Prezydent Brazylii jako "wierny członek masonerii"- jedno zdjęcie, a kilka fake newsów

W związku z niedawnymi wyborami prezydenckimi w Brazylii, które wygrał kandydat lewicy Luiz Inácio Lula da Silva, w mediach społecznościowych zaczęła krążyć fotografia, na której widać go, jak trzyma figurkę Bafometa - pogańskiego bożka kojarzonego z satanizmem, a także łączonego z masonerią. Polityk uśmiecha się do kamery, pokazuje kciuk w górę.

Zdjęcie rozchodzi się z przekazem, że Lula jest wyznawcą szatana. W mediach społecznościowych są posty między innymi po portugalsku, włosku i angielsku. Na początku listopada fotografia pojawiła się również w polskich mediach społecznościowych, a internauci komentują na przykład w ten sposób (pisownia oryginalna): "Oto Luiz Inácio Lula da Silva, udający prezydenta Brazylii i wierny członek masonerii..."; "Krótko mówiąc : Szatanista"; "Sami Swoi . Synagoga Szatana".

Pod koniec października Najwyższy Sąd Wyborczy Brazylii ogłosił oficjalne wyniki wyborów prezydenckich. Luiz Inácio Lula da Silva zdobył 50,90 proc. głosów, a jego rywal Jair Bolsonaro 49,10 proc. Nowy prezydent Brazylii pełnił już ten urząd przez dwie kadencje w latach 2003-2010. Po ogłoszeniu wyborów sympatycy Bolsonaro rozpoczęli protesty. Zdaniem części z nich wybory zostały sfałszowane. Kierowcy ciężarówek zablokowali autostrady. 3 listopada były prezydent poprosił o przerwanie blokady dróg. Zdjęcie Luli z figurką Bafometa pojawiło się na między innymi na kontach, które wcześniej publikowały treści popierające Bolsonaro. Nie jest jednak prawdziwe.

Autentyczność zdjęcia wyjaśniały serwisy internetowe, gdy tylko pojawiło się w mediach społecznościowych - sprawdził je na przykład brazylijski portal fact-checkingowy Lupa. Wszystkie redakcje informowały, że zdjęcie przerobiono komputerowo. Oryginał opublikował sam Lula w październiku 2021 roku na zweryfikowanych profilach na Twitterze, Facebooku i Instagramie. W rzeczywistości polityk trzymał w dłoni figurkę przedstawiającą jego samego z uniesioną prawą nogą. "Dobranoc od Luli z jego najnowszym małym Lulą (Lulinhą) tańczącym sarradę!" - napisał (tłum. red.). Poinformował, że autorem zdjęcia jest brazylijski fotograf Ricardo Stuckert współpracujący z Lulą. Portal Lupa podał, że fotografię wykonano w sierpniu 2017 roku w Bahii podczas spotkania Luli z partyjną młodzieżówką.

Autor fałszywki przerobił zdjęcie, usuwając statuetkę przedstawiającą Lulę i obie flagi, a wstawiając komputerowo posążek Bafometa.

Jednak również oryginał zdjęcia Luli da Silvy wykorzystano do stworzenia fałszywego przekazu. W tym i ubiegłym roku w mediach społecznościowych rozpowszechniano tę fotografię z informacją, że oto polityk lewicy depcze widoczną na dole statuetki brazylijską flagę. Zaprzeczyło temu biuro prasowe Luli. Wyraźnie zresztą widać, że postać Luli umieszczono przed flagami Brazylii i Partii Pracujących (ugrupowanie Luli), a jego prawa noga jest uniesiona.

Jak opisywał między innymi portal Lupa, postać Luli wykonuje charakterystyczny krok taneczny - sarradę no ar (zwrot ten jest także używany potocznie do opisania seksu). Krok ten zyskał popularność po opublikowaniu w 2014 roku teledysku MC Crash do piosenki "Sarrada no ar - Passinho do Romano". W sieci są zdjęcia i filmiki pokazujące, jak sam Lula wykonuje ten krok, czym wywołuje aplauz zebranych dookoła ludzi. Autor statuetki, którą otrzymał polityk, wzorował się na pozie Luli sprzed kilku lat, gdy wykonywał ów charakterystyczny krok wraz z grupą młodzieży, co pokazano na popularnym zdjęciu, opublikowanym przez niego w sieci.

Wracając do rozsyłanego fotomontażu Luli da Silvy z Bafometem - fałszywy przekaz próbowano dodatkowo uwiarygodnić. "Przyjacielu, zdjęcie jest autentyczne" - napisała na Twitterze po portugalsku na początku listopada internautka. Jako dowód pokazała zrzut ekranu artykułu, który miał zostać opublikowany na brazylijskim portalu informacyjnym G1 prowadzonym przez Grupo Globo, brazylijską grupę medialną. Tekst miał informować, że fotografia jest autentyczna. Jak sprawdziliśmy, ten zrzut ekranu publikowali również inni internauci; był także rozsyłany przez WhatsAppa.

Artykuł miał się ukazać w dziale "Polityka" z tytułem: "Zdjęcie byłego prezydenta Luli trzymającego posąg Bafometa jest prawdziwe". Dalej czytamy, że "według portali fact-checkingowych zdjęcie kandydata Partii Pracujących jest prawdziwe i zostało zrobione podczas jego wizyty w kościele satanistów w Sao Paulo" (tłum. red.). Autorką artykułu ma być Anna Feynman, tekst miał się ukazać 10 maja 2022 roku.

Jednak ani my, ani inne redakcje fact-checkingowe nie znalazły w sieci śladu, by taki artykuł ukazał się w internecie. Nie ma śladu publikacji zdjęcia Luli z Bafometem na portalu G1. Nie ma informacji o dziennikarce Annie Feynman. W stopce redakcyjnej brazylijskiego portalu taka osoba nie widnieje. Biuro prasowe G1 w odpowiedzi na pytania portalu Lupa poinformowało, że rozpowszechniany zrzut ekranu to fake news. "Taki artykuł nigdy nie został opublikowany przez portal. Nie mamy nawet reportera o tym nazwisku w zespole" - przekazał G1.