Kaczyński straszy "utratą suwerenności". Trzy fałszywe filary tej tezy

Słowa Jarosława Kaczyńskiego z konwencji PiS rozgrzały scenę polityczną. Prezes straszył, że Unia Europejska "pali się do tego", żeby zniszczyć Polskę jako państwo.

Prezes PiS Jarosław Kaczyński otworzył swoim wystąpieniem konwencję zorganizowaną 24 i 25 października 2025 roku w Katowicach, na której miał się wykuwać program PiS na wybory parlamentarne w 2027 roku. Lecz po konwencji w politycznych debatach wracano przede wszystkim do słów prezesa PiS. Otóż Kaczyński opowiadał o "kryzysie dotyczącym przyszłości naszego państwa, jego być albo nie być, istnienia albo nieistnienia". Tak to widzi:

W dalszej części wystąpienia powtórzył: "Niemcy chcą nam zabrać państwo. Francuzi razem z nimi - nie wiem dlaczego, ale tak. Biurokracja europejska, no pali się aż do tego".

Politycy, dziennikarze i komentatorzy zaczęli się więc zastanawiać, o co w ogóle chodzi z tą utratą suwerenności. W głównych programach publicystycznych ostatniego weekendu wszyscy prowadzący pytali o to zaproszonych polityków PiS - a ci starali się wyjaśniać słowa prezesa. I były to tłumaczenia podobne, oparte na tych samych założeniach.

I tak 26 października w TVP Info prowadząca Kamila Biedrzycka poprosiła posła PiS Pawła Jabłońskiego, żeby odniósł się do słów prezesa Kaczyńskiego o Niemczech i Francji. Poseł odpowiedział, że "zabieranie Polsce suwerenności" ma się odbywać poprzez zmianę traktatów unijnych. Jego zdaniem skutkiem tej zmiany ma być zabranie Polsce prawa weta w głosowaniach na arenie unijnej. Mówił:

W "Kawie na ławę" w TVN24 tego samego dnia prowadzący Konrad Piasecki wprost zapytał europosła PiS Tobiasza Bocheńskiego, czy konkurencja między państwami w Unii Europejskiej naprawdę jest zagrożeniem dla niepodległości Polski. Polityk odpowiedział, że w Unii Europejskiej procedowane są obecnie rezolucje, "które jasno wskazują, że trzeba odejść od zasady jednomyślności", co przedstawił jako jeden z "ruchów w celu budowania państwa europejskiego". I powtórzył tezę prezesa PiS:

Z kolei w Radiu Zet w niedzielę Andrzej Stankiewicz pytał europosłankę PiS Annę Zalewską, jak dokładnie Niemcy i Francuzi mają zabierać nam suwerenność - i ona także stwierdziła, że chodzi między innymi o "podejmowanie decyzji dotyczących energetyki i podatków", czyli odchodzenie od jednomyślności w głosowaniach. Ostrzegała: że "sprawa jest śmiertelnie poważna, dlatego że na stole w Unii Europejskiej leżą dokumenty", które mają według niej świadczyć o takich planach względem Polski.

Mało tego - na ten temat jednym głosem z PiS mówi Konfederacja. Europosłanka tej partii Ewa Zajączkowska-Hernik 22 października alarmowała, że "właśnie przegłosowano rezolucję, która otwiera drogę do likwidacji prawa weta dla Polski w kluczowych decyzjach Unii Europejskiej". W ramach typowej antyunijnej retoryki stwierdziła, że w ten sposób "eurokraci znowu próbują zrobić to, czego nie udało się wcześniej - zabrać resztki suwerenności narodowej i stworzyć z UE superpaństwo zarządzane z Brukseli".

Rozbierzmy więc tę narrację na czynniki pierwsze, bo wtedy widać, że to nic więcej niż polityczne straszenie, retoryka pod wyborców - a także że nie ma podstaw do stawiania takiej tezy.

Zauważmy, politycy opozycji mówią o "budowaniu europejskiego państwa federalnego" i pokazują to jako zagrożenie dla Polski, lecz nie wyjaśniają, o co chodzi i czym taki twór miałby być.

Rzeczywiście, istnieje taka koncepcja jak federalizacja Unii Europejskiej, według której wspólnota suwerennych krajów przekształca się w jedno państwo z rządem centralnym. W takim "europejskim państwie federalnym" kraje członkowskie stają się wyłącznie krajami związkowymi z ograniczoną autonomią.

Tyle że jest to wyłącznie koncepcja. Teoria. Nie ma żadnych dokumentów unijnych, które zakładałyby utworzenie europejskiego państwa federalnego. Unia Europejska nadal podejmuje decyzje w ramach głosowania wszystkich państw członkowskich, a kompetencje unijne i krajowe są jasno rozdzielone w traktatach. Oczywiście dyskusja o potencjalnej reformie Unii Europejskiej trwa, szczególnie w kontekście ewentualnego rozszerzenia jej o nowe kraje, ale to wciąż tylko dysputy politologiczne.

PiS i Konfederacja wykorzystują jednak te teoretyczne rozważania w swojej retoryce, wprowadzając opinię publiczną w błąd, że to już są jakieś konkretne plany, a dowodem na ich wprowadzanie ma być dyskusja w UE o zasadzie jednomyślności w głosowaniu. Dla odbiorcy niezorientowanego w unijnych realiach jest to na tyle niezrozumiałe i wręcz tajemnicze (zakulisowe gry zachodnich polityków itp.), że może on uwierzyć, iż chodzi o zabranie Polsce suwerenności.

No właśnie: swoją tezę politycy PiS zbudowali poprzez utożsamienie kwestii "suwerenności" kraju z możliwymi sposobami głosowania tego kraju w Radzie Unii Europejskiej, gdzie zasiadają reprezentanci wszystkich państw członkowskich. To nieuzasadnione przeniesienia znaczeń.

W Radzie UE decyzje podejmuje się albo na zasadzie jednomyślności, albo większością kwalifikowaną. Pierwsza oznacza, że wszystkie 27 krajów musi poprzeć dany dokument; druga - że do przyjęcia regulacji wymagana jest zgoda 15 z 27 krajów reprezentujących co najmniej 65 proc. ludności Unii Europejskiej.

Prawo weta odnosi się więc do głosowań na zasadzie jednomyślności, gdzie sprzeciw jednego kraju wystarczy, aby zablokować daną regulację.

Cała awantura o "suwerenności" dotyczy właśnie rzekomego "odbierania prawa weta Polsce". Tylko że już teraz głosowanie na zasadzie jednomyślności - czyli z prawem weta - dotyczy jedynie niektórych spraw. Na przykład w 2025 roku do początku listopada odbyło się tylko osiem głosowań Rady UE, które wymagały jednomyślności; to zdecydowana mniejszość wszystkich. Z drugiej strony, prawo weta dotyczy jednak istotnych obszarów: przede wszystkim polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Unii Europejskiej oraz spraw podatkowych. Dlatego PiS próbuje utożsamiać prawo weta z "suwerennością" kraju. A to jest wprowadzanie opinii publicznej w błąd.

Według polityków PiS to brukselscy urzędnicy - sukcesywnie "odbierając nam suwerenność" - będą zmniejszać katalog spraw, w których weto jednego z krajów może przekreślić daną decyzję. Jest to kolejny fałsz obliczony na to, że wyborcy nie rozumieją, jak działa Unia Europejska - więc uwierzą w tezę Kaczyńskiego.

Bo nie jest tak, że to "unijni biurokraci", Niemcy czy Francuzi mogą sami zadecydować, w których sprawach Polska i każdy inny kraj będzie miał prawo weta, a w których może wystarczyć zgoda większości państw. Te kwestie są jasno opisane w traktatach unijnych: jedyną drogą do zmiany sposobów głosowania jest stworzenie i przyjęcie nowych traktatów.

A to - wbrew narracji o "odbieraniu suwerenności" przez UE, Niemcy czy Francję - nie może się odbyć bez zgody Polski.

Już teraz, żeby zmienić sposób głosowania z jednomyślności na większość kwalifikowaną - i to tylko w pojedynczych sprawach - zgodę muszą wyrazić jednomyślnie wszystkie głowy państw w ramach Rady Europejskiej, a potem żaden parlament krajowy nie może zgłosić weta, ponieważ wtedy taka zmiana nie jest możliwa.

Poza tym wyjątkiem jakiekolwiek zmiany sposobu głosowania - przedstawiane przez PiS i Konfederację jako odbieranie prawa weta, czyli suwerenności - są możliwe wyłącznie poprzez przyjęcie nowych traktatów unijnych. To wymaga natomiast zrealizowania specjalnej procedury, w której prawo głosu będą miały wszystkie państwa członkowskie.

Na jej początku Parlament Europejski (lub Komisja Europejska) przygotowuje swoje propozycje zmian w traktatach, przyjmuje je większością głosów i przekazuje Radzie Europejskiej. Ten krok jest już za nami, ponieważ propozycje PE trafiły do Rady Europejskiej w listopadzie 2023 roku. Nie są one jednak w żaden sposób wiążące, ponieważ dopiero teraz Rada Europejska, czyli szefowie wszystkich państw unijnych, będzie musiała zdecydować, czy propozycje trafią do dalszych analiz.

Zgodnie z traktatami może je prowadzić wyłącznie specjalnie stworzony w tym celu konwent składający się z przedstawicieli parlamentów państw członkowskich, szefów tych państw lub ich rządów, Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej. Dopiero to szerokie ciało w drodze negocjacji opracowywałoby szczegóły ewentualnych zmian w traktatach, mogąc zupełnie odrzucić wstępne propozycje Parlamentu Europejskiego. Nie ma jednak terminu, w którym Rada Europejska musi zdecydować o powołaniu konwentu, dlatego od listopada 2023 roku ta sprawa nie była tematem dyskusji i utknęła na początkowym etapie. Po konwencie możliwe jest jeszcze zwołanie konferencji rządów wszystkich państw członkowskich, która prowadziłaby dodatkowe negocjacje w sprawie zmian traktatowych.

Wypracowanie zmian i zaakceptowanie ich przez konwent lub konferencję to jednak nie koniec procedury. Wejście w życie nowych traktatów jest możliwe wyłącznie po ratyfikacji ich przez wszystkie państwa członkowskie: albo przez parlamenty, albo przez referenda ogólnokrajowe.

Gdyby więc polski Sejm wyraził sprzeciw, propozycje zmiany traktatów nie zostałyby wprowadzone. Dlatego mówienie o decyzjach "podejmowanych przez Brukselę", Niemcy lub Francję jest manipulacją stworzoną na potrzeby polityczne.

Bo znowu: zmiana procedur głosowania, czyli "odebranie Polsce suwerenności", paradoksalnie wymagałoby zgody samej Polski.

Procedury unijne są jednak skomplikowane, co właśnie starają się wykorzystać PiS i Konfederacja, tworząc swój przekaz o "odbieraniu suwerenności".

PiS starał się rozgrywać ten temat już w październiku i listopadzie 2023 roku, gdy propozycje europosłów trafiły do Rady Europejskiej. Wówczas Patryk Jaki przedstawiał je jako "projekt likwidacji polskiego państwa", a Przemysław Czarnek wskazywał na tych samych wrogów, co teraz Jarosław Kaczyński - ostrzegał przed "podporządkowaniem się Niemcom i Francji".

Już wtedy eksperci od prawa unijnego w rozmowach z Konkret24 apelowali, żeby "skończyć ze skrótem myślowym, że Niemcy czy Francja nam coś narzucą". Profesor Karolina Borońska-Hryniewiecka z Uniwersytetu Wrocławskiego przypominała, że te dwa kraje nie posiadają większości w Unii Europejskiej i nawet przy odejściu od jednomyślności nie będą w stanie same podejmować decyzji.

Natomiast politolog dr hab. Olgierd Annusewicz z UW pytany, dlaczego PiS zdecydował się przedstawiać temat zmian w traktatach jako "utratę suwerenności", odpowiadał, że po prostu jest on tak skomplikowany, że łatwo go można sprowadzić do prostych stwierdzeń. Tłumaczył:

"Kwestia weta jest bardzo prosta, bo wszyscy znamy z historii zasadę weta. Wiemy, co oznacza. Daje to nam poczucie władztwa, wpływania na decyzje, zablokowania złych decyzji. Czujemy się mniej bezpieczni, tego weta nie mając" - dodał.

CZYTAJ WIĘCEJ W KONKRET24: Traktaty unijne. Jak PiS buduje mit "gry o suwerenność"

Zatem choć od tamtego czasu temat zmiany traktatów w UE nie posunął się ani o centymetr, opozycja - tym razem już w postaci PiS i Konfederacji - ponownie nią gra w antyunijnej retoryce o odbieraniu Polsce suwerenności.