Fake newsy o koronawirusie. Jak się nie nabrać?


O tym, jak ważna jest nie tylko walka z epidemią, ale i fałszywymi informacjami na jej temat mówił ostatnio premier Mateusz Morawiecki. Przypominamy, gdzie szukać sprawdzonych informacji o epidemii i radzimy, jak weryfikować źródła.

Pokazujemy, co jest prawdą, a co fałszem
Weryfikujemy fake newsy, sprawdzamy dane, analizujemy informacje z sieci

W krótkim wideo opublikowanym 12 marca na oficjalnej stronie Mateusza Morawieckiego na Facebooku, premier zaprzeczył plotkom o rzekomym zamykaniu sklepów i miast. "To są absolutne fake newsy – nie ma takich planów, nie ma takiego scenariusza", podkreślił premier (w piątek premier poinformował, że od północy z piątku na sobotę ograniczona zostanie działalność galerii handlowych. Wyjaśnił, że będą w nich czynne sklepy spożywcze i apteki, a także pralnie, apteki i drogerie - red.).

W nagraniu premier zwrócił się także z apelem do internautów, by korzystali z oficjalnych źródeł informacji o koronawirusie: "Proszę korzystać ze sprawdzonych stron, naszych stron gov.pl oraz z naszych profili społecznościowych".

Wystąpienia premiera Morawieckiego na temat fake newsów
Wystąpienia premiera Morawieckiego na temat fake newsówKPRM, Facebook

Na wieczornej konferencji 13 marca, premier Mateusz Morawiecki nie tylko poinformował o wprowadzeniu w Polsce stanu zagrożenia epidemicznego, ale ponownie odniósł się do problemu nieprawdziwych informacji krążących na temat koronawirusa.

Sprawdź co oznacza wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego w Polsce >

"Kula śniegowa, którą trudno zatrzymać"

"Wchodzimy też w nową fazę walki z epidemią COVID-19, ale nie tylko – musimy również wydać bezwzględną wojnę epidemii fake newsów i dezinformacji. Ona może przyspieszyć rozwój właściwej epidemii, nie chcemy tego" - powiedział premier Morawiecki.

Premier zwrócił się z apelem o ostrożność w udostępnianiu niesprawdzonych informacji o koronawirusie i epidemii. Jak stwierdził "jeden nieprawdziwy komunikat może naprawdę doprowadzić do wielu nieprzyjemnych zdarzeń, może doprowadzić do tragedii innych ludzi".

Zaznaczył, jak ważne w walce z dezinformacją - podobnie jak w zwalczaniu epidemii - są nasze indywidualne decyzje. "Dlatego odpowiedzialność za zdrowie publiczne zaczyna się również od decyzji o opublikowaniu jakiegoś niewinnego zdjęcia. Niewinne zdjęcie, które wprowadza w błąd, może doprowadzić do paniki, [jak] kula śniegowa, którą trudno będzie zatrzymać", powiedział premier.

Zweryfikowane informacje

Redakcja Konkret24 wielokrotnie obalała nieprawdziwe informacje na temat koronawirusa. Staramy się także rozwiewać wątpliwości czytelników tam, gdzie się one pojawiają.

Na bieżąco temat epidemii koronawirusa relacjonuje portal tvn24.pl. Informacje można znaleźć także na portalach tvn24bis.pl i tvnmeteo.pl. Na portalu kontakt24.tvn.pl można odnaleźć informację o zadawanych przez internautów pytaniach i odpowiedziach ekspertów na nie.

Sprawdzamy, jak na epidemię przygotowana jest polska służba zdrowia - ile w Polsce jest urządzeń do wspomagania oddychania oraz ile testów na koronawirusa wykonuje się w kraju.

Wyjaśniamy także czym jest stan zagrożenia epidemicznego, wprowadzony w Polsce 14 marca, a także jaki wpływ na rozwój epidemii mają działania prewencyjne.

Zweryfikowaliśmy między innymi nieprawdziwą informację o rzekomym zachorowaniu Roksany Węgiel na koronawirusa, teorie spiskowe dotyczące jego źródeł, czy liczne fake newsy dotyczące epidemii w Chinach.

Masz wątpliwości, czy znaleziona w sieci informacja, zdjęcie lub nagranie dotyczące koronawirusa są wiarygodne? Zgłoś ich treść naszej redakcji wysyłając e-maila na adres konkret24@tvn.pl lub korzystając z przycisku "zgłoś do sprawdzenia" na stronie konkret24.tvn24.pl. Można oznaczać nas na Twitterze (@konkret24) czy wysyłać wiadomość na Facebooku.

Beata Biel z Konkret24 o tym, jak unikać fake newsów na temat koronawirusa
Beata Biel z Konkret24 o tym, jak unikać fake newsów na temat koronawirusatvn24

Proste zasady weryfikacji informacji o koronawirusie

Którym informacjom nie powinniśmy ufać? Jak rozpoznać fake newsy? Redakcja portalu First Draft, zajmującego się m.in. badaniem zjawiska fake newsów, przygotowała kilka wskazówek pomagających w weryfikacji informacji o koronawirusie, które może zastosować każdy. Nasza redakcja dołącza kilka dodatkowych.

Gdzie znajduje się informacja?

Sprawdzenie adresów internetowych stron, na których czytamy informację, jest pierwszym krokiem do sprawdzenia jej wiarygodności. Niektóre strony mogą podszywać się pod bardziej znane serwisy informacyjne, aby wzbudzić zaufanie czytelnika. Adres lub wygląd strony może być bardzo podobny.

Podobne zasady dotyczą mediów społecznościowych. Sprawdź, czy profil, który przekazuje informację nie podszywa się pod kogoś, nie powstał tylko dla zamieszczenia tej jednej informacji, często dezinformuje.

Kto lub co jest źródłem informacji?

Informacje o koronawirusie znalezione w mediach społecznościowych i forach warto zawsze zweryfikować z oficjalnymi źródłami.

Potwierdzone informacje o wirusie znajdziemy na stronach internetowych i oficjalnych profilach w mediach społecznościowych instytucji państwowych takich jak Ministerstwo Zdrowia, Główny Inspektorat Sanitarny czy Narodowy Fundusz Zdrowia oraz organizacji międzynarodowych m.in. Światowej Organizacji Zdrowia (dostępna w języku angielskim).

Nie ufaj anonimowym źródłom, niepotwierdzonym informacjom, wiadomościom przekazywanym w formie zrzutu ekranu, przez co nie wiadomo kto je stworzył.

Czy informacja budzi negatywne emocje?

"Kiedy natrafiamy na treści online, które wywołują silne reakcje emocjonalne - takie jak panika czy strach - możemy przypadkiem udostępnić treści bez wcześniejszego zastanowienia się i sprawdzenia, czy są one prawdziwe", zaznacza redakcja First Draft.

- Uważajmy także na artykuły i internetowe wpisy, które są bardzo emocjonalne, w których używa się dużej liczby np. wykrzykników i nacechowanych przymiotników. Prawie zawsze doniesienia, że ktoś, np. rząd, media, coś przed nami ukrywają, i w których wyczuwalna jest teoria spiskowa, same są tylko i wyłącznie tą teorią spiskową - mówiła Beata Biel, szefowa portalu Konkret24 dla Dzień dobry TVN.

Weryfikuj obrazy i nagrania za pomocą odwróconego wyszukiwania

Jeden z najczęstszych rodzajów dezinformacji to wykorzystanie zdjęć i nagrań w innym kontekście niż ten, w którym powstały, wskazuje redakcja First Draft. Mogą na przykład pochodzić z innych miejsc i okresów niż wskazywałby towarzyszące im opisy lub komentarze internautów.

Za pomocą odwróconego wyszukiwania obrazem można szybko zweryfikować zdjęcia udostępniane online. To opcja wyszukiwania podobnych zdjęć, dzięki której można sprawdzić, czy zostały wcześniej użyte w innych dostępnych w sieci artykułach i stronach.

Odwrócone wyszukiwania obrazem dostępne jest w przeglądarkach w Google, Bing, rosyjskim Yandex’ie i chińskim Baidu.

W sprawdzaniu stopklatek z nagrań przydaje się wtyczka do przeglądarki INVID.

Uważaj na teorie spiskowe i porady medyczne

One bardzo często towarzyszą sytuacjom kryzysowym, niepewności, chaosu informacyjnego. Nie wierz w to, że ktoś przed tobą próbuje ukryć informacje i że tajemne siły z tego braku informacji czerpią zyski.

Porady medyczne czerp wyłącznie z wiarygodnych źródeł: Ministerstwa Zdrowia, sanepidu, Państwowego Zakładu Higieny. Najważniejszym źródłem są dobrze poinformowani lekarze (pamiętaj by sprawdzić, czy "doktor", który udziela porad, to medyk, czy osoba ze stopniem naukowym doktora), a nie twoi znajomi czy użytkownicy mediów społecznościowych. Ufaj ekspertom - lekarzom, wirusologom, ekspertom ds. bezpieczeństwa.

Informacje o profilaktyce, objawach zakażenia koronawirusem i postępowania w sytuacji obawy wystąpienia zakażenia, pozyskuj tylko z oficjalnych źródeł. Dodatkowo możesz weryfikować je w wiarygodnych mediach.

Autor: Gabriela Sieczkowska / Źródło: Konkret24; zdjęcie główne: Friedemann Vogel PAP/EPA

Pozostałe wiadomości

"Grok zerwał się z łańcucha", "Grok zwariował" – przestrzegają użytkownicy platformy X należącej do Elona Muska. Rzeczywiście, chatbot oparty na sztucznej inteligencji obraża Tuska i Giertycha, a pozytywnie pisze o Braunie czy Hitlerze. O co chodzi z tym Grokiem? 

Obraża Tuska i Giertycha, chwali Brauna. Co się stało z Grokiem?

Obraża Tuska i Giertycha, chwali Brauna. Co się stało z Grokiem?

Źródło:
TVN24+

Opozycja krytykuje rząd za wprowadzenie zakazu lotów dronami nad zachodnią granicą. Według niej ten zakaz ułatwi "przerzucanie" migrantów z Niemiec. A ponadto politycy opozycji twierdzą, że nie ma podstawy prawnej tej decyzji. Wyjaśniamy.

Zakaz dronów na zachodniej granicy. Jest, czy go nie ma

Zakaz dronów na zachodniej granicy. Jest, czy go nie ma

Źródło:
Konkret24

Posłowie Konfederacji grzmią, że prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski postanowił przeznaczyć 700 tysięcy złotych na postawienie na Placu Zbawiciela tęczy. Instalacja ma być symbolem społeczności LGBTQ+. Politycy - a za nimi internauci - zarzucają prezydentowi Warszawy marnowanie pieniędzy. Tylko że on nie ma z tym nic wspólnego.

"Tęcza Trzaskowskiego za 700 tysięcy"? Kto zadecydował

"Tęcza Trzaskowskiego za 700 tysięcy"? Kto zadecydował

Źródło:
Konkret24

"Germanizacja w pełni" - tak internauci i niektóre media komentują rzekomą zmianę nazwy mostu Grunwaldzkiego we Wrocławiu z polskiej na niemiecką. Konserwator zabytków i urząd miasta zaprzeczają, a my tłumaczymy, skąd wziął się ten fałszywy przekaz.

"Chcą zmienić nazwę Mostu Grunwaldzkiego na niemiecką"? O co chodzi

"Chcą zmienić nazwę Mostu Grunwaldzkiego na niemiecką"? O co chodzi

Źródło:
Konkret24

Wygląda jak lokalny serwis, ale nim nie jest. Zamiast informować, strona ta szerzy antymigrancki hejt. W rzekomej trosce o bezpieczeństwo mieszkańców karmi ich strachem. Promują ją politycy, a firmuje człowiek z komitetu poparcia Karola Nawrockiego. Portal Gazeta Zielonogórska to modelowe źródło dezinformacji niemedialnej. Na czym polega to zjawisko? 

Redakcja widmo i niewidzialni migranci. Kto gra strachem w Zielonej Górze

Redakcja widmo i niewidzialni migranci. Kto gra strachem w Zielonej Górze

Źródło:
TVN24+

Prawica rozpowszechnia przekaz o tysiącach "nielegalnych imigrantów" z Afryki, czy Bliskiego Wschodu zawróconych z Niemiec do Polski. Dane - także te najnowsze - pokazują coś zupełnie innego.

Kogo Niemcy zawracają do Polski? Jedna narodowość dominuje

Kogo Niemcy zawracają do Polski? Jedna narodowość dominuje

Źródło:
Konkret24

Przed zapowiadanymi wielkimi opadami oczy wielu Polaków zwrócone są na największe zbiorniki przeciwpowodziowe w kraju. Zarządzający nimi zapewniają, że wszystkie mają zabezpieczone rezerwy. Porównaliśmy stan ich wypełnienia teraz oraz tuż przed powodzią we wrześniu 2024 roku. Eksperci tłumaczą, czy i jakie wnioski można z tego wyciągnąć.

Wypełnienie zbiorników retencyjnych teraz i przed powodzią 2024. Co nam to mówi

Wypełnienie zbiorników retencyjnych teraz i przed powodzią 2024. Co nam to mówi

Źródło:
Konkret24

Politycy opozycji grzmią w mediach społecznościowych, że "ludzie Bodnara chcieli zapewnić sobie bezkarność". Jako dowód rozsyłają rzekomy zapis, który miał się znaleźć w ustawie przygotowywanej w Ministerstwie Sprawiedliwości. Resort już się do tego odniósł, a my wyjaśniamy, co dało początek tej narracji.

"Ustawa bezkarnościowa". Skąd się wziął wirtualny paragraf 

"Ustawa bezkarnościowa". Skąd się wziął wirtualny paragraf 

Źródło:
Konkret24

Zdjęcie wykonane nocą niedaleko granicy z Niemcami przez umieszczoną w lesie fotopułapkę wywołało oburzenie w sieci. Polityczka Konfederacji uznała bowiem, że kamera pokazała niemiecki patrol po polskiej stronie granicy. Wyjaśniamy, kogo naprawdę widać na fotografii.

Czy to "niemieccy żołnierze po polskiej stronie granicy"? Mamy odpowiedź

Czy to "niemieccy żołnierze po polskiej stronie granicy"? Mamy odpowiedź

Źródło:
Konkret24

Po głośnym pożarze budynku w podwarszawskich Ząbkach w mediach społecznościowych pojawiły się teorie, że jego przyczyną były panele fotowoltaiczne. Jako potwierdzenie tej tezy publikowano nawet zdjęcia satelitarne. Straż pożarna dementuje ten przekaz.

Pożar w Ząbkach. Fotowoltaika jako "podajnik ognia"? Nie wierzcie w to

Pożar w Ząbkach. Fotowoltaika jako "podajnik ognia"? Nie wierzcie w to

Źródło:
Konkret24

"Wszyscy powinni bić na alarm", "dlaczego zbiorniki retencyjne są pełne", "nie spuszczają wody"... - takie komentarze pojawiły się w sieci po informacjach o zbliżających się ulewach. Internauci alarmują, że zbiorniki retencyjne są już zapełnione, a Wody Polskie na to nie reagują. Przedsiębiorstwo zarządzające zbiornikami odpowiada, że "tworzący alternatywne teorie" internauci nie mają racji.

Zbiorniki retencyjne "pełne po brzegi"? Internauci alarmują, Wody Polskie odpowiadają

Zbiorniki retencyjne "pełne po brzegi"? Internauci alarmują, Wody Polskie odpowiadają

Źródło:
Konkret24

Internauci dyskutują, czy na nagraniu z płonącym samochodem, które krąży w sieci, rzeczywiście płonie auto elektryczne. Sprawdzamy, więc co o całym zajściu wiadomo.

"Płonie elektryk" w Koszalinie? Co to za auto

"Płonie elektryk" w Koszalinie? Co to za auto

Źródło:
Konkret24

Kolejne państwa strefy Schengen przywracają kontrole graniczne, dlatego coraz częściej można usłyszeć głosy o "końcu" czy nawet "zabiciu Schengen". Eksperci wymieniają jednak zaskakujące powody, dla których ich zdaniem strefa nie tylko przetrwa, ale będzie się rozszerzać.

Koniec strefy Schengen? "Składanie do grobu jest przedwczesne"

Koniec strefy Schengen? "Składanie do grobu jest przedwczesne"

Źródło:
TVN24+

Internauci, ale też poseł Marek Jakubiak oburzają się na zdjęcie polskiego policjanta, który na ramieniu ma naszywkę z flagą unijną. Wyjaśniamy, co to za naszywka.

"Europejska policja"? Co oznacza naszywka na mundurze

"Europejska policja"? Co oznacza naszywka na mundurze

Źródło:
Konkret24

Politycy opozycji utrzymują, że polski rząd nie przedstawia prawdziwych danych o liczbie migrantów "przerzucanych" z Niemiec do Polski, podczas gdy według władz niemieckich są to "duże liczby, tysiące w skali jednego miesiąca". Publikujemy więc najnowsze statystyki otrzymane z niemieckiej policji - nie potwierdzają takich twierdzeń.

Ilu migrantów odesłano do Polski? Nowe dane z Niemiec

Ilu migrantów odesłano do Polski? Nowe dane z Niemiec

Źródło:
Konkret24

Szef MSZ oferuje Karolowi Nawrockiemu "możliwość zbriefowania" go, jeśli chodzi o politykę zagraniczną rządu. W odpowiedzi przyszły rzecznik kancelarii prezydenta poucza, co należy do prerogatyw głowy państwa. Tak więc w nowej politycznej rzeczywistości wróci stary spór, a konstytucja się przecież nie zmieniła. Wyjaśniamy.

"Gest kurtuazji" kontra "rząd ma obowiązek". Nowy prezydent, stary spór

"Gest kurtuazji" kontra "rząd ma obowiązek". Nowy prezydent, stary spór

Źródło:
Konkret24

W kancelarii prezydenta Nawrockiego ma pozostać przynajmniej jeden minister z czasów obecnego prezydenta. A reszta? I co się stanie obecnymi doradcami Andrzeja Dudy? Wyjaśniamy.

Ministrowie i doradcy Andrzeja Dudy. Jaki ich los po 6 sierpnia?

Ministrowie i doradcy Andrzeja Dudy. Jaki ich los po 6 sierpnia?

Źródło:
Konkret24

Poszukujący Tadeusza Dudy policjanci jakoby nawet nie potrafią nosić broni, a sam poszukiwany rzekomo zamieszcza w sieci nagranie obozowiska; na dodatek miał też sfilmować policyjny śmigłowiec, a nagranie zamieścił w sieci. Akcja w okolicach Limanowej stała się pretekstem do drwienia z policjantów biorących w niej udział lub zwiększania zasięgów i popularności w sieci. Pokazujemy przykłady krążących wokół niej fake newsów.

"Vlogi Tadeusza Dudy" i zdjęcie policjantki. Fałszywki o obławie w Starej Wsi

"Vlogi Tadeusza Dudy" i zdjęcie policjantki. Fałszywki o obławie w Starej Wsi

Źródło:
Konkret24

Ministra funduszy i polityki regionalnej Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz, stwierdziła, że dla jej partii istotna jest objęcie funkcji wicepremiera w planowanej rekonstrukcji rządu, bo "wicepremier może więcej niż minister". A co na to akty prawne?

Pełczyńska-Nałęcz: "wicepremier może więcej niż minister". Ekspert: "nieco ryzykowne stwierdzenie"

Pełczyńska-Nałęcz: "wicepremier może więcej niż minister". Ekspert: "nieco ryzykowne stwierdzenie"

Źródło:
Konkret24

Komentując "patrole obywatelskie" na granicy polsko-niemieckiej, politycy opozycji mówią po raz kolejny o "tysiącach migrantów przerzucanych przez Niemców". Dane o rzeczywistych przekazaniach są jednak dużo niższe. Wyjaśniamy.

"Kilka tysięcy nielegalnych migrantów dziennie" z Niemiec? Dane pokazują coś innego

"Kilka tysięcy nielegalnych migrantów dziennie" z Niemiec? Dane pokazują coś innego

Źródło:
Konkret24

Mateusz Morawiecki zamieścił wykres, który miał pokazywać, jak bardzo za rządów PiS rosły dochody budżetu państwa, gdy podczas rządów PO-PSL i obecnej koalicji wzrosty nie są tak znaczące. Ekonomiści tłumaczą, co były premier pomija.

Mateusz Morawiecki o dochodach państwa. Jak wprowadza w błąd

Mateusz Morawiecki o dochodach państwa. Jak wprowadza w błąd

Źródło:
Konkret24

Po tragedii w Starej Wsi, podczas policyjnej obławy pojawiło się zdjęcie, które ma pokazywać ulicę przed domem, gdzie dokonano zbrodni. Jest rozpowszechniane z twierdzeniem, że podejrzany Tadeusz Duda uciekł stamtąd na motocyklu. Oba przekazy są nieprawdziwe.

"Tak wygląda ulica", morderca na motocyklu? Nic tu się nie zgadza

"Tak wygląda ulica", morderca na motocyklu? Nic tu się nie zgadza

Źródło:
Konkret24

W sieci pojawił się fragment kodu, który ma świadczyć o tym, że tak zwana aplikacja Mateckiego miała być podłączona do serwerów PKW. Nieznających się na programowaniu może wprowadzać w błąd. Tłumaczymy.

"Aplikacja Mateckiego" podpięta pod PKW? Fałszywy "niezbity dowód"

"Aplikacja Mateckiego" podpięta pod PKW? Fałszywy "niezbity dowód"

Źródło:
Konkret24

Nagranie z kilkudziesięcioma bocianimi gniazdami na słupie wysokiego napięcia przyciągnęło uwagę tysięcy internautów. Jedni twierdzą, że to Polska, inni wskazują na zagranicę. Sprawdziliśmy, co wiadomo o tym materiale.

"Blokowisko bocianów" w Polsce? Sprawdzamy popularne nagranie

"Blokowisko bocianów" w Polsce? Sprawdzamy popularne nagranie

Źródło:
Konkret24

Były wicepremier Jacek Sasin pytał w wywiadzie radiowym, gdzie są pieniądze z Krajowego Planu Odbudowy i czy "ktoś odczuł jakąś poprawę z tego względu". Pokazujemy więc, na co do tej pory przeznaczono te środki: od pracowni AI, przez żłobki, po oczyszczalnie ścieków i modernizacje linii kolejowych.

Sasin: gdzie są mityczne pieniądze z KPO? Odpowiadamy

Sasin: gdzie są mityczne pieniądze z KPO? Odpowiadamy

Źródło:
Konkret24

Mimo zawieszenia przyjmowania wniosków o azyl na granicy polsko-białoruskiej, polskie służby wciąż przyjmują ich ponad tysiąc miesięcznie. Internauci komentują, że "Donald Tusk okłamał Polaków", bo "granica jest nieszczelna". Wyjaśniamy, dlaczego te dane o tym nie świadczą.

Wnioski o azyl w Polsce mimo zawieszenia. Kto i gdzie je składa

Wnioski o azyl w Polsce mimo zawieszenia. Kto i gdzie je składa

Źródło:
Konkret24

Politycy opozycji i internauci komentują, że wyborcy masowo wysyłali do Sądu Najwyższego protesty wyborcze według wzoru przygotowanego przez posła Romana Giertycha i z jego numerem PESEL. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego Małgorzata Manowska dolała oliwy do ognia, mówiąc, że takich protestów jest kilka tysięcy. Inne zdanie ma jednak rzecznik prasowy instytucji. Wyjaśniamy, co wiemy.

"Giertychówki", PESEL posła i dwugłos w Sądzie Najwyższym. Co wiemy

"Giertychówki", PESEL posła i dwugłos w Sądzie Najwyższym. Co wiemy

Źródło:
Konkret24