Wiceminister sprawiedliwości Marcin Romanowski skrytykował w środę 13 maja w ostrych słowach na Twitterze ratyfikowaną przez Polskę w 2015 roku konwencję stambulską, czyli europejską Konwencję o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (zwana jest też konwencją antyprzemocową).
"Metodą na walkę z przemocą nie jest uczenie kilkuletnich chłopców, że mogą chodzić w sukienkach i bawić się lalkami. Konwencja stambulska to ratyfikowana przez rząd Platformy Obywatelskiej i Polskiego Stronnictwa Ludowego neomarksistowska propaganda, która przewraca do góry nogami nasz świat wartości" - stwierdził wiceminister Romanowski w pierwszym wpisie. W drugim dodał: "Konwencja stambulska mówi o religii, jako przyczynie przemocy wobec kobiet. Chcemy wypowiedzieć ten genderowski bełkot ratyfikowany przez PO i PSL. Opinia zagranicy nas nie interesuje. Dla nas podstawą jest suwerenne państwo narodowe".
Jego drugi wpis zanotował ponad 1,1 tys. polubień. Komentowało go ponad 600 internautów.
Część z nich dopytywała, o które dokładne przepisy konwencji chodzi, sugerując, że wiceminister nie ma racji. "Proszę przeczytać konwencję" - zachęcała na Twitterze europosłanka Sylwia Spurek. "Czy Pan w ogólne czytał ten dokument"? - brzmiało pytanie z profilu partii Razem.
Do słów Romanowskiego odniosła się także Magdalena Korzekwa-Kaliszuk, prawniczka, jedna z inicjatorek inicjatywy ustawodawczej "Zatrzymaj aborcję". "Brawo! Minister ma rację. Religia występuje w konwencji jedynie jako czynnik zagrożenia, gdy jest odwrotnie - ona chroni przed przemocą" - napisała na Twitterze.
"Religia jako czynnik poniżający kobiety"
Zapytaliśmy Marcina Romanowskiego, jakie dokładnie przepisy konwencji dotyczące religii miał na myśli. Odpowiedział, że chodziło mu o art. 12 pkt. 5 dokumentu. Brzmi on:
Strony gwarantują, że kultura, zwyczaje, religia, tradycja czy tzw. "honor" nie będą uznawane za usprawiedliwienie dla wszelkich aktów przemocy objętych zakresem niniejszej Konwencji.
- Uważam, że wymieniono tu katalog czynników, które mogą poniżać kobiety. Jest tam również religia. Nie jest powiedziane, jaka religia, kultura czy zwyczaj przewiduje, czy aprobuje takie zachowania. Moim zdaniem cały ten przepis, podobnie, jak wiele innych regulacji konwencji, jest zbyt ogólny, zawierający nieostre sformułowania, co może powodować nadużycia interpretacyjne - tłumaczy swój wpis wiceminister w rozmowie z Konkret24. Dodaje, że jego zdaniem cały dokument jest przesiąknięty ideologią.
Podkreśla jednak, że wyrażony przez niego pogląd nie jest stanowiskiem rządu, a polityczną deklaracją Solidarnej Polski, która opowiadała się przeciwko ratyfikacji konwencji i potem konsekwentnie za jej wypowiedzeniem. Taką samą informację dostaliśmy z biura prasowego Ministerstwa Sprawiedliwości.
Religia nie jest przyczyną przemocy, bywa usprawiedliwieniem
- Minister Romanowski nie ma racji - ocenia dla Konkret24 Marcin Wolny, prawnik z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. - Konwencja stambulska nie mówi, że religia jest przyczyną przemocy, a jedynie zobowiązuje państwa do zapewnienia, by religia, podobnie jak i inne okoliczności, na przykład zwyczaje i tradycje, nie stanowiła usprawiedliwia dla aktów przemocy wobec kobiet - mówi.
- W tej konwencji nie ma nic o tym, o czym pisze wiceminister. To okropne, że przedstawiciel rządu wprowadza obywateli w błąd i zapowiada podjęcie fatalnej w skutkach decyzji - mówi Konkret24 Krzysztof Izdebski, dyrektor programowy fundacji ePaństwo.
- Słowa wiceministra nie odzwierciedlają założeń konwencji, czyli wyeliminowania zwyczajów, tradycji oraz praktyk, które same stanowią przejaw przemocy lub dają na nią przyzwolenie. Konwencja nie potępia religii ani tradycji, lecz się sprzeciwia używaniu ich jako usprawiedliwienia i uzasadnienia przemocy domowej - tłumaczy Konkret24 Draginja Nadażdin, dyrektorka Amnesty International Polska.
Co dokument mówi o religii?
Oprócz przepisu wskazanego przez wiceministra Romanowskiego, konwencja wspomina o religii jeszcze dwukrotnie.
W art. 4 pkt. 3 można przeczytać: "Wdrożenie przepisów niniejszej konwencji przez Strony, w szczególności środków chroniących prawa ofiar, zostanie zagwarantowane bez dyskryminacji ze względu na: płeć biologiczną, płeć kulturowo-społeczną, rasę, kolor skóry, język, religię, poglądy polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, przynależność do mniejszości narodowej, własność, urodzenie, orientację seksualną, tożsamość płciową, wiek, stan zdrowia, niepełnosprawność, stan cywilny, status uchodźcy lub migranta lub inny".
O religii jest mowa także dwukrotnie w art. 42 pkt. 1: "Strony podejmują konieczne działania ustawodawcze lub inne mające na celu zagwarantowanie, że w postępowaniu karnym wszczętym w wyniku popełnienia któregokolwiek z aktów przemocy, o których mowa w niniejszej Konwencji, akty takie nie będą usprawiedliwiane względami kulturowymi, zwyczajowymi, religijnymi, tradycyjnymi ani tzw. względami 'honoru'. W szczególności dotyczy to stwierdzeń, że ofiara przekroczyła kulturowe, religijne, społeczne lub tradycyjne normy lub zwyczaje stanowiące kryteria właściwego zachowania".
Tylko Rosja nie podpisała
Konwencja stambulska jest dokumentem Rady Europy. Została wyłożona do podpisu 11 maja 2011 roku. Jest pierwszym prawnie wiążącym międzynarodowym instrumentem w sprawie przemocy wobec kobiet. Ustanawia kompleksowe ramy oraz środki zapobiegania takiej przemocy, wspierania ofiar i karania sprawców.
Dokument do tej pory wszedł w życie w 34 z 47 państw Rady Europy. W części państw, choć podpisana, jeszcze formalnie nie obowiązuje. To: Armenia, Azerbejdżan, Bułgaria, Czechy, Węgry, Łotwa, Liechtenstein, Litwa, Mołdawia, Słowacja, Ukraina i Wielka Brytania. Jedynym państwem RE, które nie podpisało konwencji, jest Rosja.
"Państwa są zobowiązane wdrażać przepisy konwencji"
Polski Sejm ratyfikował konwencję 6 lutego 2015 roku. "Za" głosowało 254 posłów, "przeciw" - 175, wstrzymało się 8 parlamentarzystów. Niemal cały klub Platformy Obywatelskiej chciał przyjęcia konwencji, lecz większość ludowców, tak jak cały klub Prawa i Sprawiedliwości byli temu przeciwni. Dokument wszedł w Polsce w życie 1 sierpnia 2015 roku.
- Konwencja stambulska jest umową międzynarodową ratyfikowaną za uprzednią zgodą ustawową, co oznacza, że jej przepisy mają, w świetle konstytucji, moc prawną wyższą niż ustawy. Konwencja jest oczywiście wiążącym źródłem prawa, państwa są zobowiązane wdrażać jej przepisy. Konwencja dość szczegółowo reguluje zobowiązania państwa w zakresie między innymi środków, jakie należy podejmować w celu ochrony ofiar przemocy przed kolejnymi aktami przemocy - wyjaśnia w rozmowie z Konkret24 Marcin Wolny z HFPC. Dodaje, że państwa muszą przedkładać specjalnie utworzonemu komitetowi ekspertów (GREVIO) sprawozdania z wykonywania konwencji, który je potem ocenia. Może formułować zalecenia i uwagi.
Kontrowersje na prawicy
Konwencja stambulska od początku budziła kontrowersje w środowiskach prawicowych. Przytaczano argumenty o jej niezgodności z konstytucją oraz o tym, że stanowi zagrożenie dla polskiej tradycji rodziny.
Według części polityków konwencja jest nacechowana ideologicznie, a do uregulowania kwestii w niej zawartych wystarczają przepisy prawa krajowego. W 2016 roku pojawiły się informacje o planach wypowiedzenia konwencji, jednak zdementował je zarówno resort sprawiedliwości, jak i Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
W lutym 2017 roku prezydent Andrzej Duda mówił w wywiadzie dla Telewizji Polskiej, że od początku nie zgadzał się z zapisami dokumentu. Na pytanie, co stoi na przeszkodzie, aby wypowiedzieć konwencję, odparł: "Proszę o to zapytać przedstawicieli rządu, co stoi na przeszkodzie. Ja powiem tak: przede wszystkim nie stosować".
