Kraska o pensjach lekarzy: "konkurujemy już z krajami Europy Zachodniej". A co pokazują dane?

Brak kadry lekarskiej był jednym z tematów rozmowy 23 listopada z wiceministrem zdrowia Waldemarem Kraską w Polskim Radiu 24. Minister mówił, że resort analizował problem wyjazdu za granicę absolwentów kierunków medycznych i z tej analizy ma wynikać, że przyczyną wyjazdów nie są finanse, tylko czas oczekiwania na uzyskanie specjalizacji. "Myśmy to analizowali, czy rzeczywiście w tej chwili ten aspekt finansowy jest tutaj ważny i wydaje się, że nie" - tłumaczył Kraska. "Pensje lekarzy w Polsce są na takim poziomie, że konkurujemy już z krajami Europy Zachodniej. Prawdopodobnie tu jest zmiana, jeżeli chodzi o łatwiejsze uzyskanie specjalizacji. Także nad tym pracujemy, żeby ten młody człowiek przechodził dość szybciej" - dodał.

Jak sprawdziliśmy, dane pozwalające porównać pensje lekarzy w Polsce i innych krajach Europy nie są tak optymistyczne, jak mówi wiceminister zdrowia. Choć Naczelna Izba Lekarska (NIL) zwraca uwagę, że płace to tylko jedna z przyczyn niekonkurencyjności polskiego systemu opieki zdrowotnej względem systemów w państwach zachodnich.

Zapytaliśmy Ministerstwo Zdrowia, na podstawie jakich danych wiceminister Kraska ocenił atrakcyjność pensji polskich lekarzy, ale nie otrzymaliśmy odpowiedzi. Przeanalizowaliśmy ogólnodostępne statystyki, które pozwalają na porównanie średnich zarobków lekarzy w krajach Europy. Takie dane publikuje Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Dotyczą wynagrodzenia lekarzy ogólnych i specjalistów w podziale na zatrudnionych w jednostkach służby zdrowia oraz samozatrudnionych, czyli prowadzących własne praktyki. W tych informacjach o wynagrodzeniach brakuje danych za niektóre lata dla niektórych krajów, ale obrazują sytuację płacową lekarzy w różnych państwach OECD. Przy czym organizacja nie podaje wynagrodzenia dla lekarzy ogólnych i specjalistów prowadzących prywatne praktyki w Polsce - jedynie tych otrzymujących wynagrodzenie wynikające z zatrudnienia. Te właśnie porównujemy.

I tak: 2020 roku średnie roczne wynagrodzenie lekarza ogólnego w Polsce zatrudnionego w jednostce służby zdrowia było drugim najniższym wśród 10 państw Europy ujętych w tym zestawieniu: wynosiło niecałe 37 tys. dolarów (kwoty brutto). Niższe było tylko na Węgrzech - 27,9 tys. dolarów. Natomiast najwyższe było w: Islandii - 165,2 tys. dolarów, Holandii - 127,1 tys. i w Finlandii 90 tys.

Średnie roczne wynagrodzenie lekarza specjalisty w Polsce wynosiło w 2020 roku 23 tys. dolarów - najmniej spośród 11 państw OECD uwzględnionych w tym zestawieniu. Najwięcej zarabiali lekarze specjaliści we Włoszech - 93 tys. dolarów, Hiszpanii - 90 tys. i Słowenii - 62 tys.

Przedstawiamy statystyki dla 2020 roku, mimo że nie ma wśród nich wszystkich państw OECD, ponieważ z tego roku organizacja prezentuje najnowsze dane dla Polski. Jednak nawet kwoty z krajów zachodnich, które zostały uwzględnione, pokazują, że pod względem zarobków lekarzy Polska nie jest jeszcze wobec nich konkurencyjna. Gdyby spojrzeć na dane za 2021 rok, w których nie ma Polski, to np. średnie roczne wynagrodzenie lekarza ogólnego w Islandii wynosiło 183,5 tys. dolarów, w Portugalii - 49,9 tys., w Estonii - 43,5 tys.

OECD prezentuje ponadto wynagrodzenie lekarzy w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia w roku 2019 lub najbliższym. Dane pochodzą z publikowanego co dwa lata raportu "Health at a Glance" - ostatni jest z 2021 roku. Według niego w Polsce średnie wynagrodzenie lekarza ogólnego zatrudnionego w jednostce służby zdrowia stanowiło 2,1 średniego wynagrodzenia w kraju. Tak było również w Słowenii i Islandii. Relacja ta była wyższa w: Portugalii (2,7), Hiszpanii (2,5) i Holandii (2,3). Te statystyki obejmują tylko 15 z 29 państw OECD; 12 z nich to kraje Europy. Jeśli chodzi o lekarzy ogólnych, Polska była więc na czwartym miejscu wśród podanych państw Europy .

Natomiast jeśli chodzi o specjalistów, to porównanie wynagrodzeń w Polsce wygląda znacznie gorzej. Na 26 państw OECD (22 z nich to kraje Europy) Polska jest w cytowanym raporcie ostatnia. Wynagrodzenie lekarza specjalisty stanowiło 1,5 przeciętnego wynagrodzenia w naszym kraju. Na szczycie zestawienia z krajów europejskich znalazły się: Irlandia (3,5), Niemcy (3,4), Holandia (3,3) i Wielka Brytania (3,2).

O komentarz do wypowiedzi wiceministra zdrowia poprosiliśmy Naczelną Izbę Lekarską. Zapytaliśmy też, czy Izba zbiera dane o zarobkach polskich lekarzy i może je porównać zarobków na Zachodzie. Wiceprezes Naczelnej Rady Lekarskiej (kieruje działaniami NIL) Klaudiusz Komor odpowiedział: "Naczelna Izba Lekarska nie posiada statystyk dotyczących wynagrodzeń lekarzy. Jednak na podstawie sygnałów płynących od środowiska, również od lekarzy, którzy decydują się lub zdecydowali się na pracę za granicą, na podstawie regulacji ustawowych dot. płacy minimalnej oraz realiów prawnych względem bezpieczeństwa leczenia pacjentów, trudno mówić o konkurowaniu z krajami Europy Zachodniej".

Jak dodał, chodzi nie tylko o zarobki, lecz również o warunki pracy w publicznym systemie ochrony zdrowia. "Co do samych płac – są one zróżnicowane, tak jak zróżnicowane są formy zatrudnienia lekarzy, czas pracy lekarzy (zazwyczaj zdecydowanie wykraczający poza etat, z uwagi np. na konieczność brania dyżurów, by wypełnić grafiki w szpitalach), specyfika pracy poszczególnych specjalistów, miejsca pracy. W tym kontekście, ale nie tylko w tym, system w ocenie samorządu nie jest konkurencyjny względem systemów w państwach zachodnich" - ocenia wiceprezes Naczelnej Rady Lekarskiej.

Zwraca uwagę na liczby wystawionych zaświadczeń umożliwiających pracę w zawodzie w innych krajach UE, które lekarze pobierają z okręgowych izb lekarskich. "Już w tym roku, do końca października, wydano więcej takich zaświadczeń niż w kilku ostatnich latach" - informuje Klaudiusz Komor.

Od stycznia do końca października 2022 roku lekarze pobrali 619 takich zaświadczeń - podaje Naczelna Izba Lekarska. W tych samych miesiącach lat poprzednich było to: w 2021 roku - 486; w 2020 roku - 505; w 2019 roku - 617; w 2018 roku - 649. Tak więc zainteresowanie polskich lekarzy pracą za granicą wróciło do tego z lat przed pandemią.