A może jeszcze jakiś wykresik ze średnimi zarobkami dorzucić, mniej więcej z czasu, o którym mowa?" - zapytał na Twitterze Marek Belka, europoseł Koalicji Obywatelskiej, publikując mapę z tego samego serwisu, co Moskwa. "W Polsce mamy najdroższą energię w Europie. Rząd PiS pracował na to osiem lat" - przekazał Jan Grabiec, poseł i rzecznik prasowy Platformy Obywatelskiej. Jego mapa pochodziła z serwisu 300 gospodarka, źródłem danych zaś była firma Energy Solution. Dane obejmowały pierwsze półrocze 2023 roku. "Rozumny człowiek z faktami nie dyskutuje. Mapa przedstawia średnią cenę energii elektrycznej w Europie. W PiS znajdzie się jakaś Moskwa, Brudziński lub inny aparatczyk PiS, który prezentując stare dane będzie pisał, że to nieprawda" - skomentował z kolei senator niezrzeszony Stanisław Gawłowski.

Porównaliśmy dane serwisu z mapami, na który powołują się politycy.

To nie pierwszy raz, gdy te mapy ze średnimi cenami prądu trafiają do mediów społecznościowych i wywołują ożywione dyskusje. Ich źródłem bardzo często jest internetowa strona z danymi Energy-charts.info, prowadzona przez Instytut Fraunhofera ds. Systemów Energii Słonecznej (ISE). To największy instytut badań nad energią słoneczną w Europie, który obecnie zatrudnia około 1 400 pracowników. Ma siedzibę we Freiburgu i od początku istnienia jest zaangażowany w transformację energetyczną w Niemczech. Dziś jest jednym z najważniejszych inicjatorów i partnerów badawczych na świecie w zakresie dostaw energii opartych w 100 proc. na źródłach odnawialnych.

W zakładce "mapy" niemiecki instytut publikuje interaktywne mapy ze średnimi cenami energii elektrycznej w Europie w poszczególnych krajach na rynku spot. Są podawane w euro za megawatogodzinę. Kraje są zaznaczone kolorami - im cieplejszy, tym cena jest wyższa. W bardzo łatwy sposób użytkownik może wybrać interesujący go okres - rok, miesiąc, tydzień, a nawet konkretny dzień od roku 2015 do teraz.

Łatwość doboru okresu i fakt, że ceny mogą się zmieniać z dnia na dzień sprawia - co widać choćby teraz w mediach społecznościowych po wpisie minister Moskwy - że wspierający daną opcję polityczną szukają w tym serwisie danych, które im pasują. Dlatego ważne, by widząc mapę z serwisu Energy-charts.info, mieć pewność, którego dokładnie okresu dotyczy.

Nierzadko w serwisie prowadzonym przez ISE generowane są i później rozpowszechniane mapy z nieaktualnymi danymi. Tak też stało się w przypadku mapy opublikowanej przez Annę Moskwę. Rzeczywiście - jak zarzucali to internauci i politycy opozycji - opublikowana przez nią na Twitterze mapa nie jest aktualna. To mapa ze średnimi cenami za 2022 rok. Choć dostępna jest już mapa z nowszymi - choć niepełnymi danymi - za 2023 rok, ale Polska na niej wypada gorzej niż rok temu.

Mapę opublikowaną przez minister można łatwo wyszukać na stronie instytutu. W 2022 roku w Polsce średnio płacono za prąd 166,72 euro/MWh, w Niemczech - 235,45. Najdrożej było wówczas na południu Europy (z wyjątkiem Hiszpanii i Portugalii), a najtaniej w części Skandynawii, Polsce, krajach iberyjskich i nadbałtyckich.

Przeanalizowaliśmy mapy niemieckiego instytutu z rocznymi, miesięcznymi i tygodniowymi średnimi cenami za energię elektryczną z ostatnich dwóch lat. Jak wypada Polska w porównaniu do reszty kontynentu i do Niemiec, o których wspomniała minister Moskwa we wpisie?

Przypomnijmy - w lutym 2022 roku Rosja rozpoczęła pełnoskalową inwazję na Ukrainę, co spowodowało w Europie gigantyczne podwyżki cen energii. Dość powiedzieć, że z danych niemieckiego instytutu wynika, iż średnia cena za prąd w Polsce w 2022 roku była niemal dwukrotnie wyższa niż rok wcześniej i niemal cztery razy niż w latach 2020-2018.

Z mapy opublikowanej przez minister klimatu już wiemy, że ceny w Polsce w całym 2022 roku były jednymi z najniższych, niższymi od tych w Niemczech. A jak to wyglądało w rozbiciu na poszczególne miesiące? Ogromny wzrost cen po wybuchu wojny widać już na mapie z danymi za marzec 2022 roku. Całe południe Europy i część krajów środkowej Europy jest zaznaczona na czerwono albo pomarańczowo. Najdrożej jest w północnych i środkowych Włoszech - 311,53 euro/MWh. W Polsce wówczas cena wynosi 141,53 euro/MWh, a w Niemczech - 252,01 euro/MWh. W kolejnych miesiącach sytuacja na kontynencie nieco się uspokaja, ale w sierpniu znów są ogromne podwyżki. Najgorzej jest we Włoszech - niemal 550 euro/MWh; we Francji, Austrii, Węgrzech, Słowacji, Litwie i Łotwie cena zbliża się do 500 euro/MWh. W Polsce wówczas średnia cena wynosi 268,89 euro/MWh, a w Niemczech - 465,18. W kolejnych dwóch miesiącach wystepują duże spadki cen w całej Europie. Ceny rosną znów w listopadzie, by w grudniu znów spaść.

Podsumowując: również w ujęciu miesięcznym, w całym 2022 roku (z wyjątkiem listopada) średnie ceny energii w Polsce są rzeczywiście jednymi z najniższych w Europie. Nasz kraj na mapach jest niemal cały czas zaznaczony na zielono. A do tego w każdym miesiącu nasze ceny są niższe niż w Niemczech, czasem nawet dwukrotnie. Warto tu dodać, że w ujęciu rocznym od 2015 do 2021 roku to Niemcy mieli tańszy prąd niż Polacy.

Jeśli chodzi o najnowsze dane roczne za 2023 rok (oczywiście niepełne, bo do 10 lipca), to w tej chwili Polska ma kolor pomarańczowy (okolice środka stawki) ze średnią ceną na poziomie 121,66 euro/MWh. Droższy prąd o około 10-15 euro/MWh jest we Włoszech i Grecji, a o 20 euro/MWh - w Irlandii Północnej. Jak dotąd, w tym roku w Niemczech jest taniej niż w Polsce - 102,32 euro/MWh.

Jeśli chodzi o najnowsze dane miesięczne, czyli niepełne dane za lipiec, to te pokazują Polskę zaznaczoną kolorem jasnoczerwonym. Mamy jedną z najwyższych cen (107,7 euro/MWh), podczas gdy na najdroższym Półwyspie Apenińskim trzeba płacić ok. 115-116 euro/MWh. Niemcy mają przypisany kolor jasnozielony i stawkę 71,64 euro/MWh. Gdy chcemy sprawdzić dane za ostatni pełny miesiąc bieżącego roku, czyli za czerwiec, to tu Polska jest już na ciemnoczerwono i to jako jedyny kraj. W zeszłym miesiącu średnia cena wynosiła u nas wówczas 118,17 euro/MWh. Wcześniej, od stycznia do marca 2023 roku, polskie ceny są albo jednymi z najniższych, albo nasz kraj jest w środku stawki. Jednak już w kwietniu w Polsce średnia cena jest jedną z najwyższych - wynosi 122,09 euro/MWh. Niewiele więcej jest we Włoszech i Grecji. W maju natomiast energia w Polsce jest najdroższa.

Ostatnie tygodniowe dane serwisu (aktualizowane 10 lipca) pokazują Polskę na ciemnoczerwono ze stawką 130,39 euro/MWh. Niemcy są na żółto - 109,97 euro/MWh.

Podsumowując: w ujęciu miesięcznym, w każdym miesiącu 2023 roku, a także we wszystkich tygodniach bieżącego roku (z wyjątkiem dwóch: 3. i 5. tygodnia) średnie ceny energii elektrycznej w Polsce są wyższe od tych w Niemczech.