Portal rzekomo z Londynu, a teksty publikowane po rosyjsku. Film wideo mający być dowodem, tylko że już skasowany, a bohater zniknął. Oto jak historia o rzekomym zakupie rezydencji króla Karola przez Ołenę Zełenską powiela schemat prokremlowskiej dezinformacji.
Od początku kwietnia w polskich mediach społecznościowych zaczęły krążyć posty informujące, jakoby żona prezydenta Ukrainy Ołena Zełenska kupiła Highgrove House, prywatną rezydencję króla Karola III i królowej Kamili znajdującą się w hrabstwie Gloucestershire. Według niektórych internautów zakupu dokonał prezydent Zełenski.
Tak np. w poście opublikowanym 3 kwietnia czytamy: "Zełenski kupil rezydencję Highgrove House za 20 milionów funtów od króla Wielkiej Brytanii Karola III. Do sprzedaży p. doszło 29 lutego 2024 r. podczas wizyty żony #Zełenski w Wielkiej Brytanii. Wiadomo jest, że Zełenski nie wiąże swojej przyszłości z Ukrainą" (pisownia wszystkich postów oryginalna). Tylko ten jeden wpis ma ponad 66 tysięcy wyświetleń. "Wielka Brytania. Dom Króla Karola na wsi. Wartość: 20 000 000 £ Kupujący: Olena Zelensky. Kiedy: marzec 2024" - to z kolei treść posta opublikowanego 5 kwietnia. Wyświetlono go ponad 216 tysięcy razy.
Podobne wpisy pojawiły się na Facebooku. "Zełenski kupil rezydencję Highgrove House za 20 milionów funtów od króla Wielkiej Brytanii Karola III. Do sprzedaży p. doszło 29 lutego 2024 r. podczas wizyty żony Zełenskiego w Wielkiej Brytanii. Wiadomo jest, że Zełenski nie wiąże swojej przyszłości z Ukrainą. Na wojnie dużo się zarabia" - czytamy w poście z 3 kwietnia. A w opublikowanym dwa dni później: "Zelenski – za 20 milionów funtów – nabywa Highgrove House, byłą rezydencję króla Karola... Wojna to jednak dobry interes!"
"Co w rodzinie to nie zginie" - napisał także 5 kwietnia kolejny internauta na Facebooku. Do posta dodał zdjęcie księcia Karola z żoną księżną Dianą i dwójką synów na tle rezydencji Highgrove House z nagłówkiem: "Dom wysokości Wielka Brytania. Mieszkanie króla Carlo na wsi. Wartość: 20 000 000 £ Kupujący: Olena Zelensky. Kiedy: marzec 2024". Post udostępniono 254 razy, pozostawiono pod nim prawie 250 reakcji.
Przestrzegamy: krążąca informacja o rzekomym nabytku Ołeny Zełenskiej nie może być uznawana za prawdę. 5 kwietnia przekaz zweryfikowała jako fałszywy amerykańska redakcja fact-checkingowa Snopes.
Portal rzekomo brytyjski, a prorosyjska propaganda po... rosyjsku
W niektórych postach podano źródło tych doniesień: stronę londoncrier.co.uk (The London Crier). Wygląda jak anglojęzyczny portal informacyjny, zakładki dotyczą newsów z Wielkiej Brytanii, Ameryki, wojny w Ukrainie czy Strefy Gazy. "Zelenskyy kupił Highgrove House, dawną rezydencję króla Karola za 20 milionów funtów" - brzmi tytuł artykułu na tej stronie. Tekst nie jest datowany, najwcześniej zachowana wersja w Wayback Machine pochodzi z 2 kwietnia 2024 roku.
Czy to wiarygodne źródło? Stronę londoncrier.co.uk założono ją 26 marca 2024 roku, czyli na tydzień przed tym, jak doniesienia o rzekomym zakupie angielskiej posiadłości przez żonę Zełenskiego zaczęły krążyć w anglojęzycznym i polskim internecie. Na stronie brak podstawowych informacji, kto jest wydawcą czy redaktorem naczelnym portalu The London Crier. Nie podano składu redakcji ani adresu siedziby. Za to w stopce czytamy: "Wszelkie prawa zastrzeżone - The London Crier, 1863-2023", co sugeruje, że roszczenia dotyczące praw autorskich obejmują... 160 lat. W zakładce "Warunki", gdzie powinny być warunki korzystania z witryny, jest... łaciński tekst typu lorem ipsum używany przez projektantów stron internetowych do wypełniania tekstem projektów. Redakcja Snopes ustaliła, że nigdy nie istniała prawdziwa gazeta "The London Crier". Za to może być znana czytelnikom książek australijskiej autorki romansów Stephanie Laurens - w jej książkach taka fikcyjna gazeta pojawiała się kilkukrotnie.
Strona przedstawia się jako "najbardziej zaufane źródło bezstronnych wiadomości w Londynie" - a tymczasem wśród publikowanych przez nią artykułów w języku angielskim są teksty zgodne z prorosyjską propagandą, a niektóre są nawet po rosyjsku. Na przykład artykuł pt. "Kreml oskarża Ukrainę o zbrodnie wojenne". Tylko jego tytuł jest w języku angielskim, pozostała część - w rosyjskim. Materiał skasowano, zachowała się tylko jego archiwalna wersja.
Znany schemat tworzenia fałszywych przekazów
"Nie ma dowodów na poparcie tego twierdzenia. Z ogólnodostępnych informacji wynika, że budynek nie zmienił właściciela" - konkluduje redakcja Snopes, pisząc o Highgrove House.
Artykuł The London Crier przytacza cytaty z nagrania rzekomego agenta nieruchomości Sama Murphy'ego. Chodzi o trwające ponad cztery minuty nagranie wideo pt. "Volodymyr Zelensky kupił Highgrove House od króla Karola III za ponad 20 milionów funtów" (zachowała się tylko zarchiwizowana wersja). Zarówno film, jak i cały kanał Sama Murphy'ego (@SamMurphyRealEstate) są dziś niedostępne, zachowały się tylko ich archiwalne wersje.
Jak ustaliła redakcja Snopes, kanał założono w lutym 2024 roku, czyli na kilka tygodni przed tym, jak teza o rzekomym zakupie rezydencji stała się popularna. Kanał miał niecałe 300 subskrypcji, wcześniej opublikowano w nim dwa nagrania: "Imperium nieruchomości króla Karola III" i "Księżniczka Eugenia informuje o stanie zdrowia Karola".
Cały ten schemat przypomina inną fałszywą historię rozsyłaną w polskiej sieci przez prorosyjskie profile: rzekomego zakupu willi w Egipcie przez teściową Wołodymyra Zełenskiego. Opisywaliśmy ją w Konkret24 w lutym tego roku. Pomysł "zasiania" w sieci nieprawdziwej historii był podobny. Wtedy źródłem doniesień był nieistniejący dziennikarz śledczy, co sprawdzili dziennikarze z redakcji The New Arab. Ich śledztwo potwierdziło, że historia została sfabrykowana. Nagrania, w których nieistniejący dziennikarz przedstawiał rzekome dowody na zakup egipskiej willi przez teściową Zełenskiego, szybko zniknęły z YouTube wraz z całym kanałem. Podobnie jak teraz te dotyczące rezydencji brytyjskiego króla.
Źródło: Konkret24, Snopes
Źródło zdjęcia głównego: Mistervlad/Shutterstock