Czy Putin zagrał Mazurka Dąbrowskiego?

Były osobiste życzenia nagrywane na wideo (np. z Litwy) lub publikowane w mediach społecznościowych (np. USA i Ukraina), tworzenie list "rzeczy, za które kochamy Polskę" (Wielka Brytania) i podświetlanie reprezentacyjnych budynków na biało-czerwono (m.in. w Egipcie i Korei Południowej) – niektóre zagraniczne pomysły na uczczenie rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości cechowały się dużą oryginalnością. Odnalezienie się we wszystkich wyrazach wspólnego świętowania było na tyle kłopotliwe, że znaleźli się i tacy, którzy uwierzyli w żart związany z naszym narodowym świętem, prosto z Los Angeles.

Takim żartem od początku wydawał się też popularny w sieci filmik, na którym rosyjski prezydent Władimir Putin gra na fortepianie, a wykonywany przez niego utwór brzmi jak Mazurek Dąbrowskiego. Jako że wideo zostało opublikowane na Facebooku 11 listopada, znaleźli się internauci, którzy dali się ponieść świątecznej atmosferze i uwierzyli w jego autentyczność.

Jak sprawdzić, czy i co rzeczywiście grał rosyjski prezydent?

W przypadku takiego wideo, jak to z Putinem, co do którego mamy wątpliwości, kiedy zostało stworzone oraz czy jest to oryginał, warto sięgnąć po darmowe internetowe narzędzie InVID. Działające jako wtyczka do przeglądarek internetowych Google Chrome i Mozillla Firefox umożliwia wprowadzenie linku do materiału z serwisów YouTube i Facebook i wyświetla informacja pomocne przy dalszej weryfikacji.

Po pierwsze w sekcji "Verification comments" (z ang. komentarze nt. weryfikacji) strona sprawdza za nas, czy i ile razy w komentarzach do materiału pojawiały się sugestie, że analizowane wideo jest fałszywe. W przypadku filmu z grającym Putinem w 26 na 169 komentarzy pojawia się słowo "fake". To może być pierwszy sygnał, że należy poszukać oryginału.

Jednym ze sposobów dotarcia do źródła może być sprawdzenie także, czy konkretne klatki z filmu nie pojawiały się w sieci już wcześniej - w innych materiałach. Aplikacja InVID znacznie ułatwia to zadanie, automatycznie dzieląc dany materiał na osobne ujęcia i jednocześnie umożliwiając przeprowadzenie tzw. odwróconego wyszukiwania Google z użyciem wyodrębnionych klatek. Jako że wideo z Putinem ma kontekst rosyjski, zamiast Google można użyć także wyszukiwania obrazem w ramach jego rosyjskojęzycznego odpowiednika – Yandex. W takiej sytuacji jednak wyniki zazwyczaj są podawane w cyrylicy.

W większości przypadków wyszukiwarka Google dobrze spełnia swoje zadanie i nie inaczej jest z filmikiem o Putinie. Pierwszym wynikiem, jaki otrzymamy po sprawdzeniu pojedynczej klatki, na której widać prezydenta i kawałek fortepianu, jest materiał w serwisie YouTube zatytułowany "Putin Plays The Piano" (z ang. "Putin gra na fortepianie"). Opis pod nagraniem informuje, że zostało ono zarejestrowane podczas oczekiwania na spotkanie z prezydentemChin Xi Jinpingiem. "Rosyjski prezydent bierze udział w Forum Pasa i Szlaku" - można przeczytać opis. Nagranie udostępniają także inne agencje. Rosyjski prezydent nie gra jednak na nim Mazurka Dąbrowskiego.

Konferencja "Belt and Road forum" była dużym międzynarodowym wydarzeniem, podczas którego do Pekinu przyjechali przywódcy państw i przedstawiciele rządów z ponad 130 krajów i 70 organizacji międzynarodowych. Poza prezydentem Chin, sekretarzem generalnym ONZ i prezydentem Banku Światowego, w stolicy Państwa Środka pojawili się także między innymi polska premier Beata Szydło i wspomniany prezydent Rosji Władimir Putin. Forum miało miejsce w dniach 14-15 maja 2017 roku. Materiału Sputnik New został opublikowany w serwisie YouTube właśnie 14 maja 2017.

Wskazówki, że film został nakręcony w Chinach, można znaleźć także w samym wideo, a konkretnie między 54 a 57 sekundą, kiedy kamera pokazuje szerszy plan. Po prawej stronie można wtedy dojrzeć ścianę usianą znakami chińskiego alfabetu, a także stojącą przed nią kobietę o azjatyckiej urodzie.

Weryfikację autentyczności materiału z Putinem można wykonać także bez użycia wspomnianych narzędzi. Jednym z najprostszych sposobów może być zwrócenie uwagi na niedopasowanie ruchu dłoni do słyszanych dźwięków. Nawet niewykształcona muzycznie osoba jest w stanie zobaczyć, że np. w okolicy 29/30 sekundy materiału zamieszczonego na Facebooku rosyjski prezydent nie gra w ogóle, podczas gdy w polskim hymnie wyraźnie słychać w tym momencie zagrane trzy lub cztery nuty. Do podobnych wniosków można dojść także traktując wideo całościowo. Tempo Mazurka Dąbrowskiego jest zdecydowanie szybsze niż wciskanie klawiszy przez Putina, który zdaje się grać wolniejszy utwór.

Także sama informacja o tym, że w filmie widzimy rosyjskiego prezydenta i fortepian może zostać wprowadzona w wyszukiwarce. Pomoże ona uzyskać dwie informacje. Pierwsza to duża liczba innych materiałów wideo, które już w tytułach sugerują, że do wspomnianego nagrania z Putinem podkładano już najróżniejsze utwory - od "Still D.R.E." duetu amerykańskich raperów Dr.Dre/Snoop Dogg do hymnu państwowego Związku Radzieckiego.

Drugą są artykuły, m.in. z portalu tvn24.pl, w których pojawiają się informacje agencji prasowej Reuters. Potwierdzają one informacje podane w opisie materiału Sputnik News mówiące, że przywódca Federacji Rosyjskiej użył fortepianu Xi Jinpinga czekając na jego pojawienie się na pekińskiej konferencji. W tekście zawarto także informacje, że wykonane przez Putina utwory to "Moskiewskie okna" i "Miasto wolne na Newą", które w czasach radzieckich nieoficjalnie uznawane były za hymny Moskwy i Leningardu (obecnie Sankt Petersburg).

Połączenie wszystkich podanych elementów i narzędzi wraz z własną potrzebą weryfikacji znalezionych w sieci materiałów, może uchronić przed stosowaniem uproszczeń i rozpowszechnianiem zupełnie fałszywych, sprzyjających dezinformacji treści. Opublikowany w Święto Niepodległości na Facebooku filmik z Putinem podpisany "Wyobraźcie sobie PAD (pana Andrzeja Dudę) grającego hymn Rosji" obejrzało ponad 220 tysięcy użytkowników, z których ponad 3,5 tysiąca udostępniło go, poszerzając tylko w znacznym stopniu zasięg i dotarcie materiału.

Autor: Michał Istel / Źródło: Konkret24; StopFake; zdjęcie: kremlin.ru