Morawiecki: Polacy pierwszy raz od 200 lat masowo wracają z emigracji. Dane pokazują co innego

Na wiecu 25 września w Kraśniku premier Morawiecki przekonywał wyborców o skuteczności swoich rządów w rozwoju gospodarczym Polski. "Cztery lata temu pokazaliśmy wizję rozwoju Polski, która dogania tych najbogatszych, do której wracać będą Polacy z emigracji. I to się dzieje! Polacy pierwszy raz od 200 lat wracają masowo z emigracji w czasach rządów Prawa i Sprawiedliwości" – powiedział Mateusz Morawiecki.

Argument o "masowych powrotach z emigracji" nie po raz pierwszy pojawia się w przekazie polityków PiS, którzy posługują się nim do wykazania, że dzięki obecnym rządom sytuacja w Polsce jest lepsza niż w innych krajach. 28 stycznia 2022 roku na spotkaniu z hiszpańską Polonią premier stwierdził: "Tysiące osób wracają do Polski. Ja jestem z tego powodu, jak myślę, najszczęśliwszym premierem w Europie, że mogę doświadczyć takiego ruchu migracyjnego w stronę Polski".

Gdy wtedy weryfikowaliśmy jego słowa, okazało, się, że różnica między liczbą wracających z emigracji a liczbą tych, którzy z Polski na stałe wyjeżdżają, była niewielka. Z kolei w kwietniu 2023 roku premier mówił, że "dziś jest pierwszy raz w historii Polski", gdy "ponad 300 tysięcy ludzi wróciło z emigracji". W lipcu tego roku minister Łukasz Schreiber powiedział, że w ostatnich ośmiu latach "więcej Polaków wróciło do kraju, niż z niego wyjechało".

O tym, że do Polski wracają "setki tysięcy ludzi" Mateusz Morawiecki mówił także 25 sierpnia na wiecu w Kolbuszowej. Teraz do tej frazy dorzucił słowa, że dzieje się tak "pierwszy raz od 200 lat". W tym czasie mieliśmy dwie wielkie fale reemigracji do Polski, obie związane z zakończeniem obu wojen światowych. Każda z nich swoją skalą znacznie wykraczała poza szacunkową liczbę powrotów z emigracji za rządów PiS.

Jak podaje Elżbieta Stańczyk w opracowaniu "Repatriacja ludności polskiej po I wojnie światowej" (opublikowane w "Wiadomościach Statystycznych GUS" w 2004 roku), w 1918 roku do Polski wróciło ok. 300 tys. osób z Niemiec (robotników i jeńców wojennych); natomiast w latach 1918-1924 z terenów dawnego imperium rosyjskiego – jak podawały Roczniki Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej z 1924 i 1925/26 – do Polski wróciło 1,3 mln osób, w tym 469 tys. to byli Polacy.

Z kolei po II wojnie światowej skala powrotów Polaków z wojennych wywózek i emigracji była o wiele większa. W wydanej w 1974 pracy "Repatriacja ludności polskiej po II wojnie światowej", na którą powołuje się wielu współczesnych historyków, Krystyna Kersten obliczyła, że repatriacja z Niemiec od 1945 do 1950 roku objęła 1 642,5 tys. osób, z innych krajów europejskich 298,5 tys. oraz spoza Europy 8,0 tys. ludności polskiej. Nie uwzględniając więc przesiedleń z dawnych wschodnich terenów przedwojennej Polski, wymuszonych zmianą granic, napłynęło po wojnie do Polski z innych krajów sumie 1,9 mln osób.

Żadna z dostępnych baz danych nie pokazuje takiej skali powrotów do Polski w czasie obecnych rządów.

Wcześniejsze wypowiedzi premiera mogą wskazywać, że podstawą do tezy o "masowych powrotach emigracji" są dane GUS. "Dziś jest pierwszy raz w historii Polski, ostatnie trzy lata, dane GUS-u, kiedy ponad 300 tysięcy ludzi wróciło z emigracji - także do naszych polskich wsi, do powiatów i do gmin" - to wypowiedź Mateusza Morawieckiego z 15 kwietnia.

Główny Urząd Statystyczny co roku publikuje "Informację o rozmiarach i kierunkach czasowej emigracji z Polski". Zestawienie teraz dostępne dotyczy lat 2004-2020 - ostatnią aktualizację opublikowano w październiku 2021 roku. Dane za lata 2021 i 2022 mają być dostępne dopiero w grudniu.

We wspomnianej wyżej publikacji GUS - jak już wyjaśnialiśmy w Konkret24 - są dane o "Szacunku emigracji z Polski na pobyt czasowy w latach 2004-2020 (liczba osób przebywających za granicą w końcu roku)". Podano szacunek ogólny oraz w podziale na kraje przebywania emigrantów. Liczba 301 tys. to różnica między ogólną liczbą imigrantów na koniec 2017 roku (2 mln 540 tys.) i na koniec 2020 roku (2 mln 239 tys.).

GUS w swojej publikacji o tłumaczy: "Prezentowany szacunek przedstawia liczbę emigrantów z Polski przebywających czasowo za granicą – według stanu w końcu każdego roku (w okresie 2004-2005 i 2010-2020). Dane te nie są zatem strumieniami migracji, czyli liczbą wyjazdów w poszczególnych latach, i nie można ich sumować". Według GUS jest to więc tylko szacunek, w dodatku utrudniony przez "różne systemy ewidencjonowania przepływów migracyjnych funkcjonujące w poszczególnych krajach oraz różną dostępność danych o migracjach".

GUS prezentuje jeszcze dane dotyczące osób, które wyjechały z Polski i wymeldowały się z pobytu stałego oraz tych, które wróciły do Polski z zagranicy i zameldowały się na stały pobyt w kraju. Różnica między tymi liczbami to tzw. bilans migracyjny. Lata 2019 i 2020 to jedyny okres w czasie rządów Zjednoczonej Prawicy, gdy bilans migracyjny był dodatni - czyli więcej Polaków wróciło na stałe, niż na stałe wyjechało. W 2019 roku wyniósł 1222, w 2020 roku 251 osób.

Jak już pisaliśmy w Konkret24, od 2021 roku malała liczba powracających na stałe do kraju. W 2021 roku do Polski na stałe przyjechało 9835 osób, a wyjechało 11 935; bilans był więc ujemny i wyniósł 2100 osób. Rok później do Polski na stałe przyjechało 9649 osób, wyjechało 13 514. Ujemny bilans migracyjny (-3866 osób) był wyższy niż rok wcześniej.

W latach 2016-2022 w Polsce zameldowało się na pobyt stały 70 663 obywateli, a wymeldowało 80 331. Bilans migracyjny za ten okres był więc ujemy: -9668. To nie potwierdza słów premiera, że "coraz więcej ludzi wraca" i "setki tysięcy ludzi wraca do Polski".