Problem "deficytu zdrowia", czyli jak pandemia wpłynęła na liczbę zabiegów

Bycie w izolacji czy względnym odosobnieniu przez te ponad pół roku spowodowało duży przyrost problemów zdrowotnych w Polsce" – powiedział 15 września w Radiu Zet minister zdrowia Adam Niedzielski. "Nie jest tajemnicą, że profilaktyka, regularne badanie, które prowadziliśmy przed pandemią, zostały zaniedbane" – przyznał. "Będzie to skutkowało w tak zwanym deficycie zdrowia. Walka z nim to kolejne z wyzwań, które trzeba natychmiast podjąć" – dodał.

Zapowiedział tzw. recovery plan, który wobec wyhamowania świadczeń w ochronie zdrowia podczas epidemii ma zwiększyć dostępność do opieki medycznej i jednocześnie "odbudować zdrowie Polaków". Główne założenia planu - m.in. zniesienie limitów u lekarzy specjalistów - mają zostać zaprezentowane pod koniec września.

Na problem "deficytu zdrowia" - jak nazwał to zjawisko minister Niedzielski - uwagę zwracał m.in. "Dziennik Gazeta Prawna". Cytował lekarzy, którzy alarmowali, że w szpitalach i przychodniach podczas epidemii zjawia się mniej pacjentów, co wcale nie znaczy, że Polacy chorują rzadziej. Szczególnie niepokoi sytuacja w onkologii i kardiologii, gdzie według informacji "DGP" zmalała liczba zabiegów i wydawanych kart DiLO (Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego) umożliwiających świadczenia dla chorych na nowotwór.

Zmniejszenie liczby świadczeń w służbie zdrowia w niektórych dziedzinach, zwłaszcza na początku epidemii w Polsce, potwierdzają dane, jakie Konkret24 otrzymał z Narodowego Funduszu Zdrowia.

Karta DiLO, zwana potocznie zieloną kartą, umożliwia pacjentom skorzystanie z szybkiej ścieżki leczenia nowotworu. Wystawia ją lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) przy podejrzeniu choroby nowotworowej u pacjenta, by zapewnić mu jak najszybszą diagnostykę, a w przypadku potwierdzenia pierwszej diagnozy także sprawne rozpoczęcie procesu leczenia.

Dane NFZ o liczbach wydanych kart DiLO w Polsce pokazują, że już w pierwszym miesiącu epidemii w Polsce – czyli marcu - było ich mniej niż rok wcześniej. Różnica 1771 nie była jednak tak poważna, jak ta z kwietnia.

W kwietniu - gdy w Polsce obowiązywały już obostrzenia związane z pandemią COVID-19, a służbę zdrowia przystosowywano do leczenia zakażonych - wydano 13,5 tys. kart DiLO. To aż o 38,3 proc. mniej wobec liczby kart wydanych w kwietniu 2019 roku, gdy na szybką ścieżkę leczenia onkologicznego skierowano 21,9 tys. pacjentów.

Duży spadek utrzymywał się także w maju. 15,8 tys. wydanych wtedy kart DiLO to o 30 proc. mniej niż rok wcześniej.

Rafał Halik, specjalista ds. zdrowia publicznego z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego-Polskiego Zakładu Higieny, ocenia liczby wydanych kart DiLO w marcu, kwietniu i maju jako niepokojące. – To może świadczyć o wytraceniu mocy diagnostycznych podstawowej opieki zdrowotnej [wydającej karty – red.] i obniżeniu się czujności onkologicznej, czyli wrażliwości na pierwsze objawy mogące mieć związek z nowotworami, zarówno wśród pacjentów, jak i lekarzy – zauważa.

W czerwcu było już lepiej – wydano wtedy tylko 2 proc. kart mniej niż rok wcześniej, w lipcu – 8 proc. mniej niż w lipcu 2019 roku, a w sierpniu – 0,2 proc. mniej niż przed rokiem.

"Od czerwca liczba wykonywanych świadczeń z miesiąca na miesiąc zwiększa się. Powrót do leczenia pacjentów traktujemy priorytetowo" – pisze w komentarzu do przesłanych nam danych Sylwia Wądrzyk, dyrektor biura komunikacji społecznej NFZ. "Dlatego też od 1 lipca szpitale, poradnie specjalistyczne i POZ otrzymują z NFZ dodatkowe finansowanie w wysokości 3 proc. do każdego rachunku za świadczenia medyczne" – dodaje.

Karty DiLO otrzymują głównie pacjenci, u których dopiero zdiagnozowano nowotwór (choć mogą ją otrzymać również osoby w trakcie leczenia), lecz utrudniony dostęp do opieki medycznej dotknął także osoby już zmagające z tą chorobą wcześniej.

Nie otrzymaliśmy z NFZ danych o liczbie wykonanych w czasie pandemii zabiegów onkologicznych. Lecz tematem operacji odwoływanych z powodu koronawirusa zajmowali się brytyjscy naukowcy z grupy COVIDSurg Collaborative. Próbowali m.in. oszacować skalę odwoływania zabiegów w szpitalach na całym świecie.

W opublikowanym przez nich w maju raporcie podano, że w przez 12 tygodni od wybuchu epidemii w Europie odwołano 72,3 proc. wszystkich zaplanowanych operacji. Zabiegi onkologiczne były wśród nich drugą najliczniejszą grupą: przełożono 37,7 proc. z nich.

Na podstawie rozmów z polskimi lekarzami naukowcy oszacowali skalę wszystkich odwołanych zabiegów w Polsce – wyszło im, że średnio tygodniowo anulowano ok. 22,7 tys. operacji

"W Polsce problem braku, w tym okresie pandemii, wykonania zabiegów w zakresie onkologii jest na poziomie między 40 a 49 procent" – mówił w maju w rozmowie z "Faktami" TVN prof. Dawid Murawa, prezes Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej. "To dużo. To musi się przełożyć, niestety, na wyniki leczenia onkologicznego" – prognozował.

NFZ udostępnił nam dane o liczbie świadczeń wykonywanych u pacjentów z ostrymi zespołami wieńcowymi. Jak tłumaczy Sylwia Wądrzyk, chodzi głównie o zawały serca.

Do świadczeń tych zaliczają się zarówno zabiegi ratujące życie, jak i nieinwazyjne leczenie zachowawcze. Podobnie jak w przypadku kart DiLO, dla chorych na serce kwiecień również oznaczał mniej wykonanych świadczeń. Było ich 5,7 tys., podczas gdy w kwietniu 2019 roku - 8,6 tys. Oznacza to spadek o ok. 30 proc.

Sytuacja polepszyła się w maju, kiedy to takich zabiegów było już tylko 13 proc. mniej niż przed rokiem. A w czerwcu pacjentom z ostrymi zespołami wieńcowymi udzielono 8011 świadczeń, co oznaczało wzrost o 7 proc. względem czerwca 2019.

– Rzeczywiście, tamta sytuacja z marca i kwietnia była groźna, na co zwracał uwagę chociażby prezes Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, ale już wszystko wróciło do normy – komentuje dr Piotr Gryglas, internista i kardiolog z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Dodaje, że konsekwencje takiego zmniejszenia liczby świadczeń powinny być widoczne już teraz. – Trochę je obserwowaliśmy, ale ja w swojej praktyce już niekoniecznie, bo jeśli ktoś umierał na zawał, to w domu. My w szpitalu cały czas mieliśmy zawały, lecz było ich mniej, bo mniej osób docierało do szpitala – przyznaje.

W przypadku liczby świadczeń i zabiegów wykonywanych u pacjentów z udarami podczas pandemii nie było tak dużych spadków, jak w wyżej opisanych dziedzinach.

NFZ osobno wykazuje liczbę zabiegów wykonywanych pacjentom po udarach i liczbę procedur w leczeniu zachowawczym, czyli nieinwazyjnym (może ono polegać np. na podawaniu środków farmakologicznych).

W obu grupach liczby świadczeń wykonywanych w tym roku nie były znacząco różne od tego samego okresu 2019 roku. Jeśli chodzi o procedury w leczeniu zachowawczym, to w marcu tego roku było ich nawet o 20 proc. więcej niż rok wcześniej.

W kwietniu i maju liczby procedur były podobne do tych sprzed roku, a w czerwcu był znowu wzrost - o 21 proc.

W marcu i kwietniu nie było znacząco mniej niż rok wcześniej operacji osób z udarami. W maju liczby się wyrównały: 361 zabiegów w 2019 roku wobec 359 w tym roku.

W czerwcu był wzrost wobec ubiegłego roku, który wynikał głównie z faktu, że w czerwcu 2019 roku wykonano dużo mniej zabiegów niż w poprzednich miesiącach.

NFZ informuje, że na przywracanie pełnego i bezpiecznego dostępu do świadczeń medycznych oraz normalnego trybu leczenia przeznacza 180 mln zł miesięcznie.

Autor: Michał Istel / Źródło: Konkret24; zdjęcie: Shutterstock