"30 procent zgonów to zaszczepieni"? Na czym polega tu manipulacja danymi

Coraz częściej w mediach społecznościowych szerzone są ostatnio narracje podważające sens szczepień przeciw COVID-19, w których żongluje się liczbą zgonów wśród osób zaszczepionych. "30 proc. zgonów to zaszczepieni więc wiemy, że szczepionki nic nie dają w tej kwestii" - napisał 7 listopada jeden z użytkowników Twittera. "Ciekawe skąd obecność ok. 30 proc. zaszczepionych w statystykach szpitalnych w PL? Tyle samo też zgonów" - stwierdził 8 listopada inny internauta.

Skąd akurat odsetek 30 proc.? Taki przekaz był w poście opublikowanym 31 października na twitterowym profilu Konfederacji: "Już ponad 30 proc. zgonów z powodu Covid-19 to osoby w pełni zaszczepione! To liczby z MZ, ale przez MZ nieujawniane!". Dalej podano statystyki zakażeń COVID-19 i zgonów - ale tylko między 22 a 29 października. Wynikało z nich, że wtedy zgony wśród zaszczepionych stanowiły ponad 30 proc. wszystkich z COVID-19. Tweet ma ponad 500 polubień i ponad 80 podań dalej.

Do innego tweeta, w którym użyto danych z tego samego okresu, 4 listopada odniósł się na Twitterze publicysta Łukasz Warzecha. "Wygląda na to, że narracje o ochronie przed zakażeniem i przed hospitalizacją można już wywalić do kosza. Pytanie, czy ostanie się ta o ochronie przed zgonem". Na tweeta Warzechy odpowiedział dziennikarz i popularyzator nauki Tomasz Rożek: "Łukasz, to tak nie działa. Z inf. jaki procent zaszczepionych/niezaszczepionych jest w szpitalu nic nie wynika. Zacznie wynikać, gdy podany zostanie wiek tych osób, po to by sprawdzić jakie jest wyszczepienie w tych grupach wiekowych, po to by przeliczyć ułamki/proporcje. Serio" (pisownia wszystkich postów oryginalna).

W rzeczywistości odsetek zgonów wśród zaszczepionych Polaków jest dziesięć razy niższy, niż podała Konfederacja.

Pełne dostępne statystyki zgonów z COVID-19 w Polsce dowodzą wysokiej skuteczności szczepień w całej populacji. Bo na COVID-19 umierają głównie starsze osoby, bardziej narażone na tzw. infekcje przełamujące szczepienie.

Dane podane przez Konfederacje za okres 22-29 października są zgodne z tymi udostępnianymi przez resort zdrowia, ale ponieważ dotyczą tylko jednego tygodnia, taka ich prezentacja zakłamuje pełne statystyki dotyczące całego okresu od rozpoczęcia szczepień. A co jeszcze ważniejsze: nie uwzględniają kluczowej informacji - o wieku tych zmarłych.

Według danych Ministerstwa Zdrowia z 5 listopada "od momentu rozpoczęcia szczepienia drugą dawką" przeciw COVID-19 zmarło w Polsce 41 495 osób (resort nie podaje daty; z analizy danych resortu prowadzonej przez Michała Rogalskiego wynika, że informacje o podanych drugich dawkach publikowano od 19 stycznia). Liczba zgonów wśród zaszczepionych wszystkimi wymaganymi dawkami po upływie 14 dni od przyjęcia ostatniej wyniosła 1250 osób - czyli 3,01 proc.

- W krótkim okresie wskazanym przez Konfederację tych zgonów było więcej. Ale podanie danych tylko z krótkiego przedziału czasowego i bez uwzględnienia grup wiekowych to manipulacja - wyjaśnia prof. Agnieszka Szuster-Ciesielska z Katedry Wirusologii i Immunologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Przypomina, że seniorom najwcześniej podano szczepionki, a zatem to właśnie u nich najwcześniej dochodzi do osłabienia odpowiedzi poszczepiennej. - Ponadto są to zwykle osoby obciążone różnymi chorobami - zauważa.

15 października na twitterowym profilu resortu zdrowia opublikowano informację o średnim wieku zmarłych z COVID-19, którzy byli zaszczepieni wszystkimi wymaganymi dawkami: 80,8 lat. To pokazuje, że zgony mimo zaszczepienia dotyczą przede wszystkim osób w zaawansowanym wieku, a nie ogółu populacji.

Wspomniany tweet resortu z 15 października to wyjątek. W innych postach nie ma informacji o średnim wieku zmarłych. Zapytaliśmy resort o aktualną średnią zmarłych z COVID-19, którzy byli zaszczepieni wszystkimi wymaganymi dawkami - czekamy na odpowiedź.

- Średnia wieku zaszczepionych i narażonych na zgon z powodu COVID-19 może się obniżać wraz z upływem czasu. Na to wskazują doświadczenia innych państw - mówi prof. Agnieszka Szuster-Ciesielska. Wyjaśnia, że w Polsce najstarsze roczniki były szczepione jako pierwsze. - Dlatego tak ważne jest, by nasi seniorzy przyjęli dawkę przypominającą - podkreśla. W Izraelu wprowadzenie trzeciej dawki zredukowało liczbę hospitalizacji o 93 proc. Profesor Szuster-Ciesielska przypomina też, że szczepionki są mniej skuteczne w starszych grupach wiekowych i w warunkach występowania wariantu Delta.

Pominięcie danych o strukturze wieku zmarłych z COVID-19 służy ostatnio częściej do rozpowszechniania manipulacji na temat skuteczności szczepień.

29 października w Konkret24 opisaliśmy artykuł pt. "Większość zmarłych z powodu COVID-19 w Szwecji i Wielkiej Brytanii to osoby w pełni zaszczepione", który został opublikowany 21 października na stronie dorzeczy.pl. Cytowano tam dane szwedzkiej Agencji Zdrowia Publicznego za dziennikiem "Svenska Dagbladet". Według nich między 1 a 24 września 70 proc. zgonów na COVID-19 dotyczyło osób w pełni zaszczepionych. Tylko że już w leadzie szwedzki dziennik zaznaczył, że "wciąż chodzi głównie o osoby starsze" - w tekście dorzeczy.pl to zacytowano, lecz nie przytoczono już dokładnych statystyk dotyczących wieku, które prowadziły do innych wniosków, niż głosił tytuł.

Dane są dostępne na stronie szwedzkiej agencji. W sekcji poświęconej zakażeniom osób zaszczepionych informuje się, że na 252 zgony na COVID-19 odnotowane od początku lipca tego roku 171 dotyczyło osób w pełni zaszczepionych (68 proc.) - lecz aż 93 proc. tej grupy stanowiły osoby w wieku powyżej 70 lat; mediana wieku zmarłych wyniosła 86 lat. Ponadto na stronie szwedzkiej agencji jest istotny komentarz na temat korzystania z danych: "Nie można porównywać zaszczepionych i nieszczepionych bez uwzględnienia wieku, ponieważ osoby starsze są bardziej narażone na poważne choroby i śmierć niezależnie od statusu zaszczepienia".

Autor: Krzysztof Jabłonowski / Źródło: Konkret24; zdjęcie: M.Moira/Shutterstock/Twitter