Mentzen o rejestrowaniu kur i wyjazdach lekarzy. Dwie nieprawdy

Wiele wypowiedzi Sławomira Mentzena, które padają podczas jego licznych spotkań z sympatykami, jest szeroko komentowanych przez polityków innych opcji oraz w mediach. Bo kandydat Konfederacji na prezydenta wymienia wiele przykładów na to, jak źle rządzono dotychczas Polską, jak fatalnie wypada nasz kraj w międzynarodowych rankingach, jak Zielony Ład niszczy polskie rolnictwo czy że Unia Europejska to wyłącznie wydatki i złe prawo - wiele z tych tez jest nieprawdziwych; dane przytaczane są bez kontekstów, manipulacyjnie. W Konkret24 wielokrotnie już weryfikowaliśmy słowa czy wpisy Sławomira Mentzena. Lubi on swoje tezy jednak powtarzać - niezależnie od tego, czy są prawdą, czy nie.

Szczególną dyskusję i krytykę wywołały ostatnio twierdzenia Sławomira Mentzena na temat płatnych studiów, które wygłaszał w Kanale Zero. Do tego tematu wrócił Bogdan Rymanowski w swoim programie "Rymanowski Live", gdy 1 kwietnia zaprosił Mentzena. Lider Konfederacji tłumaczył się, że o zlikwidowaniu darmowego szkolnictwa wyższego mówił tylko w kontekście opowieści o jego "idealnym świecie", a nie że to popiera. Potem jednak pociągnął temat, mówiąc: "Natomiast wydaje mi się, że warto jednak rozpocząć debatę na ten temat. Ponieważ obecny system, no, nie jest idealny. Polska nauka nie jest najlepsza na świecie i tu jest wiele sytuacji, które wprost można nazwać sytuacjami patologicznymi". Rymanowski zapytał: "Co jest patologią w polskiej nauce? Mówi pan u uniwersytetach? Mówi pan o uczelniach? Czy mówi pan o ministerstwie nauki czy edukacji?". Na to Mentzen odpowiedział: "Kilka rzeczy. Pierwsza: mamy na przykład studentów medycyny. Wykształcenie lekarza to jest koszt od pół miliona do miliona złotych. I rocznie z Polski wyjeżdża 900 lekarzy. To znaczy państwo polskie wkłada milion złotych w to, żeby ktoś był lekarzem, pracował w Polsce, a ta osoba od razu wyjeżdża sobie z Polski".

Zapytany, czy w takiej sytuacji wprowadziłby zakaz wyjazdu absolwentom kierunków medycznych, odpowiedział: "Tego nie powiedziałem. Według statystyk, bo były prowadzone badania, zaledwie 13 procent studentów medycyny wyklucza wyjazd zagranicę, a 30 procent jest bardzo blisko podjęcia decyzji, że zamierza wyjechać za granicę. Więc państwo polskie, jak policzymy koszty tego, okazuje się, że my dotujemy zachodnie systemy ochrony zdrowia na miliard złotych rocznie, kształcąc im lekarzy, którzy potem jadą do Norwegii, jadą do Szwecji czy też do Niemiec i leczą Niemców, Norwegów, Szwedów, zamiast Polaków".

Sprawdziliśmy, co na temat wyjazdów lekarzy z Polski mówią dane.

Sławomir Mentzen oparł się zapewne - bo nie podał źródła swojej wypowiedzi - na szacunkach, które podała w maju 2024 roku Najwyższa Izba Lekarska. Rzecznik prasowy NIL Jakub Kosikowski potwierdził w rozmowie z Konkret24, że są to ostatnie najnowsze dane izby na ten temat.

Tylko że Mentzen nie wspomniał o jednym fakcie związanych z liczbą 900 lekarzy "wyjeżdzających rocznie z Polski": jak informuje NIL dwie trzecie stanowią obcokrajowcy, którzy po prostu ukończyli studia lekarskie na polskich uczelniach i wyjechali. A w kontekście debaty na temat finansowania ich nauki z budżetu państwa trzeba pamiętać, że znaczna część takich studentów nie mówi po polsku i studiuje w języku angielskim. Natomiast studia lekarskie na polskich uczelniach prowadzone po angielsku są często płatne. Tak więc to zagraniczni studenci dokładają się do budżetów uczelni. Na przykład opłata za sześć lat studiów medycyny po angielsku na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym to ponad 100 tys. euro (ceny za rok akademicki 2025/2026).

Medycyna jest zresztą jednym z najchętniej wybieranych kierunków przez studentów z zagranicy. O tym informował Ośrodek Przetwarzania Informacji – Państwowy Instytut Badawczy (OPI-PIB) w raporcie "Cudzoziemcy na uczelniach w Polsce", który zawiera dane za rok akademicki 2022/2023. Wówczas współczynnik umiędzynarodowienia studiów wyższych w naszym kraju wynosił 8,4 proc., co przekładało się na ponad 102 tys. osób. Kierunek lekarski był na trzecim miejscu wśród najczęściej wybieranych przez obcokrajowców (większym zainteresowaniem cieszyły się tylko zarządzanie i informatyka). Ze strony Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa współtworzonej z OPI PIB - RAD-on - można się dowiedzieć, że np. na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym w 2023 roku było 9719 studentów - w tym 790 obcokrajowców (to ok. 8 proc.). Podobne dane za 2023 rok podał sam WUM.

Naczelna Izba Lekarska informowała, że migracja lekarzy z Polski w ostatnich latach jest względnie stała - właśnie ok. 900 rocznie - jednak zaznaczała, że liczba może wzrosnąć. Nie zmienia to jednak faktu, że znaczna część tych osób to właśnie obcokrajowcy, którzy np. wracają do swojego kraju rodzinnego. Tak więc Słąwomir Mentzen, nie mówiąc o tym, nie podaje całej prawdy. No i nie jest prawdą, że polski budżet płaci za każdego studenta medycyny, który potem z Polski wyjeżdża -część obcokrajowców płaci za studia medyczne.

Jak wspomnieliśmy, kandydat Konfederacji na kolejnych spotkaniach jak mantrę powtarza pewne tezy - nie wszystkie prawdziwe. Do takich należy twierdzenie, które powtarza przy okazji krytyki Unii Europejskiej i Zielonego Ładu oraz unijnych regulacji. Chodzi o kury.

3 kwietnia na spotkaniu w Kamieniu Pomorskim opowiadał, jak to UE "wymyśla kolejne przepisy, kolejne regulacje". I stwierdził: "Wymyślili [UE], że trzeba rejestrować wszystkie kury. Po cholerę rejestrować kury, co komu taka kura krzywdę zrobi? No kury od zawsze były, nic złego się nie działo. Unia Europejska chce rejestrować każdą kurę i jednocześnie wpuszcza setki tysięcy nielegalnych imigrantów, którzy nie są rejestrowani. Ja się nie boję kur, kury nie zwiększają przestępczości, to nielegalni imigranci zwiększają przestępczość, to tym się powinna Unia zająć. A nie kurami".

4 kwietnia w Międzyrzeczu mówił to samo: "Ostatnio nawet kazali rejestrować wszystkie kury. Przecież to jest jakiś absurd. Oni tych kur się boją? Co im te kury przeszkadzają? Po co je trzeba rejestrować?". Powtórzył to dzień później w Szamotułach - że w UE "wymyślili, że trzeba rejestrować wszystkie kury". "Już wolałbym, by zajmowali się tymi migrantami, a nie kurami" - ironizował.  

Tylko że kandydat Konfederacji na prezydenta po raz kolejny mija się z prawdą: w UE nie ma obowiązku rejestracji każdej kury. Tę sprawę wyjaśnialiśmy w Konkret24 w marcu 2024 roku, gdy ten fałszywy przekaz pojawił się w sieci.

Kwestie rejestracji kur na poziomie unijnym reguluje rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 2016/429 z 9 marca 2016 roku w sprawie przenośnych chorób zwierząt oraz zmieniającego i uchylającego niektóre akty w dziedzinie zdrowia. Zgodnie z art. 84 "podmioty prowadzące zakłady, w których utrzymywane są zwierzęta lądowe [w tym drób] lub w których jest pozyskiwany, produkowany, przetwarzany lub przechowywany materiał biologiczny, dokonują przed rozpoczęciem takiej działalności następujących czynności w celu rejestracji swoich zakładów". Dalej przepis precyzuje te czynności. W rozporządzeniu jest także definicja "zakładu", która traktuje go szeroko jako "wszelkie pomieszczenia, struktura lub – w przypadku chowu lub hodowli na wolnym powietrzu – środowisko lub miejsce, w którym – tymczasowo lub stale – utrzymywane są zwierzęta lub przetrzymywany jest materiał biologiczny, z wyjątkiem: a) gospodarstw domowych, w których utrzymuje się zwierzęta domowe; b) zakładów leczniczych dla zwierząt". Tak więc zakład w rozumieniu tego rozporządzenia unijnego to także przydomowa hodowla.

Jednak zarówno ten dokument, jak i rozporządzenie wykonawcze Komisji Europejskiej 2022/1345 z 1 sierpnia 2022 roku stanowią, że kraje członkowskie za pomocą przepisów krajowych mogą zwolnić z obowiązku rejestracji niektóre kategorie zakładów stwarzających nieistotne ryzyko dla zdrowia zwierząt lub zdrowia publicznego. Implementację tych przepisów do polskiego prawa znajdujemy w ustawie z dnia 4 listopada 2022 roku o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Jej przepisy weszły w życie 6 stycznia 2023 rok i mówią m.in. o obowiązku rejestracji. Tę kwestię zawarto w art. 44, zgodnie z którym "podmiot prowadzący zakład drobiu zgłasza do komputerowej bazy danych: 1) zwiększenie lub zmniejszenie liczby ptaków i jaj wylęgowych w zakładzie drobiu, 2) zabicie ptaków z nakazu powiatowego lekarza weterynarii w zakładzie drobiu – z podaniem liczby ptaków i jaj wylęgowych, których przybyło lub ubyło w zakładzie drobiu, oraz miejsca pochodzenia lub przeznaczenia ptaków lub jaj wylęgowych w terminie 7 dni od dnia wystąpienia tych zdarzeń".

Zwierzęta rejestruje się w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) poprzez system IRZplus. Aby móc to zrobić, należy uprzednio uzyskać numer zatwierdzenia (Weterynaryjny Numer Identyfikacyjny) nadawany przez Powiatowego Lekarza Weterynarii.

Wraz z ustawą w życie weszło także rozporządzenie ministra rolnictwa, które precyzuje podmioty mające obowiązek zgłaszania zdarzeń wyróżnionych w ustawie do bazy komputerowej. Są to jedynie podmioty prowadzące zakłady drobiu, w których utrzymywane jest nie mniej niż: "a) 350 ptaków z gatunku kura utrzymywanych jako kury nioski lub 500 ptaków z gatunku kura utrzymywanych jako brojlery kurze; b) 100 ptaków z gatunku kaczka lub kaczka piżmowa; c) 100 ptaków z gatunku gęś lub gęś garbonosa; d) 100 ptaków z gatunku indyk; e) 350 ptaków z gatunku przepiórka japońska; f) 100 ptaków z gatunku perlica; g) 2 ptaków z gatunku struś".

Obowiązek zgłaszania dotyczy także zakładów drobiu, w których przechowuje się nie mniej niż 500 jaj ptaków z gatunków wymienionych w punktach a–f lub 10 jaj strusich. Natomiast w przypadku rolników, którzy korzystają z dopłat z ARiMR, obowiązek rejestracji jest niezależny od ilości hodowanego drobiu. To wynika z umów zawieranych z rządową agencją oraz programów dotacyjnych, jednak jak informowaliśmy w marcu 2024 roku, hodowcy, którzy mają w gospodarstwach małą liczbę kur na własny użytek, nie korzystają z takich dopłat.

Po wprowadzeniu przepisów na początku 2023 roku przedstawiciele środowiska rolniczego zaczęli alarmować, że rejestracja będzie dotyczyła także przydomowych kurników. Sprawę komentowali zarówno związkowcy, jak i politycy. W związku z narastającym niepokojem Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi 17 lutego 2023 roku wydało komunikat, w którym poinformowano o prowadzonych pracach legislacyjnych w tym zakresie. "Osoby, które utrzymują drób na własne potrzeby, nie muszą go rejestrować u Powiatowego Lekarza Weterynarii ani w Krajowej Bazie Danych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa" - poinformował resort. "Jeśli dana osoba przeznacza jaja czy mięso pochodzące od własnego drobiu na własne potrzeby, będzie ona zwolniona z obowiązku rejestracji. Do czasu przyjęcia odpowiednich przepisów MRiRW zaleca powstrzymanie się od rejestracji takiego drobiu" - podano.

Niedługo potem powstał projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach mających na celu poprawę nadzoru nad zdrowiem i ochroną zwierząt. W nim doprecyzowano, że podmioty, które mają obowiązek rejestracji u powiatowego lekarza weterynarii, to te, które utrzymują zwierzęta kopytne niezależnie od celu ich utrzymywania oraz podmioty, które umieszczają na rynku zwierzęta lądowe lub produkty pochodzące z tych zwierząt lub od tych zwierząt, a więc podmioty komercyjne, a nie przydomowe hodowle.

Przypomnijmy, aby móc dokonać rejestracji w bazie komputerowej niezbędne jest posiadanie numeru identyfikacyjnego nadawanego przez Powiatowego lekarza Weterynarii. A zgodnie z komunikatem ministerstwa oraz projektem ustawy osoby prowadzące hodowlę drobiu na własne potrzeby nie muszą rejestrować drobiu u powiatowego lekarza. Tak więc nie muszą też rejestrować go w bazie ARiMR.

Jak sprawdziliśmy w kalendarium, prace nad projektem zatrzymały się na etapie Komitetu do Spraw Europejskich. Zapytaliśmy MRiRW, czy w kwestii rozwiązań przewidzianych przez projekt można mówić już o konkretnych przepisach. W przesłanej 4 kwietnia 2025 roku dla Konkret24 odpowiedzi MRiRW nie wyjaśnia, na jakim etapie są prace legislacyjne, ale potwierdza: "Aktualnie, zakłady utrzymujące drób na własne potrzeby nie mają obowiązku rejestracji ani u powiatowego lekarza weterynarii, ani w komputerowej bazie danych prowadzonej przez ARiMR". Następnie wyjaśnia z czego to wynika, powołując się na wymienione już wyżej regulacje prawne. Na koniec resort informuje: "Za drób utrzymywany na własne potrzeby należy rozumieć taki, który jest utrzymywany w gospodarstwie w celach niekomercyjnych. Oznacza to, że ani same ptaki ani pochodzące z nich lub od nich produkty (np. mięso lub jaja) nie mogą być przeznaczone do wprowadzania na rynek np. z zamiarem sprzedaży. Zatem warunkiem zwolnienia z obowiązku rejestracji jest, co do zasady, wykorzystywanie drobiu i jego produktów w ramach własnego gospodarstwa i nieprzemieszczanie ich poza to gospodarstwo. Naruszenie warunków tego zwolnienia jest prawnie sankcjonowane. W najbliższym czasie nie są planowane zmiany legislacyjne zmierzające do objęcia obowiązkiem rejestracji zakładów utrzymujących drób na własne potrzeby".

Podobne stanowisko ministerstwa było już w komunikacie ARiMR z 25 czerwca 2024 roku: "Osoby, które utrzymują drób wyłącznie na własne potrzeby, nie muszą go rejestrować". Tłumaczenie jest następujące: "Przypominamy, że aby zarejestrować hodowlę drobiu w ARiMR, najpierw trzeba uzyskać numer zatwierdzenia (Weterynaryjny Numer Identyfikacyjny) nadawany przez Powiatowego Lekarza Weterynarii. Jeżeli lekarz uzna, że hodowla nie spełnia warunków do przyznania jej numeru WNI np. jest zbyt mała, wówczas nie nada go. To oznacza, że taka hodowla nie zostanie zarejestrowana w systemie IRZ prowadzonym przez ARiMR".

Jak zauważył w rozmowie z Konkret24 dr Krzysztof Andres z Katedry Rozrodu, Anatomii i Genomiki Zwierząt Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, wbrew powszechnej opinii ani ustawa z listopada 2022 roku, ani wydane do niej rozporządzenie nie wprowadziły obowiązkowej rejestracji kur utrzymywanych na użytek własny, a jedynie zdarzeń, jakie miały miejsce na terenie zakładów drobiu, gdzie jest powyżej 350 kur - zmniejszenia lub zwiększenia ich liczebności.

- A jak obowiązkowej rejestracji nie ma w ustawie, to nie trzeba tego robić - wyjaśniał nam ekspert w 2024 roku. Od tego czasu nic się nie zmieniło. Krzysztof Andres tłumaczył też, że osoba mająca przykładowo kilka kur nie dostanie numeru weterynaryjnego, który trzeba podać przy rejestracji drobiu, więc ustawa wobec niej nie ma zastosowania.