Obywatele i organizacje pozarządowe, którym Polska Fundacja Narodowa nie udzieliła informacji, kierują sprawy do sądu. Żadna z tych dotyczących jawności działania fundacji nie rozstrzygnęła się jeszcze prawomocnie. Jak sprawdziliśmy, także w opublikowanym właśnie sprawozdaniu z działalności organizacji w 2018 roku nie ma danych, których szukają zgłaszający się do PFN. - To są ogólniki - stwierdza ekspert, z którym rozmawialiśmy.
Polska Fundacja Narodowa na swojej stronie internetowej w sylwestrową noc opublikowała sprawozdanie z działalności za 2018 rok.
W dokumencie podaje, że wydała wówczas 111 mln zł (z czego prawie 105 mln zł na działalność statutową). To niemal sześć razy więcej niż rok wcześniej.
Z dokumentu wynika, że PFN podwoiła zatrudnienie. Pod koniec 2017 roku pracowało tam 17 osób. Rok później już 36. Równocześnie ze wzrostem liczby pracowników, znacznie wzrosła kwota, jaką przeznaczono na ich pensje. Z 1,2 do 4,3 mln zł.
Sprawozdanie wymienia zrealizowane przez fundację przedsięwzięcia, między innymi projekt wyprawy dalekomorskiej "I love Poland", która kosztowała 5,5 mln zł, "Rejs Niepodległości" za 4,2 mln zł, czy film na 100-lecie niepodległości zrealizowany za 2,5 mln zł. Część z wymienionych pozycji trudno przypisać do znanych publicznie projektów organizacji.
11 spraw. Niemal wszystkie przegrane
Na Konkret24 opisywaliśmy skargi na Polską Fundację Narodową, które z racji jej siedziby trafiają do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. Osoby i organizacje pozarządowe, którym fundacja nie udzieliła informacji o swojej działalności, szukają tam możliwości uzyskania potrzebnych im danych.
Jak ustaliliśmy, do tej pory stołeczny WSA wydał wyroki w 11 sprawach dotyczących fundacji. W ośmiu przypadkach PFN przegrała. Raz część skargi obywatelki została uznana, a część nie. Tylko w dwóch sprawach sąd przyznał rację PFN. W pierwszym przypadku dlatego, że - jak stwierdził sąd - złożony przez obywatela wniosek był zbyt ogólny, abstrakcyjny i nieprecyzyjny. Nie wiadomo, jaka była argumentacja WSA w drugim przypadku, ponieważ nie zostało opublikowane uzasadnienie.
Dwukrotnie fundacja została przez sąd ukaraną grzywną. W sumie na 3 tys. zł.
Żaden z wyroków dotyczących jawności działania Fundacji nie jest prawomocny (jedyny prawomocny dotyczy sposobu procedowania skargi na organizację), więc zgłaszający się do fundacji nie mają jeszcze - uzyskanych dzięki rozstrzygnięciu Naczelnego Sądu Administracyjnego - wnioskowanych informacji.
Sprawdziliśmy, czy odpowiedzi na swoje pytania mogą znaleźć w opublikowanym właśnie sprawozdaniu fundacji.
Pytania o umowy bez odpowiedzi
Pierwszą skargę do sądu przeciw PFN wniósł dziennikarz piszący niniejszy tekst. Chciał się dowiedzieć, ile, komu i za co fundacja płaci. Organizacja w oficjalnym piśmie odmówiła. Argumentowała, że jest to "tajemnica przedsiębiorcy", a fundacja jest ją zobowiązana chronić.
"Żądane przez wnioskodawcę informacje nie są i nie były upubliczniane, a ich ujawnienie mogłoby narazić zarówno fundację 'Polska Fundacja Narodowa', jak i jej kontrahentów na szkodę, z uwagi na tajemnicę ich przedsiębiorstwa" – odpowiedzieli w piśmie dwaj członkowie zarządu.
Jednak pytań o umowy cywilno-prawne było więcej. Jeden z obywateli zwrócił się do PFN o udostępnienie tych dotyczących usług, dostaw lub robót budowlanych.
Z kolei stowarzyszenie Sieć Obywatelska Watchdog Polska chciała poznać kopię umowy na opublikowany w sieci spot PFN, który traktował o wydarzeniach marcowych 1968 roku, na kupno jachtu oraz umowy, faktury i rachunki na usługi jednej z agencji PR, z którą PFN podpisała umowę.
Jedna z obywatelek w bardzo szczegółowym wniosku zwróciła się z kolei o przekazanie między innymi umów, faktur i rachunków, wykaz wpływów i wydatków, treści uchwał statutowych organów fundacji.
W sprawozdaniu opublikowanym przez PFN nie ma precyzyjnych informacji o umowach cywilno-prawnych podpisanych na realizację konkretnych działań. Nie ma tam wyszczególnionych kwot przekazanym konkretnym firmom czy osobom. Nie ma też szczegółowych informacji o fakturach i rachunkach. Nie ma w nim treści uchwał zarządu. Są jedynie ich numery, daty i tytuły.
Ile dla youtubera?
Pracujący w branży IT Kamil Świątek zapytał PFN o koszt wizyty Casey'ego Neistata. Youtuber przyjechał do Polski w grudniu 2018 roku na specjalne zaproszenie fundacji. Była to jedna z wizyt w ramach projektu 100x100.
PFN zaprasza do Polski i organizuje spotkania z wpływowymi, znanymi i szanowanymi na całym świecie postaciami życia publicznego – artystami, aktorami, sportowcami, intelektualistami, przedsiębiorcami, liderami opinii.
Wiadomo, że w 2018 roku w Polsce na zaproszenie PFN pojawili się w Polsce Mika Hakkinen - były fiński kierowca wyścigowy, Steve Wozniak - współzałożyciel Apple'a, David Haye - były bokserski mistrza świata, Casey Neistat - jeden z najbardziej znanych youtuberów, oraz francuski aktor Jean Reno.
Jako pierwszy do Polski przyleciał Hakkinen. Spotkał się m.in. z premierem Mateuszem Morawieckim, wziął udział w dyskusji dotyczącej zwycięskiej Bitwy Warszawskiej, zwiedzał stolicę.
Świątek nie dostał z PFN informacji, której szukał. W sprawozdaniu finansowym również jej nie ma. Nie ma tam bowiem wyszczególnionych kosztów organizacji każdej z wizyt. Nie wiadomo, czy za swój przyjazd zaproszeni przez organizację goście pobrali wynagrodzenie.
W dokumencie jest tylko ogólna kwota wydatkowana na ten projekt w 2018 roku - 12,1 mln zł.
Ile kosztowała broszura?
Jeden z obywateli poprosił PFN o informacje dotyczące autorów tekstów zamieszczonych w rozsyłanej przez organizację mieszkańcom stolicy broszurze "Dekomunizacja zmiana nazw ulic" oraz podania kosztów tej publikacji. Na trzy kolejne pisma nie dostał żadnej odpowiedzi.
Nie znajdzie ich również w sprawozdaniu finansowym PFN. Wprawdzie są tam podane dwie ogólne kwoty, które organizacja wydała w ramach kampanii informacyjnej w sprawie dekomunizacji ulic, ale nie ma wyszczególnionej tej za stworzenie broszury. Nie ma tam również informacji o jej autorach.
Jak można się dowiedzieć z finansowego podsumowania 2018 r., kampania informacyjna w całej Polsce kosztowała PFN niemal 2 mln zł. Jedna czwarta została wydana na kampanię w Warszawie.
"To są ogólniki"
- Jest wiele spraw w sądach, które niejako zmuszają fundację, żeby była bardziej przejrzysta. To się nie udaje. Na podstawie sprawozdania możemy zobaczyć, na co fundacja te pieniądze wydawała - mówi Krzysztof Izdebski, prawnik, dyrektor programowy fundacji ePaństwo. Zaznacza, że na bieżąco są "ogromne problemy z tym, żeby wiedzieć, co fundacja robi, na co wydaje swoje środki".
- Tak nie powinno być - mówi i przypomina, że pieniądze fundacji są publiczne, ponieważ pochodzą ze spółek skarbu państwa.
Ekspert ocenia, że publikacja dokumentu przez organizację sprawia, że jest więcej pytań niż odpowiedzi. Zwraca uwagę, że wiele pozycji w sprawozdaniu nie jest przedstawionych w szczegółach.
- Wiemy tylko, ile jakieś poszczególne przedsięwzięcia pochłonęły środków. To są ogólniki. Fundacja w bardzo mało opisowo sposób przedstawiła swoje działania. Ten dokument nie pozwala na to, żeby rozwinąć bardzo szeroko to, co fundacja zrobiła przez rok - ocenia Izdebski. - Ten dokument jest dosyć ogólny, ale przewrotnie powiem: i tak jest chyba jednym z większych sukcesów fundacji, że wiemy coś więcej, co ona robi - dodaje.
DZIENNIKARZ KONKRET24 JAN KUNERT O SPRAWOZDANIU PFN:
Autor: Jan Kunert / Źródło: Konkret24; zdjęcie: Dawid Żuchowicz/Agencja Gazeta