Ofiara stalinowskiego sędziego przedstawiona jako swój oprawca

Wygląd grafiki wskazuje, że pierwotnie pojawiła się na rozrywkowej stronie "Demotywatory.pl". Jej treść nie ma jednak wiele wspólnego z zabawą, ponieważ przybliża postać Mieczysława Widaja. Jak można dowiedzieć się z dołączonego opisu, ten sędzia wydający wyroki w czasach stalinowskich skazał na śmierć dowódcę podziemia antykomunistycznego Zygmunta Szendzielarza ps. "Łupaszka", a sam dożył wieku 96 lat, "pobierając do końca emeryturę 10 000 zł".

Ta mająca wywoływać oburzenie grafika została opatrzona zdjęciem sfotografowanego w domu starszego mężczyzny w koszuli, który został jednoznacznie ukazany właśnie jako Widaj w podeszłym wieku. Jest to jednak bardzo duże przeinaczenie i krzywdzący kolaż.

Bohater fotografii to nie komunistyczny sędzia, a Józef Olejniczak - były pracownik Zakładów Mechanicznych w Elblągu i jedna z ofiar pokazowych procesów, w których sędzią był pułkownik Ludowego Wojska Polskiego Mieczysław Widaj. W 1952 roku to właśnie Widaj bez przedstawienia dowodów skazał Olejniczaka na 11 lat więzienia, a kilku jego współpracowników na karę śmierci.

Wpis ze zdjęciem ukazał się między innymi na profilu poświęconym majorowi "Łupaszce". Autor opatrzył go dopiskiem "Hańba oprawcom i kolaborantom!". W tej formie został udostępniony ponad 860 razy. W komentarzach internauci oburzali się brakiem osądzenia Widaja i pisali o nim jako o "bandycie" czy "zwyrodnialcu". Wszystkiemu towarzyszyło jednak zdjęcie mężczyzny, który 60 lat po swoim procesie mówił, że "nigdy nie wybaczy" Widajowi.

Mieczysław Widaj i Józef Olejniczak spotkali się na sali sądowej w ramach wydarzeń, które potem przeszły do historii polskiego stalinizmu jako "sprawa elbląska".

Wszystko zaczęło się od pożaru, który wybuchł w nocy z 16 na 17 lipca 1949 roku na terenie jednej z hal Zakładów Mechanicznych im. Gen. Karola Świerczewskiego w Elblągu. Była to noc z soboty na niedzielę, dlatego zatrudnionego w "Zamechu" Józefa Olejniczaka nie było wtedy w pracy. Mimo tego 23-latek niedługo potem został aresztowany i oskarżony o udział w "podpaleniu" zakładów.

Zatrzymanie Olejniczaka i prowadzone stalinowskimi metodami śledztwo miały na celu wykazanie, że pożar tak naprawdę był celowym działaniem wywrotowym, inspirowanym przez zagranicznych agentów. Główne podejrzenia padły na francuskich pracowników "Zamechu", jako że właśnie obywateli Francji było tam wtedy poza Polakami najwięcej. Łącznie aresztowano pod zarzutami sabotażu ponad 200 osób. Zarzuty stawiano nawet nieletnim.

Przez dwa lata po pożarze pracownicy Urzędu Bezpieczeństwa i Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego robili wszystko, aby uwiarygodnić z góry ustaloną tezę i wydać zgodne z nią wyroki. Podejrzani, wśród których był także Józef Olejniczak, byli w areszcie bici i torturowani, a ich jedyną szansą skrócenia cierpienia było przyznanie się do winy.

60 lat po tamtych wydarzeniach Józef Olejniczak opowiedział swoją historię elbląskiej dziennikarce Grażynie Wosińskiej. - Przez miesiąc grzecznie pytali mnie o życiorys, potem o pożar hali. Jeden z śledczych podsunął mi rękę pod nos i powiedział, że kaktus mu wyrośnie, jak się nie przyznam do podpalenia hali - wspominał Olejniczak. - Najgorsze było bicie w pięty. Nigdy bym nie przypuszczał, że to takie straszne. Nie wiem dlaczego głowa pęka z bólu. Nie jestem w stanie powiedzieć, jak mnie męczyli. To zbyt trudne - opowiadał dziennikarce.

Sam proces trwał trzy lutowe dni 1952 roku. Józef Olejniczak nie pamięta nawet nazwiska adwokata, ponieważ tamten zupełnie nie spełniał swojej roli i nie bronił zarówno jego, jak i ośmiu innych oskarżonych.

Wydane przez Mieczysława Widaja wyroki były zatwierdzone przez szefa Zarządu Sądownictwa Wojskowego i mimo braku dowodów, skazywały wszystkich oskarżonych. Trzech z nich, Francuz i dwóch Polaków, zostało skazanych na śmierć. Pozostali otrzymali kary pozbawienia wolności od dożywocia do 11 lat. Ten ostatni wyrok dotyczył samego Olejniczaka.

Dowody przeciw niemu były jednak tak słabe, że dwa lata później protokoły rozpraw zniszczono w obawie przed wznowieniem postępowania, a w 1956 roku niesłusznie skazanego pracownika "Zamechu" wypuszczono. W tym samym roku uniewinniono wszystkich oskarżonych.

93-letni Olejniczak jest ostatnim żyjącym skazanym w "sprawie elbląskiej". - Nie wybaczę nigdy - mówił w 2011 roku Olejniczak w rozmowie z Grażyną Wosińską.

Wyroki wydane w tzw. "sprawie elbląskiej" nie były jedynymi wydanymi w stalinowskim okresie historii PRL-u przez Mieczysława Widaja. Pułkownik Ludowego Wojska Polskiego, a także przewodniczący Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie do dziś kojarzony jest głównie z procesami przeciwko działaczom polskiego podziemia antykomunistycznego. W ciągu ośmiu lat od zakończenia II wojny skazał na śmierć ponad 100 polskiego podziemia niepodległościowego, w tym wymienionego na grafice krążącej w internecie majora Zygmunta Szendzielarza ps. "Łupaszka", który decyzją Widaja został stracony w lutym 1951 roku. Orzekał też m.in. w sprawie asa polskiego lotnictwa, Stanisława Skalskiego (kara śmierci, ułaskawiony przez prezydenta Bolesława Bieruta) i biskupa kieleckiego Czesława Kaczmarka (12 lat pozbawienia wolności).

Poza zdjęciem, informacje o Widaju przytoczone na grafice są częściowo zgodne z prawdą. Rzeczywiście zmarł w Warszawie w 2008 roku w wieku 96 lat. Do końca życia pobierał 9 tys. zł. emerytury (a nie 10 tys. jak napisano we wpisie). Grażyna Wosińska w swoim artykule na ten temat dodaje, że składała się ona z dwóch części - 5 tys. emerytury cywilnej (po przejściu w stan spoczynku Widaj pracował jako radca prawny) i 4 tys. emerytury wojskowej.

W 1956 roku miał zostać objęty śledztwem związanym z wydawanymi przez siebie wyrokami, jednak rok później przeszedł w stan spoczynku i śledztwa nie przeprowadzono. Widaj nie został rozliczony przez sądy przed 1989 rokiem ani po tej dacie.

Elbląska dziennikarka Grażyna Wosińska jest także autorką zdjęcia Józefa Olejniczaka, które zostało użyte we wpisie jako fotografia mająca rzekomo przedstawiać stalinowskiego sędziego Widaja. Posłużyło ono jako ilustracja do tekstu, w którym niesłusznie skazany więzień opowiadał historię swojego procesu. Najprawdopodobniej to właśnie stamtąd pozyskał je autor wprowadzającej w błąd i niezwykle krzywdzącej dla Olejniczaka grafiki. Sama dziennikarka przyznała w rozmowie z Konkret24, że natrafiła na nią już w zeszłym roku i podjęła konkretne kroki w tej sprawie.

- Kiedy to zobaczyłam w sieci, byłam zbulwersowana - mówi Grażyna Wosińska. - Osobiście znam pana Józefa i głównie dlatego było to dla mnie szokujące. Zwykle w takich sytuacjach nie reaguję, jednak w tym przypadku postanowiłam coś zrobić. Widziałam, że ostatnio pojawiło się to już z nałożonym prawdziwym zdjęciem Widaja, więc jest to jakiś efekt - dodaje.

O interwencji u administratora konta na Facebooku poinformowała nas także gdańska delegatura Instytutu Pamięci Narodowej. "Napisaliśmy do administratora konta na Facebooku, który umieścił na swoim profilu fotografię z niewłaściwym podpisem. Wciąż czekamy na reakcję", napisał Jan Hlebowicz, asystent prasowy Oddziału IPN w Gdańsku i dodał:

Rzeczywiście, grafika pojawiła się w serwisach społecznościowych w ostatnich dniach już w nieco zmienionej wersji. Ciągle informacja o Mieczysławie Widaju jest jednak opatrzona zdjęciem Józefa Olejniczaka, a jedynie w prawym górnym rogu dotatkowo umieszczono czarno-białą fotografię, na której znajduje się ubrany w mundur Widaj.

Ze względu na wiek pana Józefa Olejniczaka, redakcja postanowiła nie prosić go o komentarz w tej sprawie. Czytelników zachęcamy do zgłaszania próśb o usunięcie tej (jak i każdej innej) fałszującej historię grafiki administratorom stron, na których się pojawia.

Tekst został uzupełniony 15.03 o komentarz asystenta prasowego Oddziału IPN w Gdańsku.

Autor: Michał Istel / Źródło: Konkret24; NaszeMiasto; Zdjęcie tytułowe: Wikimedia Commons, IPN