Tusk o liczbie kobiet w polskim rządzie. Czy ma rację?

Na spotkaniu z mieszkańcami Lidzbarka Warmińskiego 22 maja Donald Tusk mówił m.in. o sytuacji kobiet w Polsce i o tym, jak są traktowane przez obecnie rządzących. "Ja mam wrażenie, że... Może dlatego, że ta władza za kobietami nie przepada. Wiecie, ja nie wiem, czy nie jesteśmy jedynym rządem europejskim, w którym jest tylko jedna kobieta, mimo że mamy najwięcej ministrów ze wszystkich rządów europejskich" – powiedział Tusk. I dodał: "To jest najbardziej rozrośnięty rząd i z najmniejszą ilością kobiet w rolach takich przywódczych".

Co do liczby kobiet w polskim rządzie Donald Tusk się myli; co do "najbardziej rozrośniętego rządu" – nie.

W obecnym konstytucyjnym składzie Rady Ministrów premiera Mateusza Morawieckiego (bierzemy pod uwagę tylko osoby na stanowiskach ministrów) są cztery kobiety: minister rodziny i polityki społecznej Marlena Maląg, minister klimatu i środowiska Anna Moskwa, minister finansów Małgorzata Rzeczkowska, minister w kancelarii premiera Agnieszka Ścigaj. Stanowią więc 15 proc. składu 27-osobowej Rady Ministrów. To zbliżony odsetek kobiet ministrów do tych w rządach Jerzego Buzka, Leszka Millera czy Jarosława Kaczyńskiego.

W historii rządów III RP tylko w dwóch gabinetach – Jana Krzysztofa Bieleckiego (trwał przez niemal cały 1991 rok) i Jana Olszewskiego (następowały po sobie, Olszewski rządził do 11 lipca 1992) – nie było ani jednej kobiety ministra. W siedmiu gabinetach było tylko po jednej kobiecie na stanowisku ministra. Nawet kiedy rządziła Hanna Suchocka, oprócz niej rząd składał się wyłącznie z mężczyzn.

Pewna zmiana pod względem udziału kobiet w polskim rządzie nastąpiła pod koniec pierwszej dekady XXI wieku. W pierwszym rządzie Donalda Tuska było pięć kobiet ministrów, w kolejnym – cztery. W 19-osobowym rządzie Ewy Kopacz było sześć kobiet. W pierwszym rządzie Zjednoczonej Prawicy, gdy premierem była Beaty Szydło, znalazło się, oprócz niej, pięć kobiet ministrów. Gdy prezydent powołał pierwszy rząd Mateusza Morawieckiego, stanowiska ministrów otrzymało sześć kobiet.

W kolejnym rządzie utworzonym w listopadzie 2019 roku były już tylko trzy kobiety na stanowisku ministra, dwa tygodnie później były cztery - doszła minister sportu. Gdy analizowaliśmy skład gabinetu Mateusza Morawieckiego przy okazji rekonstrukcji w październiku 2020 roku, wtedy w rządzie po zmianach ostała się tylko jedna kobieta: Marlena Maląg, minister rodziny i polityki społecznej. Wówczas rząd Morawieckiego pod względem liczby kobiet był rzeczywiście na ostatnim miejscu wśród rządów państw Unii Europejskiej.

Sprawdziliśmy - na podstawie informacji o składach rad ministrów zamieszczonych na stronach internetowych poszczególnych rządów w krajach UE - jak obecnie wypada polski rząd na tle innych pod względem udziału kobiet.

Nie ma rządu w krajach Unii Europejskiej, w którego składzie nie byłoby kobiety. Polska pod względem liczby kobiet w rządzie jest na 19. miejscu na 27 państw. Tyle samo kobiet – cztery – jest w rządach Chorwacji i Irlandii. Najwięcej kobiet ministrów jest w rządach: Hiszpanii – 12, Finlandii, Holandii i Szwecji - po 11. W Komisji Europejskiej jest 12 kobiet, w tym jej przewodnicząca. Kobiety stoją na czele sześciu europejskich rządów: Finlandii, Litwy, Estonii, Francji, Danii i Włoch.

Jeśli liczbę kobiet w danym rządzie odniesiemy do liczby wszystkich członków gabinetu, okazuje się, że największy udział kobiet mają rządy Finlandii, Belgii i Hiszpanii - gdzie kobiety stanowią ponad połowę członków gabinetu; w Finlandii - 58 proc.; w Belgii - 53 proc.; w Hiszpanii - 52 proc. W siedmiu krajach unijnych, w tym w Polsce, odsetek kobiet w rządzie nie przekracza 20 proc. Polska jest na 21. miejscu w UE, jeśli chodzi o odsetek kobiet w rządzie.

Gdy w październiku 2020 roku przeprowadziliśmy podobną analizę, największy odsetek kobiet był w rządzie Finlandii - 58 proc.; w rządach Austrii i Belgii wynosił po 53 proc., w Szwecji - 52 proc. W przypadku polskiego rządu jedna kobieta w Radzie Ministrów stanowiła 5 proc. składu.

Według danych Europejskiego Instytutu ds. Równości Kobiet i Mężczyzn (EIGE), na które powołuje się senacka publikacja "Kobiety w polityce. Statystyki międzynarodowe", "władza jest obszarem, w którym nastąpił największy wzrost udziału kobiet w ciągu ostatnich 10 lat, jest to także obszar, w którym dysproporcja pomiędzy płciami pozostaje największa". Analiza danych EIGE wykazała znaczne różnice w traktowaniu kobiet i mężczyzn na stanowiskach ministerialnych. Mężczyźni najczęściej otrzymywali prestiżowe teki, takie jak sprawy zagraniczne, sprawy wewnętrzne, obrona i sprawiedliwość (42,5 proc. vs 33,1 proc.) oraz finanse i przemysł (24 proc. vs 15,1 proc.). Kobiety częściej otrzymywały teki takie jak zdrowie, edukacja, sprawy społeczne (43,2 proc. vs 19,9 proc.).

Donald Tusk miał natomiast rację, mówiąc, że "mamy najwięcej ministrów ze wszystkich rządów europejskich". Tak jest w odniesieniu do 27 krajów UE: 27-osobowy rząd Morawieckiego jest obecnie najliczniejszym gabinetem. Podobnie było w marcu 2020 roku - 24-osobowa Rada Ministrów Mateusza Morawieckiego - jak pisaliśmy w Konkret24 - była najliczniejszym gabinetem wśród 27 państw UE.

Poza Polską najliczniejsze rady ministrów mają: Włochy – 25 osób, Szwecja i Dania – po 24. Dziesięć rządów w UE liczy więcej niż 20 członków.

Obecna Rada Ministrów Mateusza Morawieckiego jest też najliczniejsza w historii III RP. Jak pisaliśmy w Konkret24, liczy o trzy osoby więcej niż rząd Morawieckiego po rekonstrukcji w czerwcu 2022 roku; o dwie więcej niż najliczniejszy do tej pory rząd III RP – gabinet Hanny Suchockiej z 1992 roku; o trzy osoby więcej niż rząd Tadeusza Mazowieckiego z 1989 roku.