Stan zagrożenia epidemicznego, który działa od 14 marca do odwołania, ma przeciwdziałać rozszerzaniu się epidemii koronawirusa w Polsce. Wydanie rozporządzenia w tej sprawie minister zdrowia Łukasz Szumowski zapowiadał na czwartek 12 marca. Do wieczornej konferencji prasowej, na której premier Mateusz Morawiecki ogłosił na terenie całego kraju wprowadzenie stanu zagrożenia epidemicznego, rozporządzenie nie zostało opublikowane - nie było go jeszcze ani na stronach Rządowego Centrum Legislacji, ani nie pojawiło się w Dzienniku Ustaw.
Rozporządzenie ministra zdrowia zostało opublikowane 13 marca, kilkanaście minut przed północą. Wraz z nim pojawiły się teksty rozporządzeń ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie przywrócenia kontroli granicznej oraz zawieszenia i ograniczenia ruchu na określonych przejściach granicznych.
Jakie restrykcje obowiązują?
Wprowadzono cztery kategorie restrykcji:
1. Przywrócenie kontroli granicznej
Obowiązuje 10-dniowy zakaz wjazdu do Polski cudzoziemców. Polacy wracający do kraju będą podlegać 14-dniowej kwarantannie. Do kraju wpuszczone zostaną tylko samoloty czarterowe z Polakami, wykonujące loty na zlecenie premiera.
Obywatele będą mogli wrócić do Polski także transportem kołowym, czyli samochodami osobowymi, busami i autokarami. Od niedzieli 15 marca wstrzymane są wszelkie połączenia lotnicze i kolejowe. Granica pozostanie otwarta dla wymiany towarowej.
Krajowe połączenia lotnicze i kolejowe działają nadal.
2. Ograniczenie działalności galerii handlowych
W czasie obowiązywania stanu zagrożenia nieczynne będą obiekty handlowe o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m. kw. To oznacza, że w galeriach handlowych - poza sklepami z artykułami spożywczymi, aptekami, punktami usługowymi (np. pralniami) - nieczynne będą sklepy handlujące m.in. tekstyliami, odzieżą, butami, meblami czy sprzętem rtv. Te ograniczenia poza galeriami handlowymi nie obowiązują.
3. Ograniczenie działalności gastronomiczno-rozrywkowej
W czasie trwania stanu zagrożenia zamknięte mają być bary, restauracje, puby. Restauracje, kawiarnie czy bary nadal będą mogły sprzedawać jedzenie. Ograniczeniu podlega jedynie spożywanie posiłków na miejscu. Zamówienia będzie można brać na wynos lub z dostawą do drzwi.
Nieczynne mają być także kluby taneczne, siłownie, baseny. Zamknięte będą także kina, teatry, kasyna, biblioteki, muzea.
Rozporządzenie ministra obejmuje również całkowity zakaz prowadzenia "obiektów noclegowych turystycznych i miejsc krótkotrwałego zakwaterowania". Zakazuje również udzielania świadczeń zdrowotnych przez zakłady lecznictwa uzdrowiskowego.
4. Zakaz zgromadzeń publicznych do 50 osób
To ograniczenie ma charakter powszechny: dotyczy wszystkich miejsc, w których ludzie mogliby się gromadzić. Restrykcje dotyczą uroczystości publicznych, manifestacji, marszy, uroczystości religijnych. Msze święte mają być transmitowane w internecie lub w telewizji.
Ograniczona będzie także praca urzędów, zgodnie z przepisami rozporządzenia, do "zadań niezbędnych do zapewnienia pomocy obywatelom" i wykonywania "określonych zadań przez ten urząd lub jednostkę w sposób wyłączający bezpośrednią obsługę interesantów."
W celu podjęcia działań zapobiegawczych
Prawo do ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego daje ministrowi zdrowia ustawa z 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Definiuje ona stan zagrożenia epidemicznego jako "sytuację prawną wprowadzoną na danym obszarze w związku z ryzykiem wystąpienia epidemii w celu podjęcia określonych w ustawie działań zapobiegawczych".
Jeśli zagrożenie epidemiczne lub epidemia występuje na obszarze więcej niż jednego województwa, stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii ogłasza i odwołuje, w drodze rozporządzenia, minister zdrowia w porozumieniu z ministrem do spraw administracji publicznej, na wniosek Głównego Inspektora Sanitarnego.
Ustawa daje ministrowi prawo, by w rozporządzeniu o stanie zagrożenia epidemicznego, uwzględniając drogi szerzenia się zakażeń i chorób zakaźnych oraz sytuację epidemiczną na obszarze, na którym ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii, ustanowić następujące czasowe ograniczenia i obowiązki:
1. Czasowe ograniczenie określonego sposobu przemieszczania się,
2. Czasowe ograniczenie lub zakaz obrotu i używania określonych przedmiotów lub produktów spożywczych,
3. Czasowe ograniczenie funkcjonowania określonych instytucji lub zakładów pracy,
4. Zakaz organizowania widowisk i innych zgromadzeń ludności,
5. Obowiązek wykonania określonych zabiegów sanitarnych, jeżeli wykonanie ich wiąże się z funkcjonowaniem określonych obiektów produkcyjnych, usługowych, handlowych lub innych obiektów,
6. Nakaz udostępnienia nieruchomości, lokali, terenów i dostarczenia środków transportu do działań przeciwepidemicznych przewidzianych planami przeciwepidemicznymi,
7. Obowiązek przeprowadzenia szczepień ochronnych oraz wyznaczenie grupy osób podlegających tym szczepieniom i rodzaju przeprowadzanych szczepień ochronnych.
Do tego katalogu restrykcji specustawa do walki z koronawirusem, przyjęta przez Sejm 2 marca, dołączyła m.in. czasowe ograniczenia określonych zakresów działalności przedsiębiorców; reglamentację zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły. Wprowadziła także obowiązek poddania się badaniom lekarskim oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie; obowiązek poddania się kwarantannie oraz zakaz opuszczania miejsca kwarantanny.
Minister zdrowia ma także możliwość wprowadzenia ograniczenia korzystania z lokali lub terenów, może wprowadzić nakaz ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, terenów i obiektów, albo zakazać opuszczania strefy zero przez osoby chore i podejrzane o zachorowanie.
Dla poszczególnych osób ważne są przepisy art. 5 ustawy o zwalczaniu chorób zakaźnych nakładające określone rygory. Każda osoba przebywająca na terenie Polski jest zobowiązana do:
1. Poddawania się zabiegom sanitarnym, szczepieniom ochronnym, poekspozycyjnemu profilaktycznemu stosowaniu leków, badaniom sanitarno-epidemiologicznym, w tym również postępowaniu mającemu na celu pobranie lub dostarczenie materiału do tych badań, nadzorowi epidemiologicznemu, kwarantannie, leczeniu, hospitalizacji, izolacji;
2. Zaniechania wykonywania prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia lub choroby zakaźnej na inne osoby – jeżeli są osobami zakażonymi, chorymi na chorobę zakaźną lub nosicielami;
3. Stosowania się do nakazów i zakazów organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej służących zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych;
4. Udzielania danych i informacji Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Inspekcji Weterynaryjnej, Inspekcji Ochrony Środowiska, także instytutom badawczym.
Walka z koronawirusem specustawą
Określone wymogi związane ze zwalczaniem epidemii koronawirusa nałożyła na różnego rodzaju firmy i instytucje specustawa z 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.
Przepisy dają m.in. premierowi możliwość nakładania na samorządy określonych zadań do wykonania, szef rządu może wydawać takie polecenia przedsiębiorcom; wojewoda ma prawo do wydawania poleceń wszystkim organom administracji rządowej działającym na terenie województwa, samorządom i firmom samorządowym.
Specustawa daje też dużą władzę ministrowi zdrowia – w sytuacji stanu zagrożenia epidemicznego minister zdrowia może wydawać wiążące polecenia organom administracji rządowej, za wyjątkiem Rady Ministrów i premiera.
Wprowadzony w Polsce stan zagrożenia epidemicznego nie jest tym samym co stan wyjątkowy czy stan klęski żywiołowej.
Tekst zaktualizowany 14 marca w oparciu o przepisy rozporządzenia ministra zdrowia.
