Rzecznik rządu o Polskim Ładzie: "dochody dużych miast w 2022 roku wzrosną". Co na to władze miast?

Rzecznik rządu Piotr Mueller przekonywał niedawno na konferencji prasowej, że samorządy dużych miast jak najbardziej skorzystają na Polskim Ładzie i że będą miały większe dochody. 13 października zamieścił na Twitterze ilustrację z wykresem oraz komentarz: "Dzięki rozwiązaniom zawartym w #PolskiŁad i dodatkowym środkom przekazanym przez rząd dochody dużych miast w 2022 r. wzrosną". Na załączonym wykresie pokazano, o ile milionów wzrosną dochody 12 miast w 2022 roku. I tak: dochody Warszawy mają być większe o 165,5 mln zł; Łodzi - o 105,1 mln zł; Poznania - o 96,3 mln zł; Krakowa - o 90 mln zł; Białegostoku - o 60,1 mln zł; Katowic - o 52 mln zł; Bydgoszczy - o 40,3 mln zł; Szczecina - o 40,3 mln zł; Rzeszowa - o 29,7 mln zł; Wrocławia - o 29,5 mln zł; Gdańska - o 14,7 mln zł; Lublina - o 9,6 mln zł.

Na wykresie nie podano informacji, od jakiej kwoty bazowej wyliczono wzrosty. Obok zamieszczono informację, że to wzrosty "z uwzględnieniem dodatkowych 8 mld zł", lecz ta kwota ma być do podziału dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego w Polsce.

Tego samego dnia na rządowej stronie ukazał się komunikat Centrum Informacyjnego Rządu, w którym napisano, że samorządy nie stracą na rozwiązaniach Polskiego Ładu. Ze względu na wyższe o 78,5 mld zł dochody budżetowe - czytamy w komunikacie - "12 mld zł trafi do jednostek samorządu terytorialnego: 8 mld zł na realizacje zadań własnych, 4 mld zł na inwestycje w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę oraz kanalizacji". Komunikat informuje: "dodatkowe 8 mld zł samorządy będą mogły wydać w tym lub przyszłym roku – według własnych potrzeb. Również o ich przeznaczeniu zdecydują same. Pieniądze będą mogły pokryć wydatki bieżące, ale także koszty realizowanych inwestycji".

Tymczasem również 13 października blisko tysiąc samorządowców z całej Polski - sołtysów, wójtów, burmistrzów, prezydentów, radnych - demonstrowało w Warszawie pod hasłem "W obronie mieszkańców", a przeciwko proponowanym w Polski Ładzie rozwiązaniom prawnym i finansowym. "Polski Ład to w rzeczywistości megapodatek" – mówił na wiecu prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski.

Powołując się na analizy Ministerstwa Finansów, powiedział, że "nowy megapodatek dla lokalnych wspólnot będzie oznaczał stratę nawet 145 miliardów złotych w ciągu dekady. W tym samym czasie (także według wyliczeń ministerstwa) budżet rządowy na zmianach zyska i to około 27 miliardów". Na manifestacji samorządowcy podali, ile wszystkie jednostki samorządu terytorialnego stracą na - jak to określili - "Polskim Rozkładzie".

Konferencja prasowa i tweet ministra Muellera z wyliczeniem, jak w 2022 roku wzrosną dochody 12 miast, wyglądają jak reakcja na manifestację samorządowców. Poprosiliśmy władze wymienionych na wykresie miast oraz Związek Miast Polskich o komentarz do wyliczeń na wykresie.

Joanna Proniewicz, rzeczniczka Związku Miast Polskich, przysłała nam w odpowiedzi zestawienie, w którym pokazano wzrost dochodów 12 największych polskich miast od 2017 roku wraz z planami na ten i 2022 rok.

Co ciekawe, wszystkie liczby dotyczące 2022 roku podane w zestawieniu związku zgadzają się z tymi na wykresie. Dane ZMP pokazują również wzrost dochodów tych miast w przyszłym roku. Dlaczego więc samorządowcy mówią o "Polskim Rozkładzie"?

Otóż na podstawie tych samych rządowych danych Związek Miast Polskich, znając realia w samorządach, wyciąga zupełnie inne wnioski.

Związek, zestawiając prognozy wzrostu dochodów na 2022 rok z wzrostem z poprzednich lat, pokazuje bowiem to, czego na wykresie rzecznika rządu nie widać. Jak wynika z tabeli, w 2022 roku planowane dochody tych 12 miast wzrosną o 723 mln zł - czyli o 1,21 proc. Według ZMP będzie to najmniejszy wzrost dochodów w ciągu ostatnich pięciu lat (np. w 2019 roku wzrost wyniósł 9,2 proc.; o 4,6 mld zł).

I tak np. wzrost dochodów Warszawy w tym roku ma wynieść nominalnie 1,451 mld zł, ale już w 2022 roku prawie dziesięciokrotnie mniej (czyli 165,6 mln zł). Szacowany wzrost dochodów Gdańska w tym roku to 69 mln zł, tymczasem w 2022 roku ma wynieść tylko 14,7 mln zł.

Ponadto ZMP ma wątpliwości co do rządowych prognoz wzrostu dochodów w przyszłym roku, bo podważa metodę ich liczenia. Jak pisze w komentarzu dla Konkret24, wzrost dochodów miast w 2022 roku jest liczony "w stosunku do wieloletniej prognozy finansowej tych miast z maja 2021 roku", która - zdaniem ekspertów związku - jest oparta "na ostrożnych szacunkach, bez znajomości danych do planowania dochodów na kolejny rok, które minister finansów przesyła do wszystkich jednostek samorządu terytorialnego w połowie października".

Zresztą również przedstawiciele rządu nie są pewni tych wyliczeń, o czym może świadczyć wypowiedź ministra Łukasza Schreibera. Na konferencji prasowej w Bydgoszczy 15 października powiedział, że dochody Bydgoszczy (minister Schreiber jest posłem PiS wybranym w tym mieście) po otrzymaniu ponad 80 mln zł z dotacji rekompensacyjnej wzrosną o 40 mln zł. Po czym dodał, "że to kwota szacowana, ostatecznie może być mniejsza" (cytat za "Tygodnikiem Bydgoskim").

Związek Miast Polskich podkreśla, że wzrost dochodów samorządów będzie niewielki, "podczas gdy koszty realizacji zadań bieżących wzrosną o wiele bardziej, ponieważ wzrost kosztów pracy, energii, paliw itd. znacznie przekracza inflację (obecnie 6 proc.)". "Jeśli w budżetach miast jest więcej o 1,2 proc., a inflacja przekracza 6 proc., to jednak to 'więcej' znaczy mniej; tym bardziej, że inflacja dla samorządów jest znacznie wyższa niż ta podawana przez GUS, bo – jak powszechnie wiadomo – koszty pracy, energii, paliw i usług rosną o wiele szybciej niż ceny 'koszyka inflacyjnego'" - tak tę kwestię tłumaczy na portalu Związku Miast Polskich Andrzej Porowski, dyrektor bura ZMP.

Zdaniem ZMP większe dochody samorządów w 2022 roku "to wyłącznie efekt jednorazowej dotacji (8 mld), której w kolejnych latach już nie będzie. Zastąpi ją 'gwarancja' zawarta w znowelizowanej ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego" - czytamy w komentarzu ZMP dla Konkret24. "To znaczy, że w kolejnych latach będzie jeszcze mniej" - dopowiada dyrektor Porowski.

W komunikacie CIR z 13 października napisano, że od 2022 roku dochody z podatków PIT i CIT będą przekazywane samorządom w równych miesięcznych transzach, co dla nich ma oznaczać "gwarancję dochodów, ale także ułatwienie przy planowaniu i realizacji budżetów". CIR pisze: "Co w sytuacji, kiedy dochody JST z PIT i CIT spadną poniżej ustalonego poziomu? W takiej sytuacji samorządy otrzymają dodatkowe pieniądze z tzw. subwencji rozwojowej. Oznacza to, że samorządy nie stracą. Dodatkowo, ich dochody będą odporniejsze na wahania w gospodarce i zmiany prawne".

Dzięki subwencji rozwojowej samorządy - jak zapowiada rząd - nie odczują ewentualnych ubytków wynikających z obniżki podatków. Czyli w 2022 roku samorządy mają nie mieć mniejszych dochodów, niż same sobie prognozowały, a w kolejnych latach ich dochody mają być wyższe, niż same teraz prognozują.

W odniesieniu do tego eksperci ZMP na wykresie pokazali realne skutki zmian w dochodach samorządów. Linia ciągła to wpływy z podatków PIT i CIT gwarantowane przez rząd, linia przerywana – wpływy z udziałów w tych podatkach, gdyby nie było zmian w podatku PIT wprowadzonych Polskim Ładem.

"Proponowane przez rząd 'gwarancje' (na wykresie 'kwota referencyjna') to w istocie ciągły realny spadek dochodów z tych ważnych źródeł, stanowiących dochody własne JST" - napisano w komentarzu ZMP. Związek przypomina, że zapowiadany przez rząd wzrost gospodarczy, jeśli nastąpi, "przyniesie wzrost dochodów z podatku VAT i z akcyzy, a samorządy nie mają w nich udziału. Tymczasem wpływy z PIT (w którym mamy udziały) spadną – wg szacunków rządu – aż o jedną czwartą" - czytamy w komentarzu ZMP. "Tak wygląda cała propaganda 'prosamorządowa' obecnego rządu" – konkluduje związek.

W podobnym tonie jak komentarz Związku Miast Polskich są odpowiedzi, które otrzymaliśmy od władz tych miast, które zareagowały na nasze pytanie. "Rządowe propozycje nie skutkują pełną rekompensatą ubytku dochodów i wbrew zapewnieniom nie dają gwarancji, że samorządy nie stracą na Polskim Ładzie" – napisała Mirosława Puton, dyrektor Wydziału Budżetu i Księgowości Urzędu Miasta Lublin. "Przedmiotowe wsparcie nie uzupełnia ubytków spowodowanych zmianami ustawowymi w PIT. Zapowiadane rekompensaty nie pokryją skutków finansowych zmiany systemu podatkowego" – to komentarz rzecznika krakowskiego magistratu Dariusza Nowaka.

W obu odpowiedziach, podobnie jak w komentarzu ZMP, podkreślono, że rządowe wyliczenia oparte są na wieloletnich prognozach finansowych poszczególnych samorządów, które były konstruowane pod koniec ubiegłego roku, w innych warunkach finansowo-gospodarczych, w czasie restrykcji epidemicznych, zmniejszenia aktywności gospodarczej, zmniejszonej dynamiki PKB. "Dlatego przyjęcie punktu odniesienia do wieloletniej prognozy finansowej z okresu silnych obostrzeń i głębokiego lockdownu nie jest miarodajne" – czytamy w odpowiedzi z Krakowa.

Samorządowcy zwracają uwagę na kwestię wydatków związanych ze wzrostem cen usług, energii elektrycznej czy pensji minimalnej, które są znacznie wyższe niż w latach poprzednich. "Przy braku adekwatnej do ubytków dochodów rekompensaty istnieje poważne ryzyko drastycznego ograniczenia wydatków budżetowych bieżących i inwestycyjnych. Niebezpieczeństwo niezrównoważenia budżetu jest tym większe na skutek rosnącej inflacji, która ma bezpośrednie wpływ na poziom wydatków budżetowych" – informuje rzecznik Urzędu Miasta Krakowa Dariusz Nowak.

W nadesłanych odpowiedziach kilka urzędów miast przekazało nam wstępne szacunki dochodów i wydatków budżetowych. Trwają bowiem jeszcze prace nad ostatecznym kształtem przyszłorocznych budżetów tych miast. Ich przedstawiciele zwracają uwagę na niepewne warunki planowania dochodów i wydatków. Piszą, że mimo otrzymania subwencji rekompensacyjnej dochody tych samorządów będą niższe niż w poprzednim roku. W przeciwieństwie do ministra Muellera pokazują nie tylko wartości przyszłych dochodów - a przede wszystkim wydatków.

Warszawa

Na obecnym etapie planowania budżetu miasta Warszawy prognozowany plan dochodów na 2022 rok wynosi 19,055 mld zł i będzie niższy od prognozowanych dochodów w 2021 roku o 1,514 mld zł (wliczając to 468 mln zł z subwencji rekompensacyjnej). To informacje przekazane przez Marlenę Salwowską z wydziału prasowego Urzędu m.st. Warszawy.

Gdańsk

Z prognoz budżetowych dla Gdańska wynika, że kwota przewidywanych dochodów ogółem w 2022 roku wyniesie 3,842 mld zł, co stanowi 95,7 proc. dochodów z 2021 roku (według przewidywanego wykonania 2021 roku). Kwota przewidywanych wydatków ogółem w budżecie miasta na 2022 rok to 4,437 mld zł, co stanowi 95,4 proc. wydatków 2021 roku (według przewidywanego wykonania 2021 roku).

Jak przekazała Olimpia Schneider z Biura Prezydenta Miasta Gdańska, dochody tylko z tytułu PIT w 2022 roku miasto prognozuje na poziomie 1,1 mld zł (poziom przewidywanego wykonania w 2021), podczas gdy Ministerstwo Finansów wyliczyło PIT dla Gdańska na poziomie 938 mln zł i deklaruje subwencję dodatkową (jednorazową w 2021 roku) w wysokości 114 mln zł. "W roku 2022 należy liczyć się z istotnym wzrostem wydatków (wobec wzrostu cen energii elektrycznej, gazu, czy koniecznych regulacji wynagrodzeń wobec skutków wzrostu płacy minimalnej)" - czytamy w informacji gdańskiego ratusza.

Poznań

Dochody własne tego samorządu wzrosną w 2022 roku w stosunku do planu na 2021 rok o 27 mln zł. Jest to wzrost nominalny dochodów własnych na poziomie ok. 1 proc., co przy inflacji na poziomie 6 proc. oznacza 5-proc. spadek realnych dochodów.

"Co gorsza, aktualny wskaźnik inflacji może nie odzwierciedlać do końca skali wzrostu kosztów funkcjonowania Miasta. Przykładem tego jest wynik przetargu przeprowadzonego przez miasto na zakup energii elektrycznej na 2022 rok, w którym osiągnięta cena jest wyższa o ponad 70 proc. od tegorocznej" – poinformował nas Piotr Husejka, skarbnik Miasta Poznania.

Lublin

W odpowiedzi z lubelskiego ratusza otrzymaliśmy z kolei szacunki dotyczące wpływów z podatków. Zmiany w PIT wprowadzone w 2019 roku i te zawarte w Polskim Ładzie oznaczają, że w miejsce 680 mln zł udziałów w PIT (które mogłyby zasilić budżet miasta w 2022 roku) Lublin może się spodziewać jedynie 590 mln zł - łącznie z dodatkową subwencją. "W związku z powyższym bardzo trudno podzielić optymizm Rządu, co do korzyści płynących z Polskiego Ładu dla samorządów" – czytamy w odpowiedzi.

Łódź

Dla Łodzi program Polski Ład oznacza spadek dochodów o kilkaset milinów złotych w skali roku – przekazało nam Biuro Rzecznika Prasowego Prezydent Miasta Łodzi. Te środki mogłyby zostać wydane, jak czytamy w odpowiedzi, np. na modernizację 10 km infrastruktury drogowej wraz z przebudową torowisk; modernizację 160 km infrastruktury wodno-kanalizacyjnej; zakup 70 autobusów z napędem zeroemisyjnym; zakup 30 tramwajów; wyremontowanie 20 zdegradowanych budynków mieszkalnych/nieruchomości poprzemysłowych; przeprowadzenie termomodernizacji 290 budynków użyteczności publicznej (szkoły, przedszkola, żłobki) lub można by było przeznaczyć te pieniądze na wkład własny do unijnych inwestycyjnych projektów proklimatycznych.

Autor: Piotr Jaźwiński / Źródło: Konkret24; zdjęcie: Rafał Guz / PAP