Alicja Cichoń, radna Koalicji Obywatelskiej z powiatu mińskiego, kolejny raz stanie w grudniu przed sądem za to, że w lipcu nakleiła z innymi osobami plakaty z napisem "Konstytucja" na biurze poselskim posłanek PiS Krystyny Pawłowicz i Teresy Wargockiej. Karanie za takie czyny jest możliwe na podstawie przepisu, który w czasach PRL wykorzystywano do ścigania opozycji.
"W grudniu kolejna rozprawa dotycząca powieszenia przeze mnie plakatu #KONSTYTUCJA na biurze K.Pawłowicz. Jakie będzie rozstrzygnięcie? Mam nadzieję, że sprawiedliwe. [art. 63a Kw - zapis wprowadzony do Kw w stanie wojennym]" – napisała radna Cichoń na Twitterze.
Jak sprawdziliśmy, przepis ten wprowadzono sześć dni po zniesieniu stanu wojennego.
Kara za portrety gen. Jaruzelskiego w stroju Supermana
To, że formalnie przepis został wprowadzony już po stanie wojennym, ma z praktycznego punktu widzenia niewielkie znaczenie. Jego celem była bowiem walka z wszelkimi przejawami działalności opozycyjnej, także tymi drobnymi, jak prześmiewcze grafiki malowane na ścianach domów czy w miejscach publicznych. Najbardziej znanym takim miejscem w Warszawie było przejście podziemne Placu Na Rozdrożu.
Przepis uchwalono razem ze zmianą w kodeksie karnym, która umożliwiała skazywanie na trzy lata więzienia członków podziemnych organizacji.
Art. 63a kodeksu wykroczeń (z 1971 r) - dodany w 1983 r. - wprowadzał karę ograniczenia wolności, grzywny albo nagany za umieszczanie "w miejscu publicznym, nie wyznaczonym do tego przez właściwy organ, umieszcza ogłoszenie, plakat, afisz, napis lub rysunek albo wystawia je na widok publiczny bez zgody organu lub instytucji, która miejsce to użytkuje lub nim zarządza". Dodatkowo można było orzec nawiązkę i konieczność przywrócenia miejsca do poprzedniego stanu.
Niemal w niezmienionej formie przepis ten przetrwał do dzisiaj: "kto umieszcza w miejscu publicznym do tego nieprzeznaczonym ogłoszenie, plakat, afisz, apel, ulotkę, napis lub rysunek albo wystawia je na widok publiczny w innym miejscu bez zgody zarządzającego tym miejscem, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny. § 1a. Podżeganie i pomocnictwo są karalne". Zrezygnowano z kary w postaci nagany, ale dodano artykuł o karaniu także tych, którzy pomagają w "akcjach plakatowych".
Generalnie chodziło o karanie wandali, którzy sprayem pisali po ścianach budynków wulgarne i obraźliwe napisy.
Ściganie za plakaty na pikietach
Co najmniej od dwóch lat policja wykorzystuje art. 63a do ścigania tych, którzy z rozmaitymi plakatami czy transparentami demonstrowali przed biurami poselskimi posłów PiS, komisariatami policji czy w czasie miesięcznic smoleńskich.
W listopadzie 2017 r. przed policyjnym komisariatem przy ul. Trzemeskiej we Wrocławiu protestowała grupa Obywateli RP z transparentami: "Mamy prawa - prawa fizyki, prawa logiki, prawa człowieka", "Nie damy się zastraszyć". Cztery osoby zostały oskarżone o umieszczenie w miejscu publicznym baneru bez zgody zarządcy terenu.
Policja skierowała do sądu wniosek o ukaranie osób, które w Warszawie pisały na chodnikach napisy "dość propagandy PiS", "TVP kłamie". Podobnie policja oskarżyła kilka osób, które w grudniu 2016 r. na biurze poselsko-senatorskim PiS w Płocku nakleili kartki z napisami "Łapy precz od demokracji i wolności".
W opisanych przypadkach zapadły wyroki uniewinniające. Uzasadnienia decyzji były podobne. Sędziowie stwierdzali, że oskarżeni spełniali wymogi art. 63a, jednocześnie zwracając uwagę na art. 1 kodeksu wykroczeń: "odpowiedzialności za wykroczenie podlega tylko ten, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy". Nie uznali tego, co oskarżeni zrobili podczas protestów, za czyny społecznie szkodliwe.
"Zachowanie obwinionych stanowiło realizację dopuszczalnego prawa do krytyki i wyrażania opinii. Tym bardziej, że w stosunku do członków władz państwowych granice dozwolonej krytyki są znacznie szersze aniżeli w stosunku do osoby prywatnej, zaś swoboda wypowiedzi to jeden z filarów społeczeństwa demokratycznego. Swoboda ta nie może zatem ograniczać się tylko do działań uznawanych za spokojne, mało zauważalne, ale odnosi się również do tych uznawanych za zakłócające spokój i porządek" – napisał w uzasadnieniu uniewinnienia płocki sędzia Dariusz Kondzielewski.
Poprawka "na Frasyniuka"
W maju tego roku rząd przesłał do Sejmu nowelizację kodeksu wykroczeń. Miała ona na celu wprowadzenie skuteczniejszych przepisów do walki z plagą drobnych kradzieży, wprowadzała też 5 tys. złotych grzywny dla właścicieli "psów-bestii", którzy np. trzymają je na nieogrodzonej posesji lub puszczają wolno podczas spacerów.
Niemal niezauważona przeszła poprawka do istniejącego od 1971 r. artykułu 65 kodeksu: "Kto umyślnie wprowadza w błąd organ państwowy lub instytucję upoważnioną z mocy ustawy do legitymowania: 1) co do tożsamości własnej lub innej osoby, 2) co do swego obywatelstwa, zawodu, miejsca zatrudnienia lub zamieszkania, podlega karze grzywny". Ten artykuł policja również wykorzystywała w sprawach przeciwko ulicznym demonstrantom.
W nowelizacji z 4 października do kary grzywny dodano karę ograniczenia wolności. To trwający miesiąc obowiązek wykonywania nieodpłatnej pracy na cele społeczne w zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej, organizacji lub instytucji niosącej pomoc charytatywną lub na rzecz społeczności lokalnej w wymiarze od 20 do 40 godzin.
Zaostrzenie przepisu wydaje się drobne, ale warto przypomnieć kontekst. W czerwcu 2017 r. z art. 65 kodeksu wykroczeń został oskarżony Władysław Frasyniuk. Zatrzymany w trakcie miesięcznicy smoleńskiej, policjantowi na pytanie o imię i nazwisko odpowiedział: Jan Józef Grzyb. Taki był pseudonim Frasyniuka w czasie stanu wojennego. Frasyniuk ostatecznie został uniewinniony.
W głosowaniu 13 września za uchwaleniem tej nowelizacji ustawy głosowali niemal wszyscy (395) obecni na sali posłowie, poza 7 posłami z Kukiz’15, którzy się wstrzymali i poza 3 posłami PiS, którzy byli przeciw.
Autor: Piotr Jaźwiński / Źródło: Konkret24; zdjęcie tytułowe Komitet Obrony Demokracji
Źródło zdjęcia głównego: Komitet Obrony Demokracji