Biorąc pod uwagę cały okres pandemii, Polska ma najwyższy w Europie średni odsetek nadmiarowych zgonów. Jednak dane Eurostatu za sam trzeci kwartał tego roku są dla naszego kraju już dużo lepsze.
Według wyliczeń na podstawie danych z Rejestru Stanu Cywilnego od początku pandemii do września tego roku w Polsce odnotowano ponad 140 tys. nadmiarowych zgonów - informowaliśmy w Konkret24 w październiku. Według ówczesnych danych Eurostatu Polska miała wśród analizowanych krajów największy średni odsetek nadmiarowych zgonów od początku pandemii do sierpnia tego roku. Najnowsze dane Eurostatu o nadmiarowych zgonach w krajach Unii Europejskiej i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA) - opublikowane we wtorek 16 listopada - uwzględniające już wrzesień tego roku, pokazują, że Polska była wciąż na niechlubnym pierwszym miejscu w tym zestawieniu.
Jednak statystyki za sam trzeci kwartał tego roku są już dla nas korzystniejsze: Polska zajmuje 20. pozycję w Europie - średni odsetek nadmiarowych zgonów w tym okresie był u nas niższy od średniej dla Unii Europejskiej.
Nadmiarowe zgony - czym są
Przypomnijmy: nadmiarowe zgony to różnica między liczbą zgonów w danym okresie a średnią liczbą zgonów z analogicznych okresów w ostatnich kilku latach - zwaną poziomem odniesienia. Nadmiarowe zgony lepiej podawać jako odsetek, czyli średnią wzrostów zgonów. Wyraża on zmianę liczby zgonów (dynamikę) wobec poziomu odniesienia. Wszystko przez ograniczenia związane z porównywaniem sytuacji w różnych regionach czy krajach: czym innym jest np. 100 tys. nadmiarowych zgonów w małym Luksemburgu, a czym innym w Chinach. Stąd lepiej podawać wartości procentowe. Eurostat publikuje dane o odsetku nadmiarowych zgonów w każdym miesiącu pandemii w porównaniu do średniej z czterech lat: 2016-2019.
Do czego wykorzystuje się obserwację nadmiarowych zgonów w epidemiologii? By ustalić, czy sytuacja zdrowotna ludności jest stabilna i czy występują zjawiska, które wpływają na umieralność. Statystyki umieralności to najbardziej wiarygodne dane demograficzne i dobra miara oceny sytuacji zdrowotnej w krajach, gdzie prowadzona jest kompletna rejestracja zgonów.
Trzeci kwartał 2021: Polska 20. w zestawieniu
W najnowszym raporcie eksperci Eurostatu zwracają uwagę na korzystne wskaźniki notowane latem tego roku. "W maju, czerwcu i lipcu 2021 roku ogólna liczba zgonów w Unii Europejskiej nadal się zmniejszała, osiągając w lipcu 2021 roku ogólny wskaźnik na poziomie 5,1 proc., najniższy w roku od lipca 2020 roku" - piszą. Jednak w sierpniu i wrześniu tego roku wskaźnik rósł - w sierpniu osiągnął 8,2 proc., a we wrześniu 12,1 proc.
"Nadumieralność nadal znacznie różniła się w poszczególnych państwach członkowskich UE" - zauważają autorzy opracowania Eurostatu. Zwracają uwagę na Bułgarię, Rumunię, Grecję i Litwę, w których we wrześniu wskaźniki nadmiarowych zgonów przekraczały 30 proc., przy czym w Bułgarii wyniósł on 50 proc. W Belgii, Czechach, Węgrzech, Włoszech, Luksemburgu, Polsce, Portugalii, Słowacji i Szwecji wskaźniki te wynosiły poniżej 10 proc.
W okresie lipiec-wrzesień tego roku średni miesięczny odsetek nadmiarowych zgonów w UE wynosił 8,5 proc. Natomiast w Polsce - 7,7 proc. Dlatego nasza pozycja była lepsza niż w zestawieniu obejmującym cały okres pandemii: zajmowaliśmy bowiem dopiero 20. miejsce wśród 32 analizowanych państw. To również dużo korzystniejsza pozycja w porównaniu do pierwszego kwartału tego roku (mieliśmy czwarty najwyższy odsetek wśród 32 państw) i drugiego kwartału (mieliśmy drugi najwyższy odsetek).
Największy średni miesięczny odsetek nadmiarowych zgonów w trzecim kwartale roku, czyli niechlubne czołowe miejsca w zestawieniu, miały: Cypr (43,6 proc.), Grecja (29 proc.) i Bułgaria (24,9 proc.).
W trzecim kwartale tylko w Belgii średni odsetek nadmiarowych zgonów był ujemny (-0,4 proc.). A średnią poniżej 3 proc. zanotowano w: Szwecji (0,3 proc.), Czechach (0,7 proc.), Luksemburgu, Liechtensteinie (po 2 proc.), na Węgrzech (2,1 proc.) i w Słowacji (2,6 proc.).
Od początku pandemii: Polska pierwsza w zestawieniu
Jeśli chodzi o dane Eurostatu za cały okres pandemii - od marca 2020 roku do września 2021 roku, średni odsetek nadmiarowych zgonów wyniósł w Unii Europejskiej 12,9 proc. Natomiast w Polsce - 23 proc. i była to najwyższa wartość wśród krajów UE i EFTA.
Nadmiarowych zgonów w analizowanym okresie nie stwierdzono tylko w Norwegii (-0,5 proc.). Natomiast średnią poniżej 5 proc. nadmiarowych zgonów miały: Islandia (1 proc.), Dania (3,2 proc.), Finlandia (4,4 proc.) i Irlandia (4,7 proc.).
Według ekspertów Eurostatu w samym 2020 roku w ujęciu rocznym odsetek nadmiarowych zgonów w całej Unii Europejskiej wyniósł 11,9 proc., przy czym występowało wiele różnic między krajami. Najwyższy odsetek był w Polsce, Słowenii, Włoszech i Hiszpanii - ok. 18 proc. W Estonii, Danii i Łotwie był najniższy - poniżej 2 proc.
Autor: Krzysztof Jabłonowski / Źródło: Konkret24; zdjęcie: Darek Delmanowicz/PAP