Ponad 26 proc. Polaków - czyli ok. 9,75 mln - zaczepiło się przeciw COVID-19 wszystkimi wymaganymi dawkami (według najnowszych danych Our World in Data; stan na 13 czerwca). Tymczasem niektórzy internauci kpią z nich i dowodzą w informacjach rozsyłanych w mediach społecznościowych, że zaszczepieni nie polecą w tym roku na wakacje. A nie polecą, bo istnieje rzekomo zakaz lotów dla takich osób, ponieważ z powodu przyjęcia szczepionki na COVID-19 są one ponoć zagrożone wysokim ryzykiem wystąpienia rzadkiego rodzaju zakrzepów krwi podczas lotu.

Nie ma jednak wiarygodnych, naukowych dowodów na to, by latanie samolotami wywołało u zaszczepionych przeciw COVID-19 takie zakrzepy. Te, które powstają niekiedy podczas dłuższego lotu samolotem, różnią się od tych zdiagnozowanych po niektórych szczepionkach na COVID-19.

"No i pyk, niespodzianka!!"

"Niektórzy zaszczepili się tylko po to, żeby móc swobodnie latać..." - brzmiał wpis na Twitterze z 3 czerwca, do którego załączono zrzuty ekranu czterech artykułów w języku polskim, angielskim i niemieckim. Emocjonalnie nacechowane tytuły tekstów sugerowały potencjalny zakaz lotu dla zaszczepionych przeciw COVID-19 i straszyły konsekwencjami podróżowania samolotem dla takich osób: "Zakaz lotów dla zaszczepionych? Wszystko na to wskazuje!"; "Ekspert: Zaszczepiłeś się - nie powinien wsiadać do samolotu - zobacz co ci grozi" (pisownia oryginalna). Post podało dalej ponad 60 użytkowników, polubiło ponad 160.

"Zakaz lotu samolotami po szczepieniu? Możliwe, że po 'szczepieniu' przeciw modnemu ostatnio wirusowi, nie będziesz mógł latać samolotami" - napisał także 3 czerwca kolejny użytkownik Twittera. Wpisy twierdzące, że zaszczepieni nie będą mogli polecieć samolotem, były też popularne na Facebooku. W jednym a takich postów "wyjaśniano", że zakaz ma być spowodowany rzekomym wysokim ryzykiem powstania zakrzepów krwi podczas lotu.

"Są tacy, którzy wzięli 'szczypawkę', bo na wczasy chcą polecieć. No i pyk, niespodzianka!!
Zaszczepieni nie będą mogli podróżować samolotem!! To nie żart, ale być może... ironia losu. Obecnie linie lotnicze wszelkiej maści i autoramentu informują klientów zaszczepionych preparatem mRNA (np. BionTech - Pfizer, Moderna) lub szczepionką wekterową (np. AstraZeneca) o wysokim ryzyku powstania zakrzepów krwi podczas lotu" (pisownia oryginalna) - czytamy w poście opublikowanym 3 czerwca na facebookowej stronie Media Info Tv.pl. Wpis ten udostępniło 114 użytkowników, ponad 100 zostawiło reakcję.

Tego typu przekazy krążą nie tylko w polskim internecie. Twierdzenia takie zweryfikowały już amerykańska agencja informacyjna Associated Press (AP) i portal fact-checkingowy PolitiFact. Informowały, że brak jest dowodów potwierdzających, jakoby latanie wywoływało rzadkiego rodzaju zakrzepy krwi związane z niektórymi szczepionkami na COVID-19, m.in. produkowanymi przez firmy Johnson & Johnson i AstraZeneca.

Zakrzep zakrzepowi nierówny

Zakrzepy krwi to ryzyko związane z podróżami samolotem znane na długo przed pandemią COVID-19. Amerykańskie Centra Kontroli i Prewencji Chorób (CDC) co najmniej od 2013 roku publikowały informacje, jak zmniejszyć ryzyko zakrzepów krwi podczas podróży na duże odległości - pisze PolitiFact.

Zakazanie osobom zaszczepionym przeciwko COVID-19 podróżowania samolotami z powodu ryzyka zakrzepów nie miałoby większego sensu - powiedział australijskiej redakcji ABC Fact Check Allen Cheng, dyrektor jednostki ds. zapobiegania zakażeniom i epidemiologii w szpitalu Alfred Health w Melbourne. Bo te rodzaje zakrzepów krwi, które mogą wystąpić u ludzi podczas lotu samolotem (jak zakrzepica żył głębokich), są zupełnie inne od rzadkich zakrzepów krwi pojawiających się po otrzymaniu niektórych szczepionek przeciw COVID-19 - tłumaczy w rozmowie z AP dr Elliott R. Haut, profesor nadzwyczajny chirurgii i ekspert w dziedzinie zakrzepicy żył głębokich na Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa w Baltimore. Rzadkie zakrzepy związane z niektórymi szczepionkami COVID-19 występują w nietypowych miejscach: w żyłach mózgu lub naczyniach krwionośnych w jamie brzusznej - wyjaśnia ekspert. Natomiast zakrzepy występujące niekiedy podczas lotu tworzą się w nogach, a ich przyczyną najczęściej jest to, że podczas długiego lotu ludzie siedzą skurczeni i nie ruszają się.

Nie ma zaleceń unikania lotów przez zaszczepionych na COVID-19

Poprosiliśmy Ministerstwo Zdrowia o komentarz do teorii wiążącej szczepienia na COVID-19 z zakrzepami podczas podróży samolotem. "Posty te odnoszą się do sposobu postępowania z pacjentami planującymi podróże samolotem, obciążonymi ryzykiem wystąpienia niebezpiecznych zdarzeń zakrzepowo-zatorowych" - napisał nam resort w odpowiedzi. "Nie dotyczy to pacjentów zaszczepionych. Nie znamy danych, które pokazywałyby, że u pacjenta zaszczepionego przeciw COVID-19 lot samolotem zwiększa ryzyko wystąpienia niebezpiecznych zdarzeń zakrzepowo-zatorowych w porównaniu do pacjenta niezaszczepionego" - informuje Ministerstwo Zdrowia.

"Nie ma zaleceń nawiązujących do unikania lotu samolotem osoby wcześniej zaszczepionej przeciw COVID-19 w odniesieniu do ryzyka powstawania zakrzepów w czasie lotu" - wyjaśnia resort. Przypomina, że długotrwały lot samolotem (powyżej czterech godzin), zwłaszcza połączony ze snem w pozycji siedzącej, sam jako taki stanowi ważny i udokumentowany czynnik ryzyka wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej, w tym zakrzepicy żył głębokich lub zatorowości płucnej. Do innych znanych czynników ryzyka należą m.in.:

• wiek powyżej 40 lat,
• otyłość powyżej 30 BMI,
• żylaki kończyn dolnych u osób w wieku poniżej 60 lat, zwłaszcza poniżej 45 lat,
• przebyta choroba zakrzepowo-zatorowa,
• urazy (zwłaszcza wielonarządowe, urazy miednicy, operacje zwłaszcza w obrębie kończyn dolnych),
• unieruchomienie,
• znieczulenie ogólne (zwłaszcza z użyciem środków zwiotczających),
• udar mózgu powodujący niedowład,
• niewydolność serca,
• niewydolność oddechowa,
• ucisk na naczynia żylne (guz, krwiak, malformacje naczyniowe),
• nowotwory złośliwe,
• trombofilia nabyta lub wrodzona,
• choroba zakrzepowo-zatorowa w wywiadzie rodzinnym,
• ciąża (podobne ryzyko w każdym trymestrze),
• połóg (ryzyko większe niż w czasie ciąży),
• hormonalna terapia zastępcza,
• antykoncepcja hormonalna,
• stany zapalne,
• wysoka gorączka,
• odwodnienie.

"Zaszczepieni pasażerowie powinni mieć swobodę podróżowania bez ograniczeń"

"Mogę potwierdzić, że jest to nonsens. Mamy medyczną grupę doradczą, która przygląda się kwestiom zdrowia i podróży lotniczych. To zagadnienie nie jest w ich agendzie" - skomentował krążące w mediach społecznościowych tezy łączące szczepienie na COVID-19 i zakrzepy podczas lotu rzecznik Międzynarodowego Zrzeszenia Przewoźników Powietrznych (International Air Transport Association, IATA) Anthony Concil w rozmowie z AP.

Z kolei Perry Flint, szef amerykańskiego biura komunikacji IATA, powiedział PolitiFact: "Stanowisko IATA jest takie, że zaszczepieni pasażerowie powinni mieć swobodę podróżowania bez ograniczeń".

Zapytaliśmy linie lotnicze Ryanair i PLL LOT, czy rozważane są jakieś ograniczenia w podróżowaniu dla osób zaszczepionych przeciw COVID-19. Biuro prasowe Ryanair odpowiedziało, że doniesienia o zakazach są "całkowitym fake newsem".

"Dbając o bezpieczeństwo pasażerów w czasie podróży, zaleca się niepodróżowanie samolotem osobom, których stan zdrowia jest niestabilny. Lista przypadków, w których latanie jest niewskazane, a także niezbędny do wypełnienia formularz medyczny znajdują się na stronie lot.com. Należy podkreślić, że wyłącznie lekarz może określić stan zdrowia i wydać zaświadczenie o braku przeciwwskazań do lotu" - czytamy z kolei w odpowiedzi przekazanej przez biuro prasowe PLL LOT.

Większe ryzyko zakrzepów? U osób, które chorowały na COVID-19

Eksperci ostrzegają, że osoby, które zachorowały na COVID-19, są bardziej narażone na rozwój nietypowych zakrzepów krwi. "U niektórych osób z COVID-19 obserwujemy silną reakcję zapalną, burzę cytokinową, która podnosi poziom czynników powodujących krzepnięcie we krwi" - wyjaśnia w tekście na stronie John Hopkins Medicine doktor Panagis Galiatsatos, specjalista w dziedzinie chorób płuc i intensywnej opieki z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa.

"U osób zaszczepionych ryzyko wystąpienia zakrzepów krwi jest o wiele niższe, bo i ryzyko wystąpienia COVID-19 jest niższe. A to COVID-19 jest tym, co powoduje zakrzepy krwi" - wyjaśnia w komentarzu dla PolitiFact dr Mark Crowther, ekspert ds. zakrzepicy z amerykańskiego towarzystwa hematologicznego i kierownik wydziału medycyny na McMaster University w Kanadzie. Jego zdaniem linie lotnicze powinny być bardziej zaniepokojone obecnością niezaszczepionymi pasażerów w samolotach. Jak podkreśla dr Crowther, żadna ze szczepionek mRNA dopuszczonych do użytku w USA nie została powiązana ze zwiększonym ryzykiem zaburzeń krzepnięcia krwi, natomiast szczepionka Johnson & Johnson została powiązana tylko z niewielkim wzrostem ryzyka bardzo rzadkiego zaburzenia krzepnięcia krwi.

Przypomnijmy, że w kwietniu tego roku Komitet do spraw Bezpieczeństwa Europejskiej Agencji Leków (EMA) doszedł do wniosku, że przypadki zakrzepów krwi z małą liczbą płytek krwi powinny być wymienione jako bardzo rzadkie skutki uboczne szczepionki firmy AstraZeneca. Jednocześnie EMA potwierdziła, że ​​ogólny stosunek korzyści płynących z preparatu AstraZeneca do ryzyka z nim związanego pozostaje pozytywny - informował portal TVN24.pl.