Ziobro: "nie ma Prokuratury Europejskiej". Jest, działa od dwóch lat

Zbigniew Ziobro w "Salonie politycznym Trójki" 28 kwietnia wyjaśniał, dlaczego jego partia Solidarna Polska zmieni nazwę na Suwerenna Polska (co stało się na kongresie 3 maja). Według ministra sprawiedliwości ma to być związane z głównym celem ugrupowania: obroną interesów Polski przed "ewidentnymi próbami pozbawienia nas Polaków (…) naszej państwowości" przez Unię Europejską. Podkreślał, że jego partia od dawna jest obrońcą suwerenności Polski. Przypomniał, że Solidarna Polska była przeciwna mechanizmowi warunkowości (zasada "pieniądze za praworządność" - red.). I dodał: "To my też sprzeciwiliśmy się raz w jednej sprawie zmianom instytucjonalnym integracji europejskiej skutecznie, bo od naszej decyzji, decyzji ministra sprawiedliwości zależało, czy będzie powołana wspólna prokuratura generalna, europejska. Nie została powołana za sprawą decyzji jednej partii politycznej - może nie największej, ale stojącej na straży suwerenności. Nie ma Prokuratury Europejskiej".

Tylko że Prokuratura Europejska (European Public Prosecutor’s Office, EPPO) istnieje - działa od 1 czerwca 2021 roku. W jej pracach uczestniczą 22 państwa., choć Polska rzeczywiście nie.

Na stronie internetowej EPPO czytamy, że prace nad jej utworzeniem trwały prawie 25 lat. I od początku myślano o instytucji zwalczającej przestępstwa na szkodę interesów finansowych Unii Europejskiej. Pomysł skonkretyzował się w kwietniu 2007 roku za sprawą ówczesnego komisarza ds. sprawiedliwości Franco Frattiniego. Trwały wówczas negocjacje nad reformą unijnych traktatów, które w imieniu Polski prowadzili prezydent Lech Kaczyński i premier Jarosław Kaczyński. Te negocjacje doprowadziły do stworzenia tzw. traktatu lizbońskiego, którego oficjalna nazwa to Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (od tego czasu ten ostatni dokument to Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, TFUE). W tym dokumencie znalazł się zapis pozwalający na powołanie Prokuratury Europejskiej:

Fakt, że taki przepis znalazł się w traktacie reformującym UE, oznacza, że Zbigniew Ziobro (w 2007 roku był ministrem sprawiedliwości) nie zablokował rozwiązań prawnych, które umożliwiały utworzenie instytucji Prokuratury Europejskiej.

Traktat Lizboński został podpisany 13 grudnia 2007 roku przez ówczesnego premiera Donalda Tuska. 1 kwietnia 2008 roku Sejm uchwalił ustawę upoważniającą prezydenta do ratyfikacji traktatu lizbońskiego (z przepisem umożliwiającym powołanie EPPO). W tym głosowaniu Zbigniew Ziobro, jako poseł klubu PiS, głosował za.

Dopiero po ponad trzech latach od zakończenia procesu ratyfikacji traktatu lizbońskiego przez wszystkie państwa Unii Europejskiej (w Polsce było to 10 października 2009 roku) 17 lipca 2013 roku Komisja Europejska przedstawiła projekt rozporządzenia powołującego Prokuraturę Europejską (EPPO). Na tempo prac wpływały zastrzeżenia niektórych państw europejskich - m.in. Szwecji, Wielkiej Brytanii, Irlandii i także Polski - związane z funkcjonowaniem EPPO. Kluczowe negocjacje w sprawie powołania tej instytucji toczyły się na przełomie 2016 i 2017 roku, a więc już za rządów PiS, który nie do końca był przeciwny utworzeniu EPPO. 25 stycznia 2017 roku na posiedzeniu sejmowej komisji do spraw Unii Europejskiej wiceminister sprawiedliwości Łukasz Piebiak (jeden z najbliższych współpracowników Zbigniewa Ziobry) stwierdził: "My nie mówimy 'nie', my mówimy: 'pracujmy dalej, dopracujmy projekt aktu normatywnego'" (czyli rozporządzenia w sprawie powołania Prokuratury Europejskiej – red.). Mówił też, że zastrzeżenia wobec projektu tego rozporządzenia mają także Szwecja, Holandia, Węgry, Austria. To przeczy twierdzeniu Ziobry, jakoby tylko Polska, tylko on i jego partia byli przeciwni Prokuraturze Europejskiej.

Swoje zastrzeżenia wobec propozycji KE - m.in. w sprawie jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawach prowadzonych przez Prokuraturę Europejską lub zbyt szerokiego jej dostępu do informacji i danych będących w posiadaniu krajowych organów prowadzących postępowanie przygotowawcze - Polska przedstawiła 7 lutego 2017 roku na posiedzeniu Rady do Spraw Ogólnych Unii Europejskiej. Jarosław Starzyk, ówczesny ambasador Polski przy UE (a więc nie osobiście Zbigniew Ziobro), przekazał stanowisko polskiego rządu, który nie zgodził się na powołanie Prokuratury Europejskiej. W komunikacie po posiedzeniu napisano: "7 lutego 2017 r. w Radzie odnotowano brak jednomyślnego poparcia dla proponowanego rozporządzenia ustanawiającego Prokuraturę Europejską".

Mimo sprzeciwu kilku państw Prokuratura Europejska jednak powstała. Jak? Bo wykorzystano kolejne przepisy art. 86 TFUE:

I tak 3 kwietnia 2017 roku 16 państw (Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Litwa, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Republika Czeska, Rumunia, Słowacja, Słowenia) na podstawie powyższego przepisu zdecydowało o powołaniu Prokuratury Europejskiej na zasadzie wzmocnionej współpracy. To mechanizm przewidziany w unijnych traktatach i pozwalający na ściślejszą i pogłębioną integrację w węższym gronie państw członkowskich, które są do tego przygotowane i chcą taką współpracę podjąć.

12 października 2017 roku już 20 państw UE przyjęło rozporządzenie o utworzeniu EPPO - rozpoczęła ona działalność 1 czerwca 2021 roku. W art. 3 tego rozporządzenia napisano: "niniejszym ustanawia się Prokuraturę Europejską jako organ Unii".

Zbigniew Ziobro w radiowym wywiadzie mówił o "wspólnej prokuraturze generalnej, europejskiej" - być może miał na myśli instytucję obowiązkową dla wszystkich członków UE. Bo jak tłumaczył Prokurator Krajowy Dariusz Barski w wywiadzie dla "Rzeczpospolitej" 1 czerwca 2022 roku: "Minister sprawiedliwości, prokurator generalny Zbigniew Ziobro skorzystał z przysługującego Polsce prawa weta i zablokował powołanie instytucji, która wiązałaby wszystkie państwa". Tylko że minister Ziobro w Trójce kategorycznie stwierdził: "nie ma Prokuratury Europejskiej" - co jest nieprawdą. Jest i działa jako organ UE dla 82 proc. państw członkowskich. To że Polska odmówiła udziału w tym projekcie, nie znaczy bowiem, że taka instytucja nie powstała, że jej nie ma i że nie działa.

Obecnie w pracach EPPO uczestniczą 22 państwa unijne. Nie biorą w nich udziału Dania i Irlandia, które już wcześniej wynegocjowały sobie tzw. klauzule wyłączające – nie uczestniczą we wspólnej unijnej polityce w zakresie praw obywatelskich, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Z kolei Polska, Szwecja i Węgry nie wyraziły chęci przestąpienia do EPPO. Mogą to uczynić w każdym momencie.

Z raportu EPPO za 2022 rok, który został opublikowany w marcu, dowiadujemy się, że na koniec 2022 roku prokuratorzy EPPO prowadzili 1117 spraw (active investigations) dotyczących szkód szacowanych na 14,1 mld euro (z czego 47 proc. dotyczy oszustw związanych z podatkiem VAT); na wniosek prokuratorów EPPO sądy zamroziły 359 mln euro. Jedna z ostatnich spraw EPPO dotyczy śledztwa w sprawie siedmiu podejrzanych o nieuczciwe pozyskanie ponad 700 tys. euro unijnych funduszy na uprawy ekologiczne.

Reasumując: nie tylko Zbigniew Ziobro i jego partia blokowali powstanie i rozpoczęcie działalności Prokuratury Europejskiej - bo zastrzeżenia miało kilka innych państw unijnych, ale w miarę upływu czasu było takich coraz mniej. Co więcej, powołanie EPPO wymusiło konieczność zmian w polskim prawie. I to polityk partii Ziobry - jego zastępca w ministerstwie Marcin Warchoł - prezentował 7 lipca 2022 roku w Sejmie rządowy projekt nowelizacji Kodeksu postępowania karnego i ustawy o prokuraturze, której jednym z celów było określenie ram współpracy polskich prokuratorów z prokuratorami EPPO.

W uzasadnieniu nowelizacji napisano, że na podstawie unijnych traktatów "zarówno Unia, jak i jej państwa członkowskie są zobowiązane do zwalczania wszelkich działań naruszających interesy finansowe Unii"; a dalej: "niezbędna jest nowelizacja przepisów Kodeksu postępowania karnego włączająca Prokuraturę Europejską do kręgu podmiotów uprawnionych do funkcjonowania w transgranicznym obrocie prawnym i umożliwiająca polskim prokuraturom i sądom wykonywanie jej wystąpień, jak również wprowadzająca możliwość występowania przez polskie prokuratury i sądy do Prokuratury Europejskiej o zabezpieczenie i przekazanie materiału dowodowego w sprawach objętych jej kompetencją". Ta współpraca ma się odbywać za pośrednictwem Prokuratury Krajowej.

W opinii do proponowanych zmian Stowarzyszenie Adwokackie Defensor Iuris przypomniało, że Polska - podobnie jak Węgry - uważała powołanie EPPO za sprzeczne z suwerennością naszego państwa. Konsekwencją decyzji o nieprzystąpieniu do EPPO była zmiana kpk i ustawy o prokuraturze . "Nie można jednak oprzeć się wrażeniu, że najbardziej prawdopodobną intencją jest otwarcie sobie ścieżki do wybiórczej praktyki stosowania przepisów o PE, niż rzeczywista chęć współpracy z nową instytucją unijną. Zwłaszcza, iż w UE pojawiają się głosy, iż odmowa udziału państwa członkowskiego w Prokuraturze Europejskiej może być jednym z kryteriów oceny tego państwa w zakresie tzw. mechanizmu warunkowości, czyli w skrócie: zasady środki unijne w zamian za praworządność" - napisał autor opinii Jarosław Szymczyk.

Opozycja oskarżała wówczas ministra Ziobrę i jego podwładnych o to, że zmiany mają na celu przejęcie przez nich kontroli nad aktami i informacjami, jakie mają trafić do EPPO. "Czy nie jest tak czasem, że to właśnie obawa przed tym, że słynny Kongres Solidarnej Polski za europejskie pieniądze mógłby po zakończeniu śledztwa OLAF-a znaleźć swój finał właśnie w akcie oskarżenia Prokuratury Europejskiej? Czy nie jest tak czasem, że mafia VAT-owska, która żywiła się w Ministerstwie Finansów za waszych czasów, też mogłaby mieć kłopoty?" - pytał w sejmowej dyskusji poseł Koalicji Obywatelskiej Witold Zembaczyński. Chodziło o sprawę z 2013 roku, kiedy to z funduszy Parlamentu Europejskiego frakcja, do której należeli europosłowie SP, pokryła koszty kongresu klimatycznego, którego organizatorem była Solidarna Polska (odbył się 30 czerwca 2013 roku). Wtedy odbyła się konwencja Solidarnej Polski pod hasłem "Nowe państwo, nowa Konstytucja".

Za uchwaleniem ustawy zmieniającej kpk i ustawę o prokuraturze 27 października 2022 roku głosowali wszyscy obecni w Sejmie posłowie Solidarnej Polski, a obecnie Suwerennej Polski.