Po niedawnej powodzi w powiecie myślenickim senator Stanisław Gawłowski i były ekspert Banku Światowego Jakub Karnowski napisali, że to "rząd PiS ponosi winę za powódź", ponieważ zrezygnował z projektu ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu rzeki Raby. Rzeczywiście - w 2019 roku skreślono kontrakt na inwestycje przeciwpowodziowe na Rabie.
W nocy z soboty na niedzielę 18 lipca w niektórych rejonach powiatu myślenickiego spadło do 100 litrów deszczu na metr kwadratowy, co doprowadziło do wezbrania wód. Żywioł dotknął 104 zabudowania, zarówno mieszkalne, jak i gospodarcze. Stany alarmowe zostały przekroczone na rzekach Skawinka i Szreniawa. Z brzegu wystąpiły potoki Wysoczanka, Radoczanka i Kleczanka. Gwałtowny deszcz zalał odcinek drogi krajowej nr 7 – czyli zakopianki - na wysokości Głogoczowa.
"Tutaj, z Małopolski możemy obiecać, że zrobimy wszystko, by te straty, które się tu pojawiły, zostały jak najszybciej usunięte" – mówił 18 lipca premier Mateusz Morawiecki podczas wizyty w powiecie myślenickim.
Tego samego dnia senator niezrzeszony Stanisław Gawłowski (w latach 2007-2015 wiceminister środowiska w rządzie PO-PSL) ogłosił jednak na Twitterze: "Rząd PiS ponosi winę za powódź w okolicach Myślenic. W 2015 rząd @Platforma_org przygotował wraz z finansowaniem gotowy do realizacji projekt ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczu rzeki Raby. Rząd PiS zrezygnował z realizacji tej inwestycji" (pisownia wszystkich postów oryginalna).
Do wpisu, który miał ponad 700 polubień, załączył screen tekstu podpisanego przez niego, w którym informował, że (podajemy skrót tego przekazu):
pod nadzorem Stanisława Gawłowskiego rząd PO zawarł w 2015 roku umowę z Bankiem Światowym na finansowanie inwestycji przeciwpowodziowych na lata 2015-2022;
36 mln euro (ok. 160 mln zł) przeznaczono na inwestycje przeciwpowodziowe w zlewni rzeki Raby - czyli tam, gdzie znajdują się Myślenice i Pcim;
za rządów PiS Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej zablokował tę inwestycje, którą ostatecznie skreślił Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie.
W tekście było też wyjaśnienie, że: "Zlewnia Raby to lokalizacja Myślenic i Pcimia oraz Łapanowa nad Stradomką". Niedaleko Myślenic leży zalany 18 lipca Głogoczów; z kolei Łapanów to miejscowość zalana w czerwcu 2020 roku wodami Stradomki, dopływu Raby.
Podobne informacje w tweecie podał tego samego dnia Jakub Karnowski, były ekspert Banku Światowego, wykładowca warszawskiej Szkoły Głównej Handlowej. "Powódź w Myślenicach jest bezpośrednim zaniedbaniem PiS. Bank Światowy (w którym pracuje z przerwami od 2003) w 2015 miał gotowy projekt zabezpieczenia przeciwpow. Myślenic i Pcimia przyjęty przez rząd PO-PSL jesienią 2015. Rząd Szydło z niego zrezygnował" – napisał. Jego wpis miał 2,5 tys. polubień.
Sprawdziliśmy, czy informacje podane przez Stanisława Gawłowskiego i Jakuba Karnowskiego są prawdziwe.
Umowa z Bankiem Światowym: wrzesień 2019 roku
10 września 2015 roku, sześć tygodni przed wyborami parlamentarnymi (były 25 października, wygrał PiS), rząd PO-PSL podpisał z Bankiem Światowym umowę pożyczki w wysokości 460 mln euro na sfinansowanie "Projektu ochrony przeciwpowodziowej dorzecza Odry i Wisły", w którym zawarto też projekty inwestycyjne dotyczące rzeki Raby.
Tę informację znaleźliśmy w dokumencie Najwyższej Izby Kontroli pt. "Realizacja projektów ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczach Odry i Wisły w 2016 roku". Potwierdza to, o czym napisali Gawłowski i Karnowski.
Nowy rząd PiS 24 maja 2016 roku podpisał umowę z Bankiem Rozwoju Rady Europy na dofinansowanie "Projektu ochrony przeciwpowodziowej dorzecza Odry i Wisły" w kwocie 300 mln euro. Pozostałe środki miały pochodzić z budżetu państwa (192 mln euro), Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (50 mln euro) i Unii Europejskiej (200 mln euro). Łączny koszt zadań "Projektu ochrony przeciwpowodziowej dorzecza Odry i Wisły" oszacowano 1202 mln euro (ok. 5,3 mld zł).
Projekt ten jest realizowany od 4 listopada 2015 roku. Od tego czasu wykonano roboty budowlane na czterech inwestycjach - ich wartość to 241 mln zł. Teraz realizowane są - jak poinformowało nas biuro prasowe Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie - roboty budowlane na terenie sześciu województw, ich łączna wartość wynosi ponad 1,8 mld zł. Kontynuowane są postępowania przetargowe dla dziewięciu kontraktów na roboty budowlane o łącznej wartości ponad 997 mln zł.
Według stanu na 30 czerwca tego roku od rozpoczęcia projektu wydano nań 1,169 mld zł - to stanowi 23 proc. kwoty zaplanowanej na realizację całego projektu ochrony przeciwpowodziowej w dorzeczach Odry i Wisły.
Podkomponent 3C projektu: inwestycje w dorzeczu Raby
Jednym z elementów "Projektu ochrony przeciwpowodziowej dorzecza Odry i Wisły" był tzw. komponent 3: "Ochrona przeciwpowodziowa Górnej Wisły", który składał się z czterech podkomponentów. Podkomponent 3C nazwano: "Bierna i czynna ochrona w zlewni rzeki Raby". W jego ramach zaplanowano m.in. zwiększenie wielkości rezerwy przeciwpowodziowej zbiornika retencyjnego Dobczyce oraz budowę i modernizację wałów przeciwpowodziowych. Zakończenie prac planowano na rok 2023. W ramach podkomponentu 3C miano zrealizować kontrakt o symbolu 3C.1 o nazwie: "Program Raba. Suche zbiorniki i pozostałe obiekty hydrotechniczne" - chodziło o budowę suchych zbiorników przeciwpowodziowych, czyli takich, które przyjmują wodę tylko w czasie powodzi, a także o budowę wałów i murów bulwarowych.
Wartość realizacji całego podkomponentu 3C oszacowano na 148,9 mln zł. Stanisław Gawłowski podał wartość 160 mln zł – różnica może wynikać z innego w różnych latachprzelicznika euro do złotego.
Kontrakt 3C.1 wyłączony z realizacji: marzec 2019
Potwierdzenie informacji, że rzeczywiście zrezygnowano z inwestycji w zlewni Raby, znaleźliśmy w odpowiedzi ówczesnej wiceminister gospodarski morskiej i żeglugi śródlądowej Anny Moskwy na wystąpienie senatora Zbigniewa Cichonia.
26 czerwca 2019 roku, podczas składania oświadczenia senatorskiego, Zbigniew Cichoń z PiS przypomniał stanowisko samorządowców powiatu bocheńskiego, którzy domagali się realizacji inwestycji przeciwpowodziowych na rzece Rabie.
W stanowisku z czerwca 2019 roku samorządowcy stwierdzili, że "intensywne opady deszczu w ostatnich tygodniach po raz kolejny zobrazowały skalę realnego zagrożenia powodziowego na terenie gmin powiatu bocheńskiego: przekroczone zostały stany alarmowe na rzekach Wisła, Raba i Stradomka, wystąpiły liczne podtopienia gospodarstw domowych, infrastruktury drogowej oraz obiektów użyteczności publicznej".
"Konwent Starosty, Burmistrzów i Wójtów Powiatu Bocheńskiego wnioskuje o podjęcie zdecydowanych działań i przejście z fazy projektowej do fazy realizacji inwestycji" – napisali samorządowcy powiatu bocheńskiego.
Tymczasem, jak wynika z odpowiedzi wiceminister Moskwy, trzy miesiące wcześniej – 17 marca 2019 roku – komitet sterujący "Projektu ochrony przeciwpowodziowej dorzecza Odry i Wisły" podjął decyzję o skreśleniu kontraktu na inwestycje na Rabie - czyli kontraktu 3C.1 "Program Raba. Suche zbiorniki i pozostałe obiekty hydrotechniczne". Wiceminister wyjaśniała, że był to efekt dwóch czynników: zakres prac koncepcyjnych dotyczących zlewni Raby pokrywał się z przeglądem i aktualizacją map zagrożenia powodziowego, a ponadto były opóźnienia w wykonaniu map hydrologicznych.
Decyzja odstąpieniu od kontraktu "pozwoliła uniknąć dwukrotnego wydatkowania środków publicznych na realizację zadań o takim samym zakresie" – napisała wiceminister Moskwa.
Wody Polskie: "Ustalono, że strefy zalewowe są znacznie mniejsze, niż pierwotnie przewidywano"
Biuro prasowe Wód Polskich w odpowiedzi na pytania Konkret24 również potwierdziło, że w marcu 2019 roku zrezygnowano z realizacji kontraktu na budowę suchego zbiornika i obwałowań w zlewni Raby - czyli kontraktu 3C.1. Senator Gawłowski w rozmowie z Konkret24 ocenił, że dla tej decyzji trudno znaleźć logiczne wytłumaczenie.
W odpowiedzi Wód Polskich czytamy natomiast, że w 2018 roku "zapadła decyzja o konieczności weryfikacji założeń przyjętych w analizie programu inwestycyjnego i w planie zarządzania ryzykiem powodziowym w zlewni Raby". Te prace miały się zakończyć dopiero w marcu 2019 roku, co - jak wyjaśniają Wody Polskie - stanowiło "istotne i realne zagrożenie realizacji kontraktu 3C.1 (Program Raba. Suche zbiorniki i pozostałe obiekty hydrotechniczne) (...) a tym samym stanowiło to o wysokim ryzyku i dużym prawdopodobieństwie nie wykorzystania środków dostępnych w ramach Projektu. Wobec tego po szeregu analiz i procedowaniu wniosku przez poszczególne szczeble decyzyjne projektu, kontrakt został wyłączony z realizacji w ramach POPDOW (skrót od nazwy projektu "Projekt ochrony przeciwpowodziowej dorzecza Odry i Wisły" - red.) decyzją Komitetu Sterującego Projektu z dnia 7 marca 2019 roku" - informuje biuro prasowe Wód Polskich. Bank Światowy wyraził na to zgodę.
Z odpowiedzi Wód Polskich wynika, że w 2019 roku uznano, iż ryzyko zalania terenów położonych w zlewni Raby jest mniejsze od przewidywanego wcześniej.
"Zaktualizowane modele stref zalewowych były gotowe pod koniec lipca 2019 roku" - napisało nam biuro prasowe. "Ustalono, że strefy zalewowe są znacznie mniejsze, niż pierwotnie przewidywano (...) i w ocenie RZGW Kraków (Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej - red.) zbiorniki te nie miałyby znaczenia, które było pierwotnie im przypisywane dla ochrony przeciwpowodziowej (w szczególności miasta Bochnia). Natomiast w związku z potrzebą połączenia ochrony przeciwpowodziowej z retencjonowaniem wody ze względu na jej niedobory występujące w tej części zlewni rzeki Raby, zbiorniki te zostały zgłoszone do programu retencji" - brzmi wyjaśnienie biura prasowego Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie.
Autor: Piotr Jaźwiński / Źródło: Konkret24; Zdjęcie: Łukasz Gągulski/PAP
Źródło zdjęcia głównego: Łukasz Gągulski/PAP