Co daje Ukraińcom polski PESEL? Wyjaśniamy

Prawie 200 tys. numerów PESEL przyznano przebywającym w Polsce uchodźcom z Ukrainy w niecały tydzień od rozpoczęcia akcji. Umożliwia to uchwalona w marcu specustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Ukraińcy mogą składać wnioski w dowolnym urzędzie gminy czy miasta. 19 marca otwarto specjalny punkt na Stadionie Narodowym w Warszawie.

Uchodźcy z Ukrainy otrzymują wydrukowane potwierdzenie nadania numeru PESEL. Dostają także dane dostępowe do profilu zaufanego. W związku z licznymi niejasnościami na temat tego, po co obywatelom Ukrainy polski numer PESEL, sprawdziliśmy, jakie daje im możliwości.

Jak pisaliśmy w Konkret24, jedna z głośnych antyukraińskich narracji, która pojawiła się w polskiej sieci szybko po uchwaleniu specustawy, głosiła, że rząd chce przyznawać numer PESEL Ukraińcom po to, by zyskać więcej głosujących w polskich wyborach. To nie jest prawda, ponieważ Ukraińcy z samym numerem PESEL nie mogą głosować w wyborach - do tego wymagane jest posiadanie polskiego obywatelstwa.

Potwierdzenie tożsamości

- Należy pamiętać, że wiele osób uciekających przed wojną nie ma ze sobą dokumentów. Dzięki wprowadzeniu danych do rejestru PESEL ich tożsamość zostanie potwierdzona i nie będą musieli czekać na wydanie dokumentów w ukraińskich placówkach konsularnych. Rolę dokumentu tożsamości będzie mogła pełnić aplikacja mObywatel, w której pojawi się nowy moduł, za pomocą którego pełnoletni obywatele Ukrainy będą mogli w Polsce potwierdzać swoją tożsamość - tłumaczył 16 marca sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Janusz Cieszyński.

- Nadanie PESEL-u uchodźcom z Ukrainy spowoduje, że będą traktowani jak obywatele polscy - wyjaśnia w rozmowie z Konkret24 dr hab. Robert Wolański z Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego. Podkreśla, że PESEL jest dziś potrzebny praktycznie wszędzie do załatwienia jakiejś sprawy, choćby założenia internetu w domu. - Dzięki takiemu numerowi na przykład dziecko ukraińskie będzie mogło chodzić do bezpłatnej państwowej placówki, jego rodzice będą mogli założyć konto w banku czy leczyć się państwowym szpitalu (PESEL jest konieczny do potwierdzenia faktu ubezpieczenia) - informuje Wolański.

Świadczenia rodzinne

Na mocy art. 29 ust. 1 specustawy PESEL jest niezbędny do tego, by Ukraińcy mogli korzystać z różnych świadczeń:

rodzinnych,

wychowawczych,

Dobry Start,

rodzinnego kapitału opiekuńczego,

dofinansowania pobytu dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna.

Jednorazowa pomoc finansowa

Tylko uchodźcy z Ukrainy z nadanym PESEL-em mogą wnioskować o jednorazową pomoc finansową w wysokości 300 zł z przeznaczeniem na utrzymanie - w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej i opłaty mieszkaniowe. Wnioski należy składać do wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce pobytu uchodźcy.

Dostęp do edukacji

Jak informuje na swojej stronie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, "nadanie polskiego PESEL-u umożliwi np. dostęp do publicznego systemu ochrony zdrowia czy umożliwi dostęp do edukacji na tych samych zasadach, co obywatele Polscy".

Pomocny w znalezieniu pracy

Natomiast dr hab. Robert Wolański zwraca uwagę, że w kwestiach podatkowych czy działalności gospodarczej Ukraińców to nie PESEL, tylko NIP będzie miał znaczenie

- PESEL nie jest konieczny do podjęcia zatrudnienia przez Ukraińców, ale na pewno pomoże. Dzięki niemu pracodawca będzie wiedział, że mieszkaniec Ukrainy, który się do niego zgłasza, spełnia wymogi specustawy - tłumaczy Konkret24 dr Jakub Szmit z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego. Zauważa, jak zdobycie pracy będzie ważne dla uchodźców. - Da poczucie jakiejś stabilizacji, pewności - podkreśla.

Bez wpływu na podróżowanie

- PESEL ułatwi funkcjonowanie uchodźców w kontaktach z urzędnikami - ocenia Oskar Sobolewski, prawnik i ekspert Instytutu Emerytalnego, choć mówi, że posiadanie takiego numeru nie jest niezbędne, jeśli chodzi o kwestie emerytalne. Ponadto zwraca uwagę na kwestie statystyczne. Dzięki akcji nadawania PESEL-i uchodźcom z Ukrainy polscy urzędnicy będą wiedzieli orientacyjnie, ilu ich w Polsce jest.

Zdaniem ekspertów, z których rozmawialiśmy, nadanie polskiego numeru PESEL uchodźcom z Ukrainy nie wiąże się z żadnymi problemami w przyszłości. - Jeżeli tylko taka osoba ma niezbędne dokumenty, może wyruszyć w dalszą podróż po Europie lub wrócić do ojczyzny, jeśli uzna, że jest właściwy moment. Kwestia nadania PESEL-u nie ma wpływu na swobodę podróżowania - wyjaśnia dr Karol Ważny z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego.

Autor: Jan Kunert / Źródło: Konkret24; zdjęcie: Marcin Bielecki/PAP