Artykuł 4 NATO: o czym stanowi? Co powoduje?

W nocy z 9 na 10 września wojsko poinformowało o "wielokrotnym" naruszeniu polskiej przestrzeni powietrznej w trakcie ataku Rosji na Ukrainę. "Jest to akt agresji, który stworzył realne zagrożenie dla bezpieczeństwa naszych obywateli" - napisano w komunikacie wojska. Przekazano, że armia zaobserwowała "kilkanaście obiektów". Wobec tych, które stanowiły zagrożenie, "podjęto decyzję o neutralizacji". Część zestrzelono.

W reakcji na nocne wydarzenia zwołano nadzwyczajne posiedzenie rządu. Następnie premier Donald Tusk wystąpił w Sejmie. "To, że doszło do zestrzelenia tych dronów, które bezpośrednio zagrażały naszemu bezpieczeństwu, to jest oczywiście sukces naszych i natowskich wojskowych, ale to oczywiście zmienia też sytuację, sytuację polityczną" - powiedział premier. I kontynuował: "Dlatego te konsultacje sojusznicze, o których mówię, przybiorą, w tej chwili przybrały charakter wniosku formalnego o uruchomienie artykułu czwartego Traktatu Północnoatlantyckiego". Następnie zacytował ten artykuł. Powiedział też, że "decyzję o uruchomieniu artykułu czwartego poprzedziły moje konsultacje z panem prezydentem i jest to nasza wspólna rekomendacja i wspólna decyzja".

Artykuł 4 Traktatu Północnoatlantyckiego dotyczy wspólnych konsultacji w gronie krajów natowskich, które można przeprowadzić, jeśli zdaniem któregokolwiek z państw NATO zagrożone będą integralność terytorialna, niezależność polityczna lub bezpieczeństwo jego lub innego państwa NATO. Przytoczmy jego treść:

Każde państwo członkowskie może formalnie powołać się na ten artykuł. Sytuacja zagrożenia zostaje wówczas omówiona i może (choć nie musi) spowodować podjęcie decyzji lub wspólne działanie państw Sojuszu Północnoatlantyckiego w odpowiedzi na poruszony problem. "Konsultacje wzmacniają polityczny wymiar NATO, dając państwom członkowskim możliwość wyrażania opinii i zaprezentowania oficjalnych stanowisk. Nadaje również NATO aktywną rolę w dyplomacji prewencyjnej, zapewniając środki pomagające uniknąć konfliktu zbrojnego" - informuje Sojusz Północnoatlantycki na swojej stronie internetowej. Do 9 września 2025 roku artykuł 4 NATO uruchamiano siedem razy. Użycie go na wniosek Polski, po tym jak przestrzeń naszego kraju naruszyły rosyjskie drony, jest ósmym przypadkiem jego zastosowania.

Najwięcej razy - pięć - o konsultacje w jego ramach prosiła Turcja, a dwukrotnie zrobiła to też Polska. Po raz pierwszy wraz z Litwą i Łotwą w marcu 2014 roku po agresywnych działaniach Rosji w Ukrainie; po raz drugi wraz z Bułgarią, Czechami, Słowacją, Rumunią i krajami bałtyckimi w lutym 2022 roku, w dzień rozpoczęcia rosyjskiej inwazji na Ukrainę.

Po eksplozji w Przewodowie jesienią 2022 roku wyjaśnialismy już w Konkret24, o czym stanowią artykuły 4 i 5 traktatu o NATO, na mocy którego powstała i działa ta organizacja, kiedy można użyć tych artykułów i jakie niesie to konsekwencje.