Najnowsze dane Eurostatu pokazują, że w ostatnich miesiącach ubiegłego roku w Polsce przybywało nadmiarowych zgonów - w grudniu byliśmy pod tym względem na pierwszym miejscu zestawienia 31 państw UE i EFTA.
Grudzień był najtragiczniejszym miesiącem 2021 roku pod względem liczby zgonów w Polsce - jak informowaliśmy, zmarło 60 520 osób. W tym miesiącu raportowano dziennie nawet ponad 500 zgonów z powodu COVID-19. To musiało wpłynąć na całościowe statystyki. I widać to też w opublikowanych 16 lutego danych Eurostatu, który podaje dane o nadmiarowych zgonach w krajach Unii Europejskiej i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA). Najnowsze dane uwzględniają grudzień 2021 roku.
Pokazują, jak w ostatnich trzech miesiącach ubiegłego roku pogorszyła się sytuacja w Polsce. Podczas gdy w miesiącach letnich byliśmy pod względem nadmiarowych zgonów wśród analizowanych państw na odległych miejscach, to w listopadzie zajmowaliśmy już siódme miejsce, a w grudniu - pierwsze.
Nadmiarowe zgony - czym są
Przypomnijmy: nadmiarowe zgony to różnica między liczbą zgonów w danym okresie a średnią liczbą zgonów z analogicznych okresów w ostatnich kilku latach - zwaną poziomem odniesienia. Nadmiarowe zgony lepiej podawać jako odsetek, czyli średnią wzrostów zgonów. Wyraża on zmianę liczby zgonów (dynamikę) wobec poziomu odniesienia. Wszystko przez ograniczenia związane z porównywaniem sytuacji w różnych regionach czy krajach: czym innym jest np. 100 tys. nadmiarowych zgonów w małym Luksemburgu, a czym innym w Chinach. Stąd lepiej podawać wartości procentowe. Eurostat publikuje dane o odsetku nadmiarowych zgonów w każdym miesiącu pandemii w porównaniu do średniej z czterech lat (2016-2019).
Do czego wykorzystuje się obserwację nadmiarowych zgonów w epidemiologii? By ustalić, czy sytuacja zdrowotna ludności jest stabilna i czy występują zjawiska, które wpływają na umieralność. Statystyki umieralności to najbardziej wiarygodne dane demograficzne i dobra miara oceny sytuacji zdrowotnej w krajach, gdzie prowadzona jest kompletna rejestracja zgonów.
Niechlubne miejsce lidera wśród 31 państw UE i EFTA
W październiku z odsetkiem 14,5 proc. nadmiarowych zgonów Polska była na 12. miejscu w Europie. Średnia dla krajów Unii Europejskiej wynosiła wówczas 17,8 proc.
Listopad i grudzień przyniosły znaczące negatywne zmiany. W listopadzie w Polsce nadmiarowych zgonów było już 50,9 proc. Najwięcej nadmiarowych zgonów odnotowano w Bułgarii (87,8 proc.), Słowacji (72 proc.) i Rumunii (69,7 proc.). Najmniej w Szwecji (2,8 proc.), we Włoszech (4,3 proc.) i we Francji (6,7 proc.). Średnia dla krajów Unii Europejskiej w listopadzie wyniosła 26 proc.
W grudniu w Polsce odnotowano już najwięcej nadmiarowych zgonów w analizowanych krajach Europy - 68,9 proc. Na drugim miejscu była Słowacja (59,2 proc.), na trzecim - Chorwacja (44,5 proc.). Najmniej nadmiarowych zgonów było w Szwecji (4,4 proc.) oraz w Finlandii i Irlandii (5,4 proc.).
Niekorzystne statystyki krajów Europy Środkowo-Wschodniej widać też w całym czwartym kwartale ubiegłego roku. Gdyby wziąć pod uwagę średni odsetek nadmiarowych zgonów w ostatnich trzech miesiącach roku (październik-grudzień), to Polska jest na miejscu 4. z wartością 44,8 proc. Najwyższy średni odsetek w tym czasie miała Bułgaria (68,3 proc.), potem Rumunia (63,9 proc.) i Słowacja (52,7 proc.). Wartości powyżej 30 proc. notowały też: Chorwacja, Łotwa, Litwa, Słowenia, Węgry.
Najniższy średni odsetek nadmiarowych zgonów w okresie październik-grudzień odnotowano w Liechtensteinie (0,4 proc.), Szwecji (2,4 proc.) i we Włoszech (5,7 proc.).
Nadmiarowe zgony w 2021 roku: jak zmieniała się pozycja Polski
Przyjrzyjmy się jeszcze miesięcznym danym Eurostatu o nadmiarowych zgonach w 2021 roku z wcześniejszych miesięcy. W szczycie trzeciej fali, czyli kwietniu, w Polsce było 65,3 proc. nadmiarowych zgonów względem średniej z lat 2016-2019, a w całej UE - 21 proc. Polska była wówczas na drugim miejscu wśród 31 analizowanych krajów Unii Europejskiej i EFTA ujętych w zestawieniu Eurostatu. W maju nadmiarowych zgonów było już w Polsce mniej (27 proc.), ale był to i tak najwyższy wynik.
Od czerwca do sierpnia odsetek nadmiarowych zgonów w Polsce malał - w czerwcu do 13,7 proc.; w lipcu do 7,4 proc., a w sierpniu do 5,8 proc. W zestawieniu Eurostatu Polska zajmowała coraz lepsze pozycje - w sierpniu i wrześniu była na odległym 21. miejscu.
W swoim opracowaniu eksperci Eurostatu zwracają uwagę na znaczące różnice statystyk nadmiarowych zgonów notowanych w poszczególnych krajach. Zauważają, że w październiku i listopadzie 2021 roku Rumunia, Bułgaria, Słowenia, Polska, Łotwa i Litwa odnotowały współczynniki nadmiarowych zgonów przekraczające 40 proc. (Rumunia nawet 110 proc.), a inne poniżej 20 proc. czy nawet skłaniające się ku zeru. Znaczące różnice między poszczególnymi krajami występowały także w grudniu.
Autor: Krzysztof Jabłonowski / Źródło: Konkret24; zdjęcie: PAP
Źródło zdjęcia głównego: PAP | PAP